دفعه بعد – آلودگی هوا دوباره بحرانی شد و مقامات به نسخه‌های مکرر تعطیلی مدارس و اجرای طرح زوج و فرد روی آوردند.
به گزارش فردا؛ ممنوعیت تردد وسایل نقلیه بر اساس پلاک در روزهای زوج و فرد هفته یکی از راهکارهاست و در صورت اجرای صحیح، ترافیک و آلودگی هوا را کاهش می دهد. اما تجربه میدانی نشان می دهد که در عمل ما با بی توجهی گسترده به شهروندان مواجه هستیم. پلیس راهنمایی و رانندگی برای تنبیه متخلفان هر ساعت در خیابان ها و میادین اصلی شهر علاوه بر جریمه 200 هزار تومانی به توقیف خودروها روی می آورد. به نظر شما دلیل عدم پذیرش محدودیت و ترس از جریمه 200 هزار تومانی و توقیف ساعتی خودرو توسط برخی افراد چیست؟ بیایید این معما را از منظر صرفاً اقتصادی بررسی کنیم.
معادله اقتصادی; چرا جریمه 200 هزار تومانی بازدارنده زوج و فرد نیست؟
احتمالا قانونگذار فکر می کرد که جریمه 200 هزار تومانی بازدارنده است. با این حال، شواهد روی زمین و ازدحام ترافیک در خیابان ها نشان می دهد که این استراتژی نتوانسته است مالکان وسایل نقلیه را متقاعد کند که خودروهای خود را در پارکینگ در روزهای ممنوعیت نگه دارند.
بیایید فرض کنیم در روز منع آمد و شد، یک شهروند باید حداقل یک بار رفت و برگشت شهری انجام دهد. در این صورت او دو راه دارد. اول پرداخت 200 هزار تومان جریمه و استفاده از وسیله نقلیه شخصی، دوم استفاده از وسایل نقلیه عمومی یا استفاده از تاکسی های اینترنتی مانند اسنپ و تپسی.
با توجه به هزینه های نسبتا بالای تاکسی های اینترنتی به خصوص در ساعات شلوغی، در روزهای شلوغ و در مسیرهای طولانی، مجموع هزینه ای که فرد برای حمل و نقل روزانه (مثلاً برای دو یا سه رفت و برگشت) می پردازد، به احتمال زیاد به راحتی از 200 هزار تومان فراتر خواهد رفت.
اگر این فرد برای رفتن به سر کار و عصر بازگشت به منزل نیاز به استفاده از تاکسی اینترنتی داشته باشد و میانگین هزینه هر سفر 150 هزار تومان باشد، مجموع هزینه روزانه وی از 200 هزار تومان جریمه فراتر می رود. در این مثال، ما هزینه های جانبی مانند زمان انتظار و انعطاف کمتر در مقصد را محاسبه نکردیم.
بنابراین اغلب اوقات پرداخت جریمه 200 هزار تومانی و دسترسی به وسیله نقلیه شخصی در طول روز برای راننده مقرون به صرفه تر از رها کردن خودرو و اتکا به وسایل نقلیه عمومی (و به ویژه تاکسی های اینترنتی) خواهد بود.
قیمتی که یک نفر برای حمل و نقل روزانه می پردازد احتمالا به راحتی از 200 هزار تومان فراتر می رود.
توقیف ساعتی خودرو؛ تشخیص ناکارآمدی طرح مجازات مضاعف و فرد
دلیل نصب بنرهای توقیفی بر روی خودروهای فاقد طرح دو درب و تک درب تبدیل جریمه از هزینه مالی قابل قبول به هزینه زمانی و عملیاتی غیرقابل قبول است. برای راننده ای که به دلایل اقتصادی با جریمه 200 هزار تومانی مواجه می شود، تحمل چند ساعت توقیف خودرو و به هم ریختن کامل برنامه های روزانه بسیار دشوارتر و گرانتر از جریمه خواهد بود.
اما این اقدام در واقع می تواند اعتراف ضمنی مسئولان مبنی بر بی اثر بودن جریمه 200 هزار تومانی تلقی شود. طرح های مدیریت ترافیک در مواردی که شهروندان به راحتی می توانند بدون وسیله نقلیه شخصی به محل کار یا فعالیت خود برسند موفقیت آمیز است، اما ظرفیت حمل و نقل عمومی در بسیاری از شهرهای ایران از جمله تهران با نیاز واقعی فاصله دارد.
اتوبوس ها فرسوده هستند، تعداد وسایل نقلیه در خطوط فعال مترو کافی نیست و مسافت قطارها به ویژه در ساعات کم بار افزایش یافته است. در نتیجه افرادی که باید روزانه بیش از 20 تا 30 کیلومتر را بین محل کار و منزل طی کنند، به ناچار به تاکسی های آنلاین روی می آورند، بنابراین اعمال طرح های زوج و فرد از درب، آنها را با یک دوراهی پرهزینه مواجه می کند.
با وجود اینکه پلیس به این موضوع رسیدگی کرده است، چرا هنوز قانون زوج و فرد را دور می زند؟
گرچه جریمه 200 هزار تومانی یا حتی توقیف یک ساعته خودرو بازدارنده به نظر می رسد اما اثر بازدارندگی این مجازات ها کافی به نظر نمی رسد. راننده وقتی احساس کند که کمتر تخلفی را ثبت می کند یا با پلیس روبرو می شود، خود را مقید به قانون نمی بیند.
تجربه نشان داده است که در برخی نقاط شهر دوربین در دسترس نیست. در مناطق کم تردد و در ساعات خلوت روز، شانس شما برای مواجهه با پلیس کاهش می یابد و به لطف راهنمایی هوشمند می توانید از دست قانون فرار کنید. همه این عوامل میل به ارتکاب جرم را افزایش می دهد.
آیا تنها راه حل افزایش میزان جریمه زوج و فرد در منزل است؟
آیا می توان میزان جریمه را به اندازه ای افزایش داد که مردم را بترساند؟ البته الان چشم بعضی ها برق میزنه ولی نه. این نمی تواند راه حل باشد.
ایده‌هایی مانند طرح زوج و فرد سال‌هاست که اجرا می‌شود، اما در نبود داده‌های دقیق و کارشناسی، هرگز مشخص نشده است که خودروهای شخصی واقعاً چه میزان در آلودگی کل هوا نقش دارند و چگونه می‌توان سهم سایر منابع آلاینده مانند صنعت، موتورسیکلت، منابع ثابت آلودگی یا خودروهای سنگین فرسوده را اندازه‌گیری کرد.
از سوی دیگر، مطمئن باشید تا زمانی که هزینه زمانی و کیفیت استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی بیش از میزان جریمه باشد، هر طرح محدودکننده ای شکست خواهد خورد و در نهایت به ناکارآمدی طرح زوج و فرد دامن می زند. جدا از برخورد قهرآمیز و خشن با مجرمان واقعی، شاید بد نباشد ایده هایی مانند تخفیف در روزهای حساس و پرداخت یارانه به حمل و نقل عمومی را نیز امتحان کنید.