نتیجه یک مطالعه جدید در ایران نشان داد که با افزایش سطح تحصیلات، احتمال ابتلا به افسردگی افزایش می‌یابد. این تحقیق که بر روی 4500 کارمند انجام شده است نشان می دهد که ادامه تحصیلات عالی در ایران باعث شادی و رضایت نمی شود، برعکس باعث ناامیدی، افسردگی و در عین حال سلامت روانی افراد در بالاترین حد خود می شود. توسط کارمندانی که تحصیلات زیر دیپلم را دریافت کرده اند گرفته می شود.
به گزارش همشهری آنلاین، جالب‌تر این است که این نتایج کاملاً برخلاف مطالعات سایر کشورها است. نتایج یک مطالعه جدید جهانی ادعا می کند که هر چه سطح تحصیلات بالاتر باشد، افراد راضی و شادتر خواهند بود، اما احتمال مرگ زودرس آنها نیز کمتر می شود. این تحقیق مدعی است که تحصیلات بیشتر منجر به اشتغال بهتر و درآمد بیشتر و همچنین دسترسی بهتر به مراقبت های بهداشتی می شود و به مردم کمک می کند تا بهتر از سلامت خود مراقبت کنند. نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که تحصیلات دانشگاهی تأثیرات مشابهی با سایر عوامل مؤثر بر طول عمر دارد، مانند تغذیه سالم، نکشیدن سیگار و ننوشیدن الکل.
رابطه آموزش عالی با افسردگی
اما چه ارتباطی بین تحصیلات عالی و شانس بیشتر افسرده شدن در ایران وجود دارد و چرا افراد با مدرک تحصیلی کمتر شادتر و راضی‌تر هستند، حتی اگر افراد تحصیل کرده عموماً فرصت کسب درآمد بیشتری دارند؟ و مهمتر از آن، چرا نتایج این مطالعه در خارج از کشور مخالف است؟
به عقیده روانشناسان و جامعه شناسان، نتایج چنین تحقیقاتی را می توان با شرایط خاص اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی ایران و تفاوت آن با سایر کشورها مرتبط دانست. عوامل مختلفی می توانند دلایل این مشکل را در ایران توضیح دهند. یکی از این دلایل بدون شک مشکلات اقتصادی کنونی است که به اختلاف طبقاتی دامن می زند. به دلیل وضعیت اقتصادی و نابرابری های اجتماعی، بسیاری از افراد تحصیل کرده نمی توانند زندگی با کیفیتی را که می خواهند بسازند. این مشکل باعث می شود آنها احساس عصبانیت و استرس روانی کنند.
انتظارات بالا و فرصت های شغلی محدود یکی دیگر از دلایل این امر است. در ایران فارغ التحصیلان دانشگاهی عموماً با توقعات زیادی وارد بازار کار می شوند اما فرصت های شغلی برای آنها محدود است. این عدم تعادل بین انتظارات شغلی و واقعیت می تواند باعث ناامیدی، کاهش رضایت شغلی و در نتیجه افزایش سطح افسردگی شود.
موضوع دیگر به گفته روانشناسان این است که در کشورهای توسعه یافته، آموزش عالی به طور کلی با احترام، ثبات شغلی و رضایت شغلی بیشتر همراه است. با این حال، مشکلات مدیریتی و محیط کار ناکارآمد در ایران می‌تواند شرایط را برای افراد تحصیلکرده دشوارتر کند و منجر به افزایش اضطراب و افسردگی شود.
علاوه بر این، در کشورهای دیگر، آموزش عالی اغلب با دسترسی بهتر به مشاوره، مددکاری اجتماعی و خدمات حمایتی مرتبط است که به حفظ سلامت روانی کمک می کند. با این حال، فقدان خدمات حمایتی و شرایط نامناسب کاری در ایران می‌تواند وضعیت را برای افراد تحصیلکرده سخت‌تر کند.
چرا فارغ التحصیلان رضایت بیشتری دارند؟
بنابراین، اگر افراد تحصیل کرده ای که فرصت و توانایی کسب درآمد بیشتری دارند، رضایت کمتری از زندگی دارند، چرا آنهایی که دارای تحصیلات دیپلم یا زیر دیپلم هستند، شادتر هستند؟
روانشناسان می گویند یکی از دلایل این امر این است که افراد با تحصیلات پایین انتظارات شغلی و درآمدی پایینی دارند. آنها می گویند این افراد اغلب با انتظارات واقع بینانه تری وارد بازار کار می شوند و در نتیجه انتظارات کمتری دارند و بنابراین فشار کمتری برای دستیابی به موقعیت های بالاتر یا درآمدهای بالاتر احساس می کنند. این انتظارات کمتر منجر به رضایت شغلی بیشتر و احساس رفاه روانی می شود.
در ایران، افراد دارای مدرک دیپلم یا پایین‌تر نیز اغلب در مشاغلی قرار می‌گیرند که انتظارات کمتر و تطابق بهتری بین مهارت‌ها و مشاغل وجود دارد و از آنجایی که تفاوت زیادی بین سطح تحصیلات و نوع شغل وجود ندارد، این افراد شغل کمتری پیدا می‌کنند. احتمال دارد با نارضایتی شغلی و فشار روانی مواجه شوند.
دلیل دیگری که کارشناسان بیان می کنند این است که این افراد موقعیت اجتماعی و اقتصادی خود را می پذیرند. افراد رده پایین جایگاه خود را از نظر فرهنگی و خانوادگی پذیرفته اند و توقع زیادی از تغییر موقعیت اجتماعی ندارند. این پذیرش می تواند فشار روحی و روانی را کاهش دهد و رضایت بیشتری را برای آنها به همراه داشته باشد.
مهمترین مسئله در این زمینه این است که مشاغلی که فارغ التحصیلان انجام می دهند عموماً نیاز به مسئولیت پذیری و فشار روحی بالایی ندارند. این مشاغل معمولاً نسبت به مشاغل حرفه ای که به تحصیلات عالی نیاز دارند استرس کمتری دارند و پیچیدگی کمتری دارند.
پس چرا افراد تحصیل کرده افسرده می شوند؟
پس رابطه علمی و دقیق بین نارضایتی شغلی و افسردگی در بین افراد تحصیل کرده چیست؟ طهورا جربان روانشناس در این باره می گوید: یکی از دلایل نارضایتی شغلی در بین تحصیلکرده ها فاصله بین انتظارات و واقعیت های فعلی است. آنها به امید موقعیت بهتر و شغلی با درآمد خوب کار و تلاش کردند، اما در نهایت در بازار کار محدود، ناکارآمد و بیمار قرار می گیرند و اغلب با موقعیت های نامناسب و درآمد کم مواجه می شوند. این شکست در دستیابی به اهداف منجر به ناامیدی، بی انگیزگی و احساس شکست می شود.
این روانشناس ادامه می دهد: از آنجایی که احساس ارزشمندی و اعتماد به نفس افراد تحصیل کرده تا حد زیادی به موفقیت شغلی بستگی دارد، این نارضایتی به تدریج بر اعتماد به نفس و شادی آنها تأثیر می گذارد و آنها را در برابر اضطراب آسیب پذیر می کند و بعداً باعث افسردگی می شود.
جربان می گوید: این شکاف بین انتظارات و واقعیت های کنونی باعث شده است که اکنون شاهد باشیم افراد زیادی مثلا دهه هشتاد به جای تحصیل در دانشگاه، یادگیری مهارت ها و تخصص ها را در کوتاه مدت انتخاب می کنند. درآمد بیشتر و رضایت بیشتری برای آنها فراهم می کند. جوان امروزی می خواهد هر چه زودتر راه صد ساله را طی کند و در دنیای امروز راه این امر روشن تر است. زیرا برخلاف گذشته، بسیاری از شرکت ها به مهارت ها و تخصص ها بیشتر از مدرک دانشگاهی اهمیت می دهند. به همین دلیل بسیاری از جوانان ترجیح می دهند با چند دوره آموزشی خارج از دانشگاه و در زمانی کوتاه، در زمان کوتاه تری کسب درآمد کنند.
این روانشناس می گوید: انتظارات این افراد با واقعیت همخوانی بیشتری دارد. این در حالی است که این افراد درآمد کافی برای زندگی بسیار با کیفیت و متفاوت در ایران ندارند. اما حداقل چند سالی است که نتوانسته اند رنج و سختی تحصیل در دانشگاه را برای رسیدن به چنین جایگاهی تحمل کنند و حالا به راحتی دچار ناامیدی و افسردگی می شوند.