شوخی یا لاف یک بازیگر سینما؟

به گزارش خبرگزاری انتخابتو به نقل از ایسنا، در روزهای اخیر با پخش بخشی از مصاحبه فریبا نادری در یکی از برنامه های پرمخاطب اینترنتی که برخی از آن ها اغلب در اینستاگرام و توییتر در فضای مجازی پخش شد و به طور کلی واکنش های منفی کاربران شبکه های اجتماعی را در پی داشت، بحث جنجالی شد. نادری ضمن توصیف رابطه و دوستی خود با نرگس محمدی بازیگر به سبکی که سعی دارد شوخی به نظر برسد، می گوید: من از آن پولدارها هستم اما اختلاف طبقاتی در دوستی برایم مهم نیست، ما زعفرانی هستیم و آنها از میدان ونک پایین ترند و برای ما زعفرانی ها ونک پست به حساب می آید. این سبک البته سعی شد با سوالات امیرحسین قیاسی مجری برنامه وجهه طنز خود را حفظ کند و به وضوح بر تمایز بالا و پایین شهر تاکید کرد و به نوعی تاکید کرد که زندگی بالاشهری یک ارزش است. این جملات که شاید در چارچوب صحبت های روزمره بی اهمیت به نظر برسد اما به سرعت به نشانگر غرور و رجزخوانی این بازیکن در فضای مجازی تبدیل شد، در عرض چند ساعت بازتاب گسترده ای در شبکه های اجتماعی پیدا کرد.

تهران فراتر از کارکرد شهری خود مکانی است که خیابان ها و محله ها در آن معنای اجتماعی دارند و صرفاً یک گذرگاه برای حمل و نقل هستند. در این شهر نام هر محله فقط نشانی از نشانی نیست، بلکه گاهی بیانگر وضعیت اقتصادی، سبک زندگی و حتی نوع ارتباطات اجتماعی افراد ساکن در آن محله است. از زعفرانیه و الهیه گرفته تا ونک، صادقیه یا نظام آباد، نام هر منطقه در ذهن شهروندان ارزش خاصی دارد. نوعی سلسله مراتب نانوشته که طبقات اجتماعی را مشخص می کند. بنابراین، به خصوص وقتی بازیگری از محله‌های شمالی یا جنوبی تهران نام می‌برد، صرفاً توصیف محل زندگی او نیست؛ بلکه بیان موقعیت اجتماعی تلقی می شود. حتی اگر این گونه سخنان به شوخی بیان شود، واکنش جمعی ایجاد می کند. این بازیگر در سخنرانی یک ساعته خود بارها با بهانه تراشی و بیان جملات پراکنده و خاطره سعی کرد نشان دهد که دارای سطح رفاه است.

شهرت منفی برای بازیکن

در واقع جمله فریبا نادری فقط درباره «زعفرانیه» یا «ونک» نیست. او ناآگاهانه از زبانی استفاده کرد که در فرهنگ شهری امروزی نشانه تفاوت و برتری تلقی می شود. این سبک بازتاب ذهنیتی است که در برخی از اقشار جامعه ریشه دوانده و همچنان محل زندگی را با موقعیت اجتماعی فرد یکی می داند.

تعریف یک بازیگر از مرز بین خود و دیگران با عنوان «مرکز شهر» در مقابل تماشاگران، نه تنها توصیف محل زندگی اوست، بلکه تأییدی بر نابرابری و اختلاف طبقاتی است که مایه مباهات می شود.

با این حال، واکنش تند کاربران شبکه های اجتماعی به این گفته صرفا به دلیل مخالفت آنها با یک بازیگر نیست. در واقع جامعه امروزی بیش از هر زمان دیگری نسبت به نشانه های تبعیض حساس است. مشکلات و تنگناهای اقتصادی و همچنین تجربه عینی اختلاف طبقاتی باعث شد که حتی کوچکترین رجزخوانی با لحنی شوخی با واکنش منفی جمعی مواجه شود. در این مورد آنچه مهم بود سرعت و شدت واکنش ها بود. در شرایطی که شبکه های اجتماعی در عرض چند ساعت هر اظهارنظری را به موضوعی پرطرفدار تبدیل می کنند، بریده ای کوتاه از گفت و گوی فریبا نادری کافی بود تا نام او تبدیل به ترند روز شود. البته این روندی است که به نفع او نیست و به نوعی باعث شهرت منفی برای او شده است.

فریبا نادری که چندی پیش در جشنواره فیلم فجر موفق به دریافت سیمرغ شد، اکنون در مسیر اکران مجدد با موجی از انتقادات و واکنش های منفی روبرو شده است. واکنش هایی همراه با کنایه یا حتی عصبانیت ناشی از لحن بیان. موضوعی که نشان می دهد نام های شناخته شده نباید نسبت به بار اجتماعی کلام خود بی تفاوت باشند.

از «نوکیسگی» تا پسر بالا!

از این منظر، جمله فریبا نادری بیش از آنکه یک بیان شخصی باشد، بازنمایی ذهنیتی است که در عامیانه از آن به عنوان «نوکیسگی» یاد می شود. ذهنیتی که میل به تمایز را پشت یک شوخی پنهان می کند و تفاوت طبقاتی را آشکار می کند. در ادامه گفتگو، نادری ناخواسته به این تصور دامن می زند. در اینجا می‌گوید: «الان که این‌ها را می‌گویم، باز هم می‌گویند او شوهر ثروتمندی دارد و از این حرف‌ها می‌زنند». سپس برای زینت بخشیدن به سخنانش از سابقه خانوادگی خود می گوید و می گوید مادربزرگش در محله مولوی تهران زندگی می کرد اما در پایان گفتگو در پاسخ به شوخی مجری با خنده می گوید: اگر در خانه زعفرانیه نمانم به خانه پدرم در ونک می روم! جمله ای که به طور مجازی جملات قبلی را بازسازی می کند و به مخاطب هشدار می دهد که با یک کودک افراطی مواجه است!

در جامعه ای که شکاف اقتصادی و فرهنگی بین شهر بالا و مرکز شهر هر روز عمیق تر می شود، هر کلمه در مورد این مرزها حساس است. واکنش ها به این حادثه نشان داد که افکار عمومی نسبت به این گونه تمایزات بی تفاوت نیست و حتی می تواند به سرعت به بحث و انتقاد جمعی تبدیل شود. نمونه آن واکنش کاربرانی بود که علاوه بر انتقاد از لحن و معنای سخنان نادی، زندگی خصوصی، ازدواج گذشته و قبلی او را نیز در کانون انتقاد قرار دادند. این واقعه نشان می دهد که وقتی یک سخنرانی نشان دهنده لاف گویی و فاصله طبقاتی است، افکار عمومی نه تنها به جمله بلکه به همه مسائلی که مربوط به آن شخص است واکنش نشان می دهد. واکنشی که گاهی حتی با قضاوت همراه است.

صداقت همیشه راه حل نیست!

اما داستان به همین جا ختم نمی شود. نادری در بخشی دیگر از این گفت و گو با بیان خاطرات مختلف خود را «عصبی، لجباز، مغرور و فحاش» توصیف کرد. اگرچه برخی از کاربران ممکن است این بخش از صحبت های او را نشانه صداقت بدانند، اما همه صراحت شخصی در حوزه رسانه لزوماً ارزش حرفه ای به همراه ندارد. برنامه ای پرمخاطب که مخاطبان آن نسل Z هستند و ظرفیت انعکاس گسترده انواع گفتمان را دارد و با حضور یک فرد مشهور مقابل دوربین، بخشی از تصویر عمومی او در اذهان جامعه شکل می گیرد. در چنین فضایی، حتی اگر قصد گوینده صرفا صداقت باشد، بیان چنین ویژگی هایی ممکن است از سوی برخی شنوندگان به عنوان نشانه ای از رفتار مثال زدنی تعبیر شود.

درسی به سلبریتی ها!

آنچه مشخص است نادری در این مصاحبه نشان داد که به حد و مرز بیان در رسانه ها توجه چندانی ندارد. حتی اگر سخنان او به قصد صراحت یا صداقت بیان شود، می تواند بازتاب گسترده ای در فضای عمومی داشته باشد و برداشت های متفاوتی ایجاد کند. در واقع این گفتگو می تواند درس عبرت دیگری برای سلبریتی ها باشد. آنها با دیدن این موضوع متوجه گستردگی رسانه های جمعی می شوند که هر کلمه ای فراتر از تصور می تواند در افکار عمومی منعکس شود و یاد می گیرند که چه، کجا و چگونه آن را بیان کنند.

۵۹۲۴۳