در یک مطالعه جدید، محققان نقش یک قارچ شناخته شده در طب سنتی شرقی را بررسی کردند تا ببینند که آیا به عنوان یک گزینه طبیعی، ممکن است در مبارزه با پوکی استخوان مفید باشد یا خیر.
به گزارش ایسنا، پوکی استخوان یکی از شایع ترین بیماری های اسکلتی در جهان است که با کاهش تراکم استخوان و افزایش احتمال شکستگی همراه است. آمار جهانی نشان می دهد که تقریباً 200 میلیون نفر با این مشکل دست و پنجه نرم می کنند و سالانه میلیون ها شکستگی رخ می دهد. این بیماری اغلب بدون علائم خاصی شروع می شود و به همین دلیل بیماری خاموش نامیده می شود. فشار اقتصادی درمان و توانبخشی این شکستگی ها نیز شدید است و تنها در ایالات متحده میلیاردها دلار برای سیستم مراقبت های بهداشتی هزینه دارد. شیوع پوکی استخوان در بسیاری از کشورهای جهان غرب و برخی از مناطق آفریقا بسیار بالا گزارش شده است که باعث نگرانی گسترده شده است.
ایران نیز از این روند جهانی مستثنی نیست و آمارها نشان می دهد که وضعیت کشور کمی بدتر از میانگین جهانی است. برای مثال، شیوع پوکی استخوان در زنان یائسه ایرانی تقریباً 34 درصد گزارش شده است. این میزان نسبت به برخی کشورهای منطقه مانند قطر، بحرین و لبنان بیشتر است. شکستگی های ناشی از پوکی استخوان نه تنها کیفیت زندگی بیماران را کاهش می دهد، بلکه هزینه درمان و خطر مرگ پس از شکستگی را افزایش می دهد. از سوی دیگر، درمان های رایج شامل داروهایی است که گاهی اوقات در صورت استفاده طولانی مدت دارای عوارض جانبی هستند. این مشکل محققان را بر آن داشته تا به دنبال منابع طبیعی مانند گیاهان و قارچ ها به عنوان گزینه های مکمل و مطمئن تر باشند. یکی از این منابع قارچی به نام «ریشی» است که نام علمی آن «گانودرما لوسیدوم» است که در پزشکی آسیایی سابقه طولانی دارد و حاوی ترکیبات زیست فعال زیادی است.
شراره رضاییان، استادیار گروه بیوتکنولوژی قارچی صنعتی سازمان جهاد دانشگاهی خراسان رضوی به همراه دو تن از محققان همکار پژوهشی در مورد اثرات این قارچ بر پوکی استخوان انجام دادند. آنها یک مرور سیستماتیک با تمرکز بر مطالعات منتشر شده در مورد نقش ترکیبات زیست فعال میوه برای ارائه تصویری یکپارچه از یافته های فعلی طراحی کردند.
به منظور جمعآوری اطلاعات در این تحقیق، مقالات علمی منتشر شده در پایگاههای اطلاعاتی مانند PubMed، Scopus، Google Scholar و پایگاه علمی دانشگاه Cihad بین سالهای 1989 تا 2023 اسکن شدند. محققان این مطالعات را برای استخراج الگوهای رایج در نحوه تأثیر قارچ ریشی بر فرآیندهای مرتبط با پوکی استخوان تجزیه و تحلیل کردند تا گزارشی دقیق و قابل اعتماد ارائه کنند.
نتایج ما نشان می دهد که ترکیبات مختلف موجود در Reishi ممکن است به سه طریق بر سلامت استخوان تأثیر بگذارد. اول از همه، برخی از مولکول های فعال موجود در این قارچ از فعالیت سلول های مسئول تخریب استخوان جلوگیری می کنند. راه دوم اثرات شبه هورمونی است. برخی از ترکیبات این قارچ مانند استروژن عمل می کنند و به گیرنده های خاصی متصل می شوند و از کاهش بیشتر تراکم استخوان جلوگیری می کنند. راه سوم کمک به بدن برای جذب بهتر مواد مغذی مانند کلسیم است که برای حفظ سلامت استخوان ها حیاتی هستند.
بر اساس این یافته ها که در مجله علوم پزشکی رازی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی ایران منتشر شده است، مواد فعال زیستی مانند ترپنوئیدها، پلی ساکاریدها، پروتئین های خاص و حتی محصولات تخمیری به دست آمده از این قارچ نقش مثبت مهمی در جلوگیری از کاهش تراکم استخوان دارند. این ترکیبات ممکن است فرآیندهای درگیر در بازسازی قسمتهای آسیبدیده استخوان را تقویت کرده و به ایجاد تعادل بین تخریب و تشکیل استخوان کمک کنند. علاوه بر این، تحقیقات نشان داده است که این مواد مسیرهای مولکولی مختلف بدن را تنظیم می کنند و از فعالیت بیش از حد سلول هایی که استخوان ها را تخریب می کنند، جلوگیری می کنند.
در بخشی دیگر از تحقیق ذکر شده است که مطالعات مختلف راه های متفاوتی را در تأثیر ریش گزارش می کنند. این مسیرها شامل عوامل بازدارنده ای است که بر تحلیل استخوان تأثیر می گذارد، بهبود تعادل بین روند تشکیل و تخریب، افزایش حجم استخوان های اسفنجی و کمک به بازیابی تراکم استخوان در شرایط ناشی از یائسگی. علاوه بر این، به دلیل خاصیت آنتی اکسیدانی، مواد فعال موجود در این قارچ می تواند با کاهش استرس اکسیداتیو که یکی از عوامل موثر بر روند پیری و ضعف استخوان ها است، به سلامت استخوان ها کمک کند. با این حال، محققان تاکید میکنند که بیشتر این مطالعات فقط بر روی عصارههای خاص متمرکز شدهاند و همه ترکیبات موجود در این قارچ هنوز به طور کامل شناخته نشدهاند. علاوه بر این، مطالعات بالینی جامع در مورد اثرات مستقیم این ترکیبات بر روی انسان محدود است و نیاز به گسترش آنها به ویژه در کشور ما که شیوع پوکی استخوان بالا است، وجود دارد.
اهمیت این یافته ها در شرایط امروز ایران دوچندان می شود. زیرا از یک طرف بیماری رو به افزایش است و از طرف دیگر هزینه و عوارض داروها فشار زیادی به بیماران وارد می کند. بهبود تحقیقات در زمینه منابع طبیعی مانند قارچ “ریشی” می تواند زمینه ساز تولید مکمل های موثر و ایمن در داخل کشور باشد و به کاهش وابستگی به داروهای خارجی کمک کند. همچنین می تواند از گسترش ادعاهای غیرعلمی در مورد این قارچ جلوگیری کرده و بر اساس شواهد منطقی و علمی فعالیت شرکت های دانش بنیان را تشویق کند.