درگیری بین طالبان و ارتش پاکستان در مرز افغانستان و پاکستان روز پنجشنبه پس از آغاز حملات هوایی اسلام آباد برای هدف قرار دادن نورولی محسود، یکی از رهبران ارشد طالبان پاکستانی در کابل آغاز شد. در درگیری‌های مسلحانه که حدود 10 روز در مرز مشترک دو کشور به طول انجامید، هر دو طرف مدعی شدند که تلفات زیادی را به طرف مقابل وارد کرده‌اند. روز یکشنبه، طالبان و دولت پاکستان که این هفته در دوحه میانجیگری کردند، با آتش بس و توقف درگیری ها موافقت کردند. درگیری در مرزهای شرقی ایران پس از به قدرت رسیدن طالبان در کابل، بار دیگر نگرانی ها را در مورد امنیت منطقه افزایش داد.
به گزارش هم میهن، ایران از خروج کامل ایالات متحده از افغانستان در سال 2021 به دلیل پایان جنگ داخلی 20 ساله در افغانستان و برقراری ثبات و امنیت در این کشور استقبال کرد، اما از سرگیری ناآرامی ها در افغانستان پس از آغاز جنگ با پاکستان، بار دیگر این نگرانی را ایجاد کرد که سیاست های طالبان در ناتوانی در مرزها بار دیگر منجر به تضعیف مرزها خواهد شد. جمهوری اسلامی ایران
طالبان و دولت پاکستان یکدیگر را به حمایت از تروریسم متهم می کنند. پاکستان مدعی است که طالبان پاکستانی مستقر در مناطق قبایلی و ولایت خیرپخوا از افغانستان تغذیه می‌شوند و پشتیبان حمایت کابل هستند. عملیات پاکستان برای هدف قرار دادن پایتخت افغانستان برای از بین بردن رهبر این گروه بود.
اگرچه گروه تحریک طالبان پاکستان مدعی است که رهبر آن نور ولی محسود هنوز زنده است، اما هنوز هیچ مدرک معتبری مبنی بر زنده ماندن وی پس از حملات هدفمند در اسلام آباد وجود ندارد. دولت پاکستان در سال‌های پس از خروج آمریکا از افغانستان با تهدید تروریسم مواجه بود. بر اساس آمار منتشر شده، تعداد خسارات نیروهای امنیتی و نظامی پاکستان بر اثر عملیات تروریستی در سال 2024 برابر با مجموع تلفات 10 سال گذشته است.
همزمان پس از آغاز درگیری های اخیر، طالبان مدعی شدند که دولت پاکستان از سازمان تروریستی داعش حمایت می کند. سخنگوی و معاون سخنگوی امارت اسلامی (دولت خودخوانده طالبان در افغانستان) مدعی شد که عملیات تروریستی داعش در ایران و روسیه در سال های اخیر از جمله حمله تروریستی به کرمان در سالگرد شهادت سردار سلیمانی از خاک پاکستان طراحی و اجرا شده است.
این ادعاها نگرانی ایران را از گسترش تروریسم در منطقه افزایش می دهد. ایران در سال های اخیر هم در نتیجه حملات داعش و هم در نتیجه حملات سازمان های تروریستی در سیستان و بلوچستان متحمل خسارات زیادی شده است. عملیات تروریستی انجام شده در خاک ایران در زمستان 1402 با واکنش تهران و حملات ایران به مواضع گروهک جیش العدل در خاک پاکستان و ضد حملات پاکستان به خاک ایران مواجه شد. ناآرامی و بی ثباتی در مرزهای افغانستان و پاکستان خطر گسترش تروریسم را در منطقه افزایش می دهد و ممکن است اثرات امنیتی بلندمدتی بر ایران داشته باشد.
پیشنهاد میانجیگری ایران
محمدرضا بهرامی، معاون وزیر و مدیر کل جنوب آسیا برای دیدار با وزیر امور مهاجرین و وزیر امور داخلی امارت اسلامی (دولت خودخوانده طالبان در افغانستان) به کابل سفر کرد. بهرامی از تنش های اخیر میان افغانستان و پاکستان ابراز نگرانی کرد و گفت: در صورت پذیرش کابل، ایران آماده است نقش میانجی بین طرفین را بر عهده بگیرد.
نماینده ویژه وزارت امور خارجه در امور افغانستان در دیدار با وزیر امور داخله طالبان در مورد مواضع جمهوری اسلامی ایران در مورد تداوم امنیت و ثبات منطقه ای یادآور شد که همه کشورهای همسایه باید مراقب حفظ صلح و امنیت بر اساس حسن همجواری، تمامیت ارضی و احترام به حاکمیت ملی از سوی برخی از شرایط کنونی نسبت به تجاوز به حاکمیت ملی و ابراز نگرانی از اعمال فرامنطقه ای باشند. نظم را به هم بزند ثبات و امنیت در منطقه است. سرانجام، این قطر بود که آتش بس میان پاکستان و طالبان را آغاز کرد و روز یکشنبه این هفته از نمایندگان کابل و اسلام آباد دعوت کرد و راه را برای پایان دادن به درگیری ها بین دو طرف هموار کرد.
جنگ طالبان و پاکستان
احزاب مختلف فرامنطقه ای و منطقه ای به دلیل مشکلات ژئوپلیتیکی و اختلافات تاریخی از ناآرامی ها و بی ثباتی های منطقه سود می برند. شاید اولین کشوری که از مشارکت پاکستان در جنگ استقبال کرد، دشمن تاریخی اسلام آباد، هند است. در همان روزهایی که درگیری بین طالبان و پاکستان آغاز شد، امیرخان متقی وزیر امور خارجه امارت اسلامی (دولت خودخوانده طالبان در افغانستان) برای یک سفر دیپلماتیک به هند رفته بود.
هند به طور مداوم پاکستان را به حمایت از گروه های تروریستی و دامن زدن به ناامنی در خاک هند (به ویژه در کشمیر تحت کنترل هند) متهم می کند و اتهامات مشابهی را علیه پاکستان مطرح می کند و هند را به حمایت از گروه های تروریستی مخالف دولت مرکزی پاکستان متهم می کند. شکی نیست که هند از دخالت بیشتر پاکستان در بی ثباتی داخلی و درگیری با همسایه شمالی خود استقبال می کند.
همزمان، ایالات متحده آمریکا که در سال 2021 پس از 20 سال افغانستان را ترک کرد، بار دیگر تمایل خود را برای تصرف پایگاه هوایی بگرام در افغانستان ابراز کرد. افزایش ناامنی در افغانستان و دخالت طالبان در یک جنگ جدید ممکن است باعث شود که طالبان به تمایل ایالات متحده برای تضمین امنیت خود پاسخ مثبت دهند. طالبان تاکید کرد که هیچ برنامه ای برای واگذاری پایگاه نظامی بگرام به یک دولت خارجی ندارد. قدرت های منطقه ای و همسایگان افغانستان به شدت با بازگشت آمریکا به بگرام مخالفت کرده اند و ایران، روسیه و چین از چنین رویدادی ابراز نگرانی کرده اند.
ایران، روسیه و چین، سه قدرت منطقه‌ای تأثیرگذار در افغانستان، از ناامنی و بی‌ثباتی در افغانستان ابراز نگرانی کرده و اعلام کرده‌اند که بعید است از درگیری مرزی پاکستان و طالبان راضی باشند. هر چند این سه قدرت منطقه‌ای در ماه‌های اول پس از روی کار آمدن طالبان تلاش کردند سیاست مشترکی را در قبال رژیم طالبان اتخاذ کنند و شرط تشکیل دولت فراگیر را برای به رسمیت شناختن دولت جدید در کشور مطرح کنند، اما به تدریج از سیاست‌های خود دور شدند.
روسیه تصمیم گرفت اولین کشوری باشد که رژیم طالبان در افغانستان را به رسمیت شناخت و به طور رسمی به طالبان اجازه داد پرچم را بر فراز سفارت افغانستان در مسکو به اهتزاز درآورد. چین هنوز به طور رسمی مشروعیت حکومت طالبان را به رسمیت نشناخته است اما روابط اقتصادی و تجاری بسیار نزدیکی با این گروه برقرار کرده است و مقامات اقتصادی چین برای انجام پروژه های سرمایه گذاری در افغانستان دائما به کابل سفر می کنند. ایران نیز مانند چین، سفارت و کنسولگری افغانستان را به نمایندگان طالبان تسلیم کرد، اما هنوز رسماً مشروعیت رژیم طالبان را به رسمیت نشناخته است.
با این حال روابط دوفاکتو ایران و طالبان ادامه دارد و علیرغم برخی اختلاف نظرها از جمله ادعای هیرمند، ایران عملاً سلطه طالبان در افغانستان را پذیرفته است. از منظر ایران که بیش از هر زمان دیگری با مشکلات اقتصادی داخلی و جمعیت چند میلیونی مهاجر افغان در خاک خود مواجه است، ثبات در افغانستان به عنوان یکی از اولویت های جدی سیاست خارجی تلقی می شود.
ناامنی در افغانستان نه تنها پروژه بازگرداندن مهاجران و پناهجویان افغان از خاک ایران را متوقف می‌کند، بلکه نگرانی‌هایی را در مورد امنیت مرزهای شرقی این کشور و تأثیر تروریسم افزایش می‌دهد. این در حالی است که ایران پس از دو دهه حضور آمریکا در مرزهای شرقی خود خواستار تداوم وضعیت موجود و خروج نیروهای غربی از افغانستان شده است. جنگ پاکستان و طالبان می تواند قدرت و نفوذ طالبان را کاهش دهد و ناامنی را در افغانستان افزایش دهد. این می تواند منافع اصلی همسایه شرقی آن، ایران را در معرض خطر قرار دهد.