انتخابتو، سرما یکی از مهم ترین عوامل محیطی است که می تواند به طور مستقیم و غیرمستقیم بر بدن انسان تأثیر بگذارد. کاهش دما باعث انقباض رگ های خونی می شود که جریان خون را کند می کند و اکسیژن رسانی به اندام ها را کاهش می دهد و نتیجه این فرآیند می تواند احساس خستگی، کاهش قدرت بدنی و حتی افزایش خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی باشد. بنابراین سرما فقط یک تغییر ساده در آب و هوا نیست، بلکه یک عامل تهدید کننده برای سلامتی محسوب می شود.
یکی دیگر از اثرات مهم سرما این است که سیستم ایمنی بدن را ضعیف می کند. در هوای سرد، بدن انرژی بیشتری برای حفظ گرما مصرف می کند که می تواند قدرت دفاعی بدن را کاهش دهد و به همین دلیل بیماری های ویروسی مانند سرماخوردگی و آنفولانزا در فصول سرد سال بیشتر دیده می شود و هوای خشک و کاهش رطوبت می تواند سیستم تنفسی را آسیب پذیرتر کند و راه را برای ورود عوامل بیماری زا هموار کند.
سرما همچنین بر سلامت پوست و مفاصل تأثیر می گذارد. خشکی و ترک‌خوردگی پوست در ماه‌های زمستان بسیار شایع است و می‌تواند منجر به التهاب و خارش شود، در حالی که کاهش دما باعث سفتی و درد مفاصل به‌ویژه در افراد مبتلا به آرتروز یا بیماری‌های مزمن می‌شود و این مشکلات نشان می‌دهد که بدن برای جلوگیری از آسیب‌های جدی نیاز به مراقبت ویژه در برابر سرما دارد.
اثرات روانی سرما را نباید نادیده گرفت. کاهش نور خورشید و سرمای طولانی مدت می تواند منجر به افسردگی فصلی یا کاهش سطح انرژی ذهنی شود و بسیاری از افراد در ماه های زمستان احساس بی حالی، خواب آلودگی و بی انگیزگی می کنند. این نشان می دهد که محافظت از بدن در برابر سرما فقط از نظر فیزیکی محدود نمی شود. سلامت روان نیز به مدیریت صحیح شرایط محیطی بستگی دارد.
نیاز به محافظت از بدن در برابر هوای سرد یک اصل حیاتی است. لباس پوشیدن صحیح، مصرف غذاهای گرم و مغذی، حفظ رطوبت پوست، تنظیم ساعات خواب و فعالیت بدنی راهکارهایی هستند که می توانند بدن را در برابر اثرات منفی سرما مقاوم کنند. بی توجهی به این اقدامات نه تنها سلامت جسمی را تهدید می کند بلکه کیفیت زندگی فرد را نیز کاهش می دهد، بنابراین مراقبت در فصل سرما برای حفظ تعادل و سلامت عمومی بدن یک ضرورت جدی است.
اثرات سرما به عنوان چالش مزاج در طب سنتی، نقش غذاهای گرم در تغییر مکانیسم دفاعی بدن، ارتباط آن با خشکی پوست و اختلالات مخلوط در فصل زمستان، تاثیر جنسیت و رنگ لباس بر مزاج و سلامت، اهمیت تنظیم ساعات خواب و بیداری در فصل سرد، تغییر رژیم غذایی برای پیشگیری از بیماری های مزاج در فصل زمستان و تبیین کننده عادات خطرناک و بیماری زا طب سنتی در فصل زمستان خواهد بود. بهنام یوسفیان، پزشک و متخصص طب سنتی گفتگویی داشتیم که در ادامه می خوانید.
ایمنا: چرا طب سنتی سردی زمستان را نه تنها یک عامل طبیعی، بلکه مشکل مزاجی جدی تری نسبت به تغییر فصول دیگر می داند؟
یوسفیان: طب سنتی مبتنی بر نظریه اختلاط ها و مزاج ها است که بر اساس آن هر فصل با ویژگی های منحصر به فرد خود می تواند تعادل طبیعی بدن را به هم بزند. زمستان به دلیل سردی و خشکی حاکم، بدن را بیش از سایر فصول در معرض اختلالات خلقی قرار می دهد و این تغییر نه تنها به عنوان یک پدیده محیطی، بلکه تهدیدی برای تعادل درونی نیز محسوب می شود.
از دیدگاه حکیمان سنتی، سرمای زمستان جریان خون و انرژی زندگی را کاهش می دهد که می تواند منجر به بیماری هایی مانند افسردگی، ضعف سیستم ایمنی و مشکلات گوارشی شود، بنابراین زمستان فقط تغییر آب و هوا نیست، بلکه یک حمله مزاجی است که بدن باید از آن دفاع کند.
این دیدگاه باعث شده است که طب سنتی برای فصل زمستان نسخه های خاصی ارائه دهد که ممکن است شامل غذاهای گرم و تغییر سبک زندگی باشد که هدف اصلی آن حفظ تعادل و جلوگیری از تسلط سرما بر بدن است. زمستان در طب سنتی فصل حساسی محسوب می شود که برای حفظ سلامتی و پیشگیری از بیماری ها اقدامات خاصی را می طلبد.
ایمنا: آیا مصرف غذای داغ مکانیسم دفاعی بدن را تغییر می دهد؟
یوسفیان: غذاهای گرم مانند زنجبیل، دارچین، عسل و خرما در طب سنتی جایگاه ویژه ای دارند و این مواد نه تنها احساس گرما ایجاد می کنند، بلکه جریان خون و انرژی بدن را فعال تر می کنند.
از دیدگاه علمی، بسیاری از این غذاها حاوی ترکیبات ضد التهابی و آنتی اکسیدانی هستند. این خواص می تواند سیستم ایمنی بدن را تقویت کرده و مقاومت در برابر بیماری های زمستانی را افزایش دهد، بنابراین اثرات آنها فراتر از یک احساس فوری است.
مصرف غذاهای گرم مزاج بدن را در برابر سرمای شدید متعادل نگه می دارد، یعنی این غذاها نقش تنظیمی دارند و از سرد شدن بدن جلوگیری می کنند و در واقع می توان گفت که غذاهای گرم نه تنها باعث ایجاد احساس گرما در بدن می شود، بلکه مکانیسم دفاعی بدن را نیز تغییر داده و مقاومت بدن را بیشتر می کند.
ایمنا: خشک شدن پوست در فصل زمستان نشانه به هم خوردن تعادل مخلوط است یا فقط یک واکنش محیطی است؟
یوسفیان: از نظر طب سنتی، پوست آینه ای از حالات درونی بدن است و خشک شدن و ترک خوردن پوست در فصل زمستان نه تنها یک واکنش محیطی است، بلکه نشانه غلبه سردی و خشکی مزاج است.
این دیدگاه معتقد است که سرمای زمستان جریان رطوبت طبیعی بدن را کاهش می دهد و هنگامی که رطوبت کم است، پوست اولین کسی است که علائم آن را نشان می دهد، بنابراین خشکی پوست نشانه هشدار عدم تعادل است.
نقش محیط را نمی توان نادیده گرفت، هوای سرد و کاهش رطوبت محیط روی پوست تاثیر می گذارد، اما طب سنتی تاکید می کند که اگر بدن از درون متعادل باشد، اثرات محیطی کمتر مضر خواهد بود.
خشکی پوست در زمستان ترکیبی از هر دو عامل است و هم واکنش محیطی و هم از علائم اختلال خلقی است و درمان آن باید همزمان داخلی و خارجی باشد و با در نظر گرفتن رژیم غذایی و تغییر سبک زندگی و مراقبت های موضعی از پوست صورت گیرد.
ایمنا: انتخاب جنس و رنگ لباس چه تاثیری بر روحیه و سلامتی روزهای سرد دارد؟
یوسفیان: طب سنتی به پوشاک و همچنین غذا توجه ویژه ای دارد و نوع پارچه و حتی رنگ لباس می تواند بر روحیه تأثیر بگذارد، مثلاً پارچه های پشمی و نخی در فصل زمستان به دلیل خاصیت گرم کنندگی توصیه می شود.
رنگ لباس نیز تحت تأثیر این ظاهر قرار نمی گیرد و در حالی که رنگ های گرم مانند قرمز و نارنجی می توانند احساس گرما و نشاط را ایجاد کنند، رنگ های سرد می توانند احساس سردی را در افراد ایجاد کنند که نکته جذابی در رسانه ها است.
از دیدگاه خردمندان لباس نه تنها پوششی است که بدن را می پوشاند، بلکه عاملی تنظیم کننده خلق و خو است و انتخاب صحیح لباس می تواند بدن را در برابر سرمای شدید مقاوم کند. توجه به جنس و رنگ لباس در فصل زمستان پیشنهادی سطحی نیست، بلکه راهکاری جدی برای حفظ سلامت در طب سنتی است.
ایمنا: چرا طب سنتی بر تنظیم خواب و بیداری به عنوان سپر اصلی در برابر سرما تاکید دارد؟
یوسفیان: در طب سنتی خواب یکی از ارکان سلامتی است و در زمستان بدن برای مقابله با سرمای شدید به استراحت بیشتری نیاز دارد و به همین دلیل تنظیم ساعات خواب و بیداری اهمیت ویژه ای پیدا می کند.
حکیمان سنتی معتقدند که خواب کافی دمای داخلی بدن را حفظ می کند و کمبود خواب یا خواب نامنظم می تواند انرژی حیاتی را کاهش دهد و بدن را آسیب پذیرتر کند.
از طرفی بیدار ماندن طولانی مدت در شب های سرد زمستان می تواند منجر به لرز و خشکی شود که زمینه ساز بیماری هایی مانند افسردگی و نقص ایمنی است. خواب منظم و کافی در زمستان نه تنها یک توصیه کلی است، بلکه از نظر طب سنتی یک سپر دفاعی جدی در برابر سرما است.
ایمنا: تغییر تغذیه در فصل سرما چگونه می تواند از بروز بیماری های خلقی مانند افسردگی یا ضعف ایمنی جلوگیری کند؟
یوسفیان: توصیه طب سنتی این است که رژیم غذایی متناسب با فصل و زمستان، مصرف غذاهای گرم و مقوی غذاهایی مانند سوپ، سوپ، خرما و عسل توصیه می شود و این غذاها می توانند بدن را در برابر بیماری های مزاجی مقاوم کنند.
افسردگی زمستانی یکی از مشکلات رایج است و اعتقاد بر این است که مصرف غذاهای گرم و با طراوت می تواند از بروز این مشکل جلوگیری کند. به عنوان مثال زعفران و عسل به عنوان غذاهای نشاط آور شناخته می شوند.
مصونیت در فصل زمستان نیز رایج است و تغذیه مناسب می تواند سیستم ایمنی را تقویت کرده و بدن را در برابر بیماری ها مقاوم کند و این موضوع نیز به عنوان راهکاری عملی در رسانه ها مطرح می شود و به طور کلی تاکید می شود که تغییر تغذیه در زمستان یک ضرورت است که می تواند سلامت جسم و روان را تضمین کند.
ایمنا: چه عادات روزانه به ظاهر بی ضرر از نظر طب سنتی در فصل زمستان خطرناک و باعث بیماری می شود؟
یوسفیان: طب سنتی هشدار می دهد که برخی از عادات روزانه در زمستان می تواند خطرناک باشد. به عنوان مثال، نوشیدن آب سرد یا مصرف زیاد میوه های خونسرد مانند خیار و هندوانه می تواند بدن را ضعیف کند.
بیدار ماندن طولانی مدت در شب های سرد یا بی حرکت ماندن طولانی مدت در محیط های سرد از نظر طب سنتی مضر است و این عادات می تواند منجر به لرز و خشکی شود.
یکی دیگر از عادت های خطرناک عدم توجه به پوشش است و حتی اگر فرد احساس گرما کند بدنش در معرض سرمای شدید قرار می گیرد که منجر به بیماری می شود.
طب سنتی تاکید می کند عاداتی که در فصل زمستان کوچک و بی ضرر به نظر می رسند می توانند تاثیرات عمده ای بر سلامت داشته باشند، بنابراین تغییر سبک زندگی در این فصل از اهمیت ویژه ای برخوردار است.