سیاست ثابت که نیاز اصلی جشنواره جهانی فیلم فجر است/ باید از سینماگران خارجی بیاموزیم

با این بهانه امیرشهاب رازویان این فیلمساز و کارگردان سینما با یکدیگر دیدار کردند تا درباره رویکرد جشنواره، حضور هنرمندان خارجی و راهکارهای اعتلای سینما از دریچه جشنواره صحبت کنند.

حضور شما در دوره های ملی و بین المللی جشنواره فجر دید نسبتا خوبی از سال های برگزاری بخش ملی و بین المللی به شما داد. روند برگزاری جشنواره را در این سال ها چگونه می بینید؟

رضویان: پایه های جشنواره بین المللی فیلم فجر قبل از انقلاب در جشنواره فیلم تهران ریخته شد و فیلمسازان مهم زیادی مانند فلینی و آنتونیونی به این جشنواره آمدند. ما نباید گذشته را زیر پا بگذاریم. این سازه پس از انقلاب زمینه ساز جشنواره صبحگاهی شد. در واقع در سه دوره اول جشنواره فیلم فجر، بخش سینمای کوتاه و آماتور زمینه جشنواره فیلم کوتاه را تشکیل داد و در چهارمین دوره، بخش کوتاه از جشنواره فیلم فجر جدا شد.

در سال 1961، کشور وارد جنگ شد. خیلی مهم است که در کشوری که در حال جنگ است، جشنواره و حرکت فرهنگی ایجاد شود.

در سال 1961، کشور وارد جنگ شد. ایجاد جشنواره و جنبش فرهنگی در کشوری که در حال جنگ است بسیار مهم است. یادم هست آن سال برای بخش فیلم کوتاه جشنواره آمدم و به جز من دو نفر دیگر در سالن بودند. جشنواره فیلم کوتاه که روزگاری سه نفر در سالن داشت، حالا به حدی رسیده است که روزانه نزدیک به 10 هزار نفر در تهران فیلم را تماشا می کنند.

دوره طلایی برنامه ریزی برای توسعه جشنواره و تولید بین سال های 62 تا 71 اتفاق می افتد که آقایان انور و بهشتی سینما را در دست گرفتند. آن سال ها کشور پر از تنش بود و از اقبال سینما بود که بهشتی بیگ و آنور سینما را در دست گرفتند. با وجود تمام آزمون و خطاهای بیکاری آقای فردین و ملک مطیعی، بخش قابل تایید آن دوره توسعه تولید بود.

فیلم فارسی نیز بخشی از سند تاریخی کشور و فرهنگ ما بود.

رضویان: در این دوره 10 ساله توسعه پایدار در سینما با برنامه ریزی بلندمدت محقق شد. آن زمان سیستم های صوتی، آزمایشگاهی، نگاتیو و وسایل دیگر را وارد کردند و زیرساخت های سینمای ما را ایجاد کردند. در این میان ممکن است برخی از کارشناسان سابق مانند آقایان بیضایی، تقوایی یا ایرج قدری برکنار شده باشند.

تعطیلات صباح در پیشرفت سینمای ما بسیار موثر بود. بخش بین الملل فارابی همچنین در خصوص نمایش فیلم های مختلف در جشنواره صباح گفتگو کرد.

بعد از انقلاب خیلی ها بودند، هر کی آمد، یک عده را حذف کردند، اما وقتی هدف توسعه باشد، طبیعی است که عده ای در میان این چرخ دنده ها گم شوند. هر حاکمی که بعد از انقلاب آمد بخشی از کارهای حاکم قبلی را قبول نداشت و این وضعیت ناراحت کننده ای است.

اشتباه دیگر این بود که برخی از فیلم های تاریخ سینمای ما گم شدند. در دفتر پخش در ساختمان آلومینیوم فیلم هایی بود و با اجازه راهبر این فیلم های قدیمی را آوردند و به باغ وزارت ارشاد انداختند. با این حال حتی آن فیلم فارسی هم سند تاریخی کشور و فرهنگ ما بود.

تلاش فارابی برای نمایش فیلم های خارجی و متفاوت در ایران

رضویان: بعد از این دوره فیلم های بهتری ساخته شد و جشنواره غنی تر شد. پای بین المللی فارابی برقرار شد و وارد جشنواره های خارج از کشور شدیم. تعطیلات صباح در پیشرفت سینمای ما بسیار موثر بود. فیلمی از تارکوفسکی اولین بار در جشنواره فجر در سال 1967 به نمایش درآمد.

فرهنگ سازی می شد و محصول این ایده بود که باید فیلم های مختلف ببینیم. سال بعد فیلمی از پاراجانف اکران شد و بخش بین الملل فارابی نیز به فکر نمایش فیلم های مختلف در جشنواره فجر افتاد. این روند ادامه داشت تا اینکه جشنواره جهانی از بخش ملی جدا شد.

جشنواره جهانی فیلم فجر چه جایگاهی در جهان دارد؟

رضویان: جشنواره جهانی ما وجه تمایز بین المللی بودن را دارد. این جشنواره مدتی در سطح یک جشنواره جهانی در حال فعالیت بود. کشور ما صنعت سینما دارد و می توانیم فیلم تولید کنیم. تولید مستلزم برگزاری جشنواره است و جشنواره در کشورهایی برگزار می شود که امکان تولید وجود دارد.معتقدم ما ظرفیت ساخت فیلم های بهتر از این را داریم و می توانیم در جشنواره های آسیایی شرکت کنیم.

ما جزو معدود کشورهایی هستیم که می توانیم این تعداد فیلم تولید کنیم. خوب یا بد، معتقدم ما می توانیم فیلم های بهتر از این بسازیم و می توانیم در جشنواره های آسیایی شرکت کنیم. مدیران جشنواره ما تجربه چندین ساله دارند و زیرساخت ها در کشور فراهم است.

سعی نکنید افکارمان را از طریق سینما منتقل کنیم

جشنواره جهانی فیلم فجر چه قدرتی دارد؟

رضویان: یکی از بهترین جنبه های جشنواره جهانی فجر بازار فیلم است که می توانیم با آن ارتباط جهانی برقرار کنیم. کره جنوبی هم همزمان با ما سینما را شروع کرد اما توانست به بازارهای جهانی راه پیدا کند. چون ما فقط به‌عنوان یک محصول فرهنگی به‌دنبال انتقال ایده‌هایمان بودیم و فقط در جشنواره‌ها شرکت می‌کردیم، اما آنها هم به دنبال نگاه تجاری بودند و می‌توانستند فیلم بفروشند.

چگونه از حضور هنرمندان و سینماگران خارجی نهایت استفاده را ببریم؟

رضویان: ما از آن طرف یکسری فیلمساز و آدم می آوریم و مثل شاهزادگان با آنها رفتار می کنیم، آنها را از فیلمسازان ایرانی می گیریم و چیزی از آنها یاد نمی گیریم و به این فیلمسازان پول می دهیم که از آنها یاد بگیرند اما چیزی یاد نمی گیریم. جشنواره جهانی فیلم فجر باید بازرگانان و توزیع کنندگان را دور هم جمع کند تا فیلمسازان ما نحوه پخش فیلم را از آنها بیاموزند.

ما تعدادی از فیلمسازان و افرادی را از آن طرف می آوریم و مانند شاهزادگان با آنها رفتار می کنیم و آنها را از فیلمسازان ایرانی دور می کنیم و چیزی از آنها یاد نمی گیریم.

ما گنجینه سینمای ایران را داریم و این فیلم ها را می توان به پلتفرم ها فروخت و در یوتیوب عرضه کرد. این سرمایه پراکنده است، باید آن را سامان دهیم و از مهمانانی که با صرف چند هزار دلار به ایران آوردیم، نحوه حضور در تالارهای جهان را بیاموزیم. یا چگونه می توان در پلتفرم های آمازون و نتفلیکس وجود داشت؟ سیستم دولتی باید این امر را تسهیل کند. با یادگیری از این تجربه، سفر کوتاه‌تر می‌شود. اگر شخصی از IMDb، یوتیوب یا آمازون به ایران بیاید چه اتفاقی می افتد؟

بعد از حضور در چند جشنواره متوجه شدم که تماشاگران جشنواره در همه این جشنواره ها شرکت می کنند و همه به هم مرتبط هستند. ما در گوشه ای از دنیا هستیم و گاهی از این بن بست خارج می شویم. ما باید همیشه در این زمینه حضور داشته باشیم.

سیستم دولتی باید از طریق بخش خصوصی به توسعه سینما کمک کند

رضویان: نظام دولتی باید به توسعه سینما توسط بخش خصوصی کمک کند و به جای کیوریتور، دست بخش خصوصی را بازتر بگذارد، توسعه سینما البته خود به خود اتفاق خواهد افتاد. بچه هایی که توانستند فیلم بفروشند محصول تلاش خودشان و صدا و سیمای خصوصی بود. کره‌ای‌های جنوبی و هندی‌ها روی توزیع بین‌المللی کار می‌کردند، که منجر به رونق ناگهانی تماشای فیلم‌های هندی در اروپا شد، زیرا بازرگانان هندی فیلم‌ها را فروختند و تولید در سینمای هند رونق گرفت.

ما باید برای این جشنواره برنامه ریزی های طولانی داشته باشیم

جشنواره جهانی در گذشته را چگونه ارزیابی می کنید؟

رضویان: در آن سالها رضا میرکریمی او مدیر جشنواره بود، جشنواره تبلیغ شد، مهمانان خارجی آمدند، مشخص بود که فیلم های ایرانی هم می توانند در جشنواره شرکت کنند، اما وقتی مدیر تغییر می کند، سیاست برگزاری هم تغییر می کند.

برای این جشنواره باید برنامه ریزی طولانی انجام دهیم. از امسال دبیرخانه و سیاست های ثابتی داشته باشیم و بدانیم که سال آینده جشنواره جهانی دوباره در آذرماه برگزار می شود. امیدوارم این جشنواره پایدار و منظم برگزار شود.

علاقه مندان به سینما می توانند زمان بیشتری را در شهر بگذرانند تا در تهران

شعر و سینما رویکرد جشنواره جهانی فجر امسال است. به نظر شما این دیدگاه می تواند رویکردی ثابت برای دوره های آینده جشنواره جهانی فجر باشد؟

رضویان: من فیلم های شاعرانه را به عنوان یک ژانر ثابت سینما نمی دیدم، اما اگر بتوانیم این را بسازیم و چنین فیلم هایی را بسازیم، اتفاقات خوبی می افتد. در سال 63 فیلم های کوتاه 8 و 16 میلی متری را به عنوان فیلمبردار در جشنواره منتشر کردم. استقبال خوبی شد و شیراز شهری صمیمی و جذاب بود. ما در حال آزمون و خطا هستیم و امیدوارم این تجربه زمینه خوبی برای جشنواره بهتری باشد.

از طرفی فکر باید شاعرانه باشد، احساس شعر و قدرت شعر پشت فیلم باشد. روزی روزگاری ما فیلم های شاعرانه زیادی داشتیم. «آبادانی ها»، «باشو غریبه کوچ»، «نار و نی» فیلم هایی شاعرانه هستند. بسیاری از فیلم‌ها از نظر اجتماعی تلخ اما شاعرانه هستند. «در دنیای تو ساعت چند است» نیز این ویژگی را دارد.

جشنواره شیراز را چگونه می بینید؟

رضویان: علاقه مندان به سینما می توانند بیشتر از تهران وقت خود را در شهر بگذرانند. برعکس تماشای فیلم در تهران زمان زیادی می برد چون ترافیک شهر کم است. اگر جشنواره از مرکز دور شود و فیلم ها را در شهرهای دیگر نمایش دهیم، اتفاق خوب و مثبتی است. امیدوارم جشنواره جهانی در شهرهای دیگر هم برگزار شود.