بعدی- شی جین پینگ، رهبر چین، هیچ ترسی از دونالد ترامپ ندارد. منابع نزدیک به دولت پکن می گویند که نخبگان چینی رئیس جمهور سابق آمریکا را سیاستمداری می دانند که نسبت به کشورشان «بیش از حد نرم» است. یک تحلیلگر سیاسی در پکن می گوید چین در دوره اول ریاست جمهوری ترامپ «کمی نگران» بود، زیرا در آن زمان دولت آمریکا جنگ تجاری را وارد عرصه ایدئولوژیک کرد و مقامات واشنگتن به شدت از سیستم سیاسی و اقتصادی چین انتقاد کردند.
با این حال، طبق گزارش انتخابتو به نقل از مجله اکونومیست، همین تحلیلگر تاکید می کند که اکنون ترس از بین رفته است. پکن در پاسخ به فشارهای اقتصادی جدید ترامپ در سال جاری، سیاست سخت تری را در پیش گرفت: خرید سویا از آمریکا را متوقف کرد و صادرات مواد معدنی کمیاب را محدود کرد. به گفته وی، «در نهایت این ترامپ بود که اولین گام را برای عقب نشینی برداشت».
هدیه ای از واشنگتن به پکن؛ تعلیق تحریم های سویا و فنتانیل
در آخرین دیدار دونالد ترامپ و شی جین پینگ در کره جنوبی در 30 اکتبر، رئیس جمهور آمریکا امتیازات مهمی به پکن داد. اجرای مقررات، که انتظار می رفت دامنه کنترل های صادراتی را به شرکت های مرتبط با موسسات چینی در لیست سیاه گسترش دهد، از جمله، یک سال به تعویق افتاد. از سوی دیگر، چین با از سرگیری خرید سویا از ایالات متحده موافقت کرده و قول های کلی برای مبارزه با قاچاق مواد خام برای تولید فنتانیل و تسهیل صادرات عناصر کمیاب داده است.
تحلیلگران سیاسی در پکن از موفقیت بیشتر صحبت می کنند. به گفته آنها، ترامپ از زمان بازگشتش به قدرت هیچ گونه خصومت ایدئولوژیکی با حزب کمونیست چین از خود نشان نداده است. با وجود اینکه چین بر کالاهای خود تعرفه های سنگینی اعمال می کند. از نظر محققان چینی، او چین را کشوری “ضروری و اجتناب ناپذیر” می داند. او می‌خواهد پکن کالاهای آمریکایی بیشتری بخرد و از سرمایه‌گذاری شرکت‌های چینی در ایالات متحده استقبال می‌کند. علاوه بر این، ترامپ در دوره دوم ریاست جمهوری خود چنان بر دولت فدرال و حزب جمهوری خواه تسلط داشته است که هیچ محافظه کاران جرات انتقاد از سیاست او در رابطه با چین را ندارند.
غرور، بی ثباتی و فرصت؛ برداشت نخبگان چینی از بازگشت ترامپ
اما رهبران پکن هنوز به دونالد ترامپ اعتماد ندارند. نخبگان چینی که به نظم، کنترل و قابل پیش بینی عادت دارند، نسبت به سیاستمداری که از بی ثباتی و غافلگیری لذت می برد، احساس دوگانگی می کنند. مصاحبه با مقامات دولت چین، مشاوران، دانشگاهیان و کارآفرینان در هفته گذشته نشان می دهد که یک اجماع در حال ظهور است: ترامپ به عنوان یک “فرصت تاریخی” برای چین تلقی می شود. فردی که به اصول لیبرال پایبند نیست و رفتار ناهماهنگش با متحدان و دشمنان اعتبار جهانی ایالات متحده را تضعیف می کند. اما سوال اصلی این است که چین چگونه می تواند از این فرصت تاریخی استفاده کند.
به گفته نخبگان پکن، دونالد ترامپ برای دستیابی به یک “توافق بزرگ و نهایی” که اختلافات اساسی بین چین و ایالات متحده را حل کند، بسیار غیرقابل اعتماد است. تحلیلگران همچنین معتقدند که افراط گرایان در هر دو کشور مانع از هرگونه آشتی واقعی خواهند شد. در فضایی که سطح اعتماد متقابل به پایین ترین حد خود رسیده است، انتظار می رود روند «واگرایی استراتژیک» بین دو اقتصاد با شدت بیشتری به ویژه در زمینه های فناوری و مالی ادامه یابد.
با این حال، مقامات پکن اعتراف می کنند که بسیاری از شرکت های چینی فعال در زمینه هوش مصنوعی همچنان علاقه مند به خرید تراشه های پیشرفته آمریکایی هستند. با وجود این تمایل، نگرانی های امنیتی متقابل، بازار ایالات متحده را به محیطی پرخطر و نامطمئن برای صادرکنندگان فناوری چینی تبدیل کرده است. در این زمینه، تحلیلگران چینی کاهش سرمایه گذاری پکن در اوراق قرضه خزانه داری آمریکا را نتیجه مستقیم این ریسک های ژئوپلیتیکی می دانند. آنها می گویند این روند چین را به استفاده گسترده تر از یوان در بازارهای سهام جهانی سوق داده است.
به گفته این منابع، چین و ایالات متحده در طول آتش بس یک ساله ای که در کره جنوبی بر سر آن توافق کردند، بر “توافق های جزئی و جزئی” تمرکز خواهند کرد. اما برخی ناظران در پکن بر این باورند که علاوه بر این توافقات اقتصادی و تجاری محدود، ترامپ را می توان متقاعد کرد که وارد همکاری قاطعانه تری شود.
دیپلماسی فریب و جاه طلبی؛ چین چگونه از خودشیفتگی ترامپ سوء استفاده می کند؟
به گفته برخی کارشناسان چینی، پکن ممکن است از «غرور میانجی گری» دونالد ترامپ برای رسیدن به اهداف دیرینه خود استفاده کند. به گفته آنها، شی جین پینگ در ابتدای دیدار ماه گذشته خود با ترامپ توافق صلح خاورمیانه را به ترامپ تبریک گفت. به گفته این تحلیلگران، شاید بتوان ترامپ را متقاعد کرد که در جلسات آتی در مورد تایوان موضع گیری کند و از دولت دموکراتیک جزیره بخواهد «مذاکرات صلح» با چین را آغاز کند. از دیدگاه پکن، صرف این واقعیت که یک رئیس جمهور آمریکا چنین موضعی را اتخاذ کرده است، دستاورد ارزشمندی برای چین خواهد بود، حتی اگر سیاستمداران آمریکایی از چنین موضعی در آینده عقب نشینی کنند.
شاید بتوان ترامپ را متقاعد کرد که از شدت تمرینات نظامی مشترک بین آمریکا و کره جنوبی برای کاهش نگرانی های امنیتی چین و کره شمالی بکاهد. ممکن است بتوان نوعی تعادل در دریای چین جنوبی ایجاد کرد. این تعادل بین ادعاهای ارضی پکن و تاکید واشنگتن بر آزادی کشتیرانی در آب های بین المللی است. علاوه بر این، گروهی از محققان چینی پیشنهاد کردند که پکن آماده است نقش میانجی را در مذاکرات صلح بین روسیه و اوکراین به عهده بگیرد. البته مشروط بر اینکه ترامپ نمی خواهد آشکارا به مسکو فشار بیاورد.
یک استاد دانشگاه در پکن تأکید می کند که حدود یک دهه پیش، چین به باراک اوباما پیشنهاد ایجاد “الگوی جدیدی از روابط بین قدرت های بزرگ” را داد. این مدل بر اساس اعتقاد اوباما ساخته شد که واشنگتن و پکن، به عنوان دو اقتصاد بزرگ جهان، مسئولیت مشترکی برای رهبری تلاش های چندجانبه برای مقابله با چالش هایی مانند تغییرات آب و هوا دارند. اما اوباما این پیشنهاد را رد کرد زیرا پذیرش آن به شناسایی “منافع حیاتی چین” از جمله ادعاهای ارضی پکن بر تایوان و دیگر مناطق مورد مناقشه بستگی داشت. علاوه بر این، متحدان آمریکا از این ایده که “دو ابرقدرت به نمایندگی از جهان تصمیم می گیرند” راضی نبودند.
حالا همین استاد می پرسد: آیا امکان دارد آمریکا در دوره ترامپ نسخه جدیدی از این مدل را اتخاذ کند؟ در این مدل جدید اثری از شعارهای چندجانبه گرایی و همکاری جهانی نیست. در عوض، چین می تواند به ارتباط شخصی ترامپ و شی جین پینگ تکیه کند. ارتباط بین دو رهبر ملی‌گرا و کاریزماتیک که خود را «مردان سرنوشت» می‌دانند و هر کدام می‌خواهند عظمت از دست رفته کشورشان را بازیابند.
به نظر می رسد دونالد ترامپ نیز آماده است تا با شی جین پینگ به عنوان یک “برابر” رفتار کند. وی پس از دیدار آنها در کره جنوبی، در شبکه های اجتماعی درباره نشست G2 صحبت کرد و آن را سرآغاز صلح و موفقیت پایدار توصیف کرد. در همین حال، چین آموخته است که چگونه با فشار و امتیاز دادن، رئیس جمهور آمریکا را مجبور به سازش کند، که منجر به آتش بس شکننده در جنگ تجاری بین دو کشور شود. اما «راضی کردن ترامپ» کار بسیار دشوارتری است. محافظه کاران آمریکایی در واشنگتن به خوبی می دانند که اگر شی جین پینگ در این بازی دیپلماتیک پیروز شود، نظم جهانی لیبرال که توسط دهه ها سلطه ایالات متحده شکل گرفته است، می تواند برای همیشه تغییر کند.