صحنه ای که تا چند سال پیش بیشتر در فیلم ها و شبکه های اجتماعی خارجی دیده می شد، این روزها در خیابان ها، کافه ها و مراکز خرید شهرهای کشورمان تکرار می شود. مردی در میان جمعیت در مقابل زنی زانو می زند و جعبه کوچکی را باز می کند و دوربین های تلفن همراه این لحظه را از هر زاویه ای ثبت می کنند. این فعالیتی است که واکنش هایی مانند اشتیاق و شجاعت را از رهگذران برمی انگیزد و به جذابیت بیشتر ویدیوی ضبط شده برای انتشار در صفحات شخصی و وبلاگ ها کمک می کند. خواستگاری در مقابل دیگران تصویر جدیدی از خواستگاری است که به جای نشان دادن نقطه شروع یک تصمیم بزرگ برای زندگی، تبدیل به اعلام عمومی تصمیمی شده که از قبل گرفته شده است و حالا دختری که بازیگر اصلی این سناریو است باید هیجان زده شود!
به گزارش ایسنا، خواستگاری در فرهنگ ایرانی، حداقل در شکل رایج چند دهه اخیر، یک آیین خانوادگی بود. جلساتی که شامل انواع آشنایان سنتی و مدرن بود در فضای شخصی تری برگزار می شد، میانجی ها برجسته بودند و مذاکرات بیشتر معطوف به شناخت یکدیگر، بررسی شرایط و توافق بود. اگرچه شکل مراسم ساده بود، اما منطق آن بدون تغییر باقی ماند و فرصتی برای خواستگاری، بحث و تصمیم گیری بود. اما آنچه امروزه در قشری از جامعه مشاهده می شود، دور شدن از این کارکرد و به سمت کارکردی جدید و نمایشی است که اگر بگوییم این هم به دلیل سبک زندگی وبلاگ نویسی است، موفقیت بی دلیل نیست. سبکی که با نمایش تصاویری خاص از عشق و رابطه و ورود به زندگی روزمره از فضای مجازی، روز به روز در حال تبدیل شدن به یک الگو است. تا جایی که در برخی موارد می توان این مدل خواستگاری را به بی علاقگی مرد تعبیر کرد، بدون اینکه بدانیم این روند هم مثل عروسی های اسپانسر سناریوی از پیش تعیین شده ای دارد!
با اجازه اسپانسر بله!
در واقع در نمونه های خارج از کشور، پسر ممکن است زانو بزند و پیشنهاد بدهد و جواب منفی بشنود، اما در نمونه ایرانی همه چیز طبق برنامه پیش می رود و هم دختر و هم پسر می دانند که با اتفاقی روبه رو می شوند که در نهایت یک «بله» خوشحال کننده را در پی خواهد داشت. در برنامه های دوستیابی که در این سال ها دیده ایم، گفتگوهای واقعی بین دو نفر قبلاً انجام شده است. لحظه ای که طرفین بر سر ازدواج، زمان و حتی شکل کلی رابطه به توافق می رسند و تصاویر آنها در فضای مجازی به اشتراک گذاشته می شود، نقش اعلام رسمی این مرحله از رابطه را بر عهده می گیرد. در واقع، دوستیابی مرحله تصمیم را پشت سر گذاشته و راهی برای دیده شدن، گرفتن واکنش یا حتی عقب ماندن شده است.
از حضور بازیگران دیگر خواستگاری نکنید!
این روند باعث تغییرات چشمگیری در معنای خواستگاری شده است. وقتی مخاطب این لحظه نه تنها خانواده یا طرف مقابل، بلکه گروهی از رهگذران، فالوورهای مجازی و تماشاگران گمنام را نیز شامل می شود، طبیعی است که شکل اجرا اهمیت پیدا می کند. مکان شلوغ، زمان غافلگیرکننده و ضبط ویدیوی دقیق بخشی از این روند جدید است.
الگوهای رفتاری این نوع دوستیابی بسیار شبیه نمونه هایی است که سال ها در فیلم ها و شبکه های اجتماعی خارجی دیده می شود. زانو زدن و زنگ زدن و ابراز عشق در فضاهای عمومی از عناصر وارد شده از آن مکان است و مانند هر چیز خارجی و وارداتی در کشور ما ایرانیزه شده و تجربه شده است. البته نکته مهم این است که این شکل از خواستگاری به طور کامل جایگزین اشکال قدیمی نشده است. روابط رسمی خانوادگی هنوز در بخش بزرگی از جامعه ادامه دارد. اما چیزی که تغییر کرده، عادی شدن فرم نمایشی است. چیزهایی که تا چند سال پیش عجیب یا غیرعادی تلقی می شدند، اکنون برای بسیاری از مردم قابل تصور و حتی انتظار شده اند.
همیشه یک وبلاگ نویس وجود دارد!
در این میان نمی توان نقش بلاگرها و اینفلوئنسرها را نادیده گرفت. صفحات محبوبی که لحظات خصوصی زندگی را به محتوایی برای مصرف عمومی تبدیل می کنند، تصویر خاصی از رابطه عاطفی در ذهن مخاطب ایجاد کرده اند. در این عکس باید عشق دیده شود، لحظات ثبت شود و نکات احساسی رابطه حتی اگر خیلی شخصی باشد منتشر شود. بنابراین پیشنهاد اینکه سریالی در این چارچوب بیشتر دیده شود معنادار است، حتی اگر به معنای تغییر ذائقه مخاطب باشد. در نهایت تکرار و تاکید بر این گونه معاشقه ها استانداردهای جدیدی را ایجاد کرد. وقتی شکلی از بیان به طور مکرر منتشر می شود و پاسخ مثبت دریافت می کند، به تدریج به الگوی غالب تبدیل می شود.
چرا ما نه!؟
این فرآیند همچنین فشار نهفته ایجاد می کند. زوجهایی که اساساً از ظاهر عمومی خوششان نمیآید ممکن است خود را با تصاویر پر زرق و برق در رسانههای اجتماعی مقایسه کنند. در این مورد، معاشقه نمایشی از یک لحظه شخصی به یک انتظار اجتماعی تبدیل می شود. این انتظاری است که همیشه به وضوح بیان نمی شود اما در ذهن مردم باقی می ماند. هنگامی که این تصویر ذهنی محقق نمی شود، ممکن است در مرحله ای از رابطه احساس ناقصی یا ناقص بودن را تجربه کند. حسی که از تجربه واقعی یک زوج نشات نمی گیرد و با غافلگیری های آشنایی در فضای مجازی مقایسه می شود. این مقایسه ها گاهی بر ماهیت رابطه و مسیری که فرم اعلامیه طی می کند، سایه می افکند. در غیاب لحظهای دراماتیک در این زمینه، حتی روابطی که از طریق گفتگو و توافق ایجاد میشوند ممکن است کمتر اهمیت داشته باشند. در نتیجه مرز رضایت شخصی و تایید اجتماعی کاهش می یابد و بخشی از معنا و ارزش رابطه به واکنش دیگران بستگی دارد.
در این میان سوال مهمی که مطرح می شود مخاطبان اصلی این تاریخ ها هستند. آیا این اجرای خواستگاری برای شریک عاطفی جذاب است یا برای جمعیت؟ وقتی دوربین ها روشن هستند و عکس ها آماده ارسال هستند، قرار دیگر فقط یک مکالمه بین دو نفر نیست. این تغییر بخشی از تغییر بزرگتر بین زندگی خصوصی و عمومی است.
از طرفی واکنش جامعه به این گونه معاشقه ها یکسان نیست. برخی آن را نشانه شجاعت، عشق و شفافیت می دانند، در حالی که برخی دیگر آن را یک نمایش یا تقلید می دانند. دوگانگی نشان می دهد که جامعه همچنان قادر به هضم این تغییر است و نمی تواند به یک تعریف مشترک برسد. نکته قابل توجه این است که حتی کسانی که از این نوع خواستگاری انتقاد می کنند مجبور به دیدن و مقابله با آن هستند. فضای عمومی و شبکه های اجتماعی باعث شده است که این تصاویر کمتر نادیده گرفته شوند و این دید مداوم نقش مهمی در تثبیت این پدیده دارد.
شلوغ ترین مکان ممکن را انتخاب کنید!
در این میان از نقش مکان در دوستیابی نمایشی نیز نباید غافل شد. انتخاب سالن های شلوغ و شناخته شده نیز بخشی از این اجراست. خیابان های مرکزی شهر، مراکز خرید و کافه های شلوغ، کنار دریا و… مناطقی هستند که حضور جمعیت را تضمین می کنند. این انتخاب تصادفی نیست. جمعیت سیاه است و بخشی از صحنه است. حضور جمعیت باعث واکنش فوری می شود. تشویق ها، نگاه ها و حتی فیلم های ضبط شده از رهگذران بخشی از تجربه خواستگاری می شود.
به هر حال، آنچه در بیشتر روابط اتفاق می افتد، هنوز به صورت خصوصی اتفاق می افتد. بحث ها، تردیدها و تصمیم نهایی اغلب به دور از جمعیت گرفته می شود. معاشقه های ظاهری جایگزین این مسیر نشده و تعیین کننده آن نیست. اینها مراحل اضافی هستند که بیشتر بعد از تصمیم اصلی بازی می شوند.