تاکنون از سلول های بنیادی خونساز اهداکننده برای درمان صدها هزار نفر مبتلا به سرطان خون و سایر اختلالات خونی استفاده شده است.
به گزارش مشرق؛ از زمانی که بیش از 50 سال پیش اولین سلول های بنیادی خونساز با موفقیت به افراد مبتلا به لوسمی پیوند زده شد، محققان به این فکر کرده اند که آیا آنها جهش های سرطان زا ایجاد می کنند یا خیر.
مایکل اسپنسر چپمن، هماتولوژیست در موسسه سرطان بارت در لندن، گفت: مطالعه منحصر به فرد دریافت کنندگان پیوند با طولانی ترین عمر و اهداکنندگان آنها نشان داد که به نظر نمی رسد افرادی که سلول های بنیادی اهدایی دریافت کرده اند در معرض خطر ابتلا به چنین جهش هایی قرار داشته باشند. Alejo Rodriguez-Fraticelli، زیست شناس سلول های بنیادی در موسسه تحقیقات بیومدیکال در بارسلونا، اسپانیا می گوید: “نتایج ما شگفت انگیز و در عین حال اطمینان بخش است.”
سلول های بنیادی خون ساز سلول های پیش ساز موجود در مغز استخوان هستند که باعث ایجاد انواع سلول های خونی می شوند. آنها برای درمان صدها هزار سرطان خون و بیماری های مغز استخوان استفاده شده اند. این پیوندها شامل تخلیه تمام سلول‌های بنیادی از خون فرد و جایگزینی آنها با سلول‌های یک اهداکننده سالم است، اما محققان مدت‌هاست نگران قرار گرفتن سلول‌ها در معرض چنین سلول‌های بنیادی هستند. این نوع فشار می تواند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد. در موارد نادر، از هر 1000 پیوند، 1 مورد، سلول‌های اهداکننده سرطان در گیرنده ایجاد می‌کنند.
مطالعه جهش ها
آخرین مطالعه که این هفته در مجله Science Translational Medicine منتشر شد، جهش در ژن های خاص مرتبط با سرطان را بررسی کرد. تصور می‌شد که این جهش‌ها ممکن است مزیت رشدی برای سلول‌های خونساز در گیرندگان پیوند ایجاد کند و به آنها اجازه دهد تا با افزایش سن گیرنده به سرعت تقسیم و تکثیر شوند و در نهایت به سرطان خون (لوسمی) تبدیل شوند.
برخی از اولین پیوندها در اواخر دهه 1960 در مرکز سرطان فرد هاچینسون انجام شد. در سال 2017، Masumi Ueda Oshima، محقق بالینی که پیری پس از پیوند را در مرکز سرطان فرد هاچینسون در سیاتل، واشنگتن مطالعه می‌کند، و همکارانش تصمیم گرفتند با گیرندگان پیوند و اهداکنندگان برای جمع‌آوری نمونه‌های پیوند و یادگیری چگونگی پیری سلول‌ها تماس بگیرند. او می گوید: «این واقعا یک سفر اکتشافی بود.
این تیم نمونه خون 32 نفر را جمع آوری کرد، از جمله 16 جفت اهداکننده- گیرنده که بین 7 تا 46 سال پیش پیوند دریافت کردند. محققان از یک تکنیک بسیار حساس برای تعیین توالی ژن‌هایی استفاده کردند که جهش‌های مرتبط با سرطان مغز استخوان را به دست می‌آورند.
این تیم سلول‌های دارای این جهش را در همه اهداکنندگان سالم، حتی در آن‌هایی که در آن زمان 12 سال داشتند، پیدا کردند و دریافتند که هر چه اهداکننده مسن‌تر باشد، جهش‌های بیشتری در خونش دارد، اما در مجموع این میزان کم باقی ماند. در یک میلیون جفت
محققان سپس الگوهای جهش را در 11 جفت اهداکننده-گیرنده که از زمان پیوند به نمونه خون اهداکننده دسترسی داشتند، مقایسه کردند. محققان گفتند که الگوهای مشابهی از جهش‌ها را در هر دو گروه پیدا کردند، به طوری که جهش‌ها به طور متوسط با نرخ 2 درصد در سال در اهداکنندگان و 2.6 درصد در سال در گیرنده‌ها اتفاق می‌افتند.
اسپنسر چاپمن می‌گوید: «به‌طور شگفت‌انگیزی، جهش‌های بسیار کمی در سلول‌های بنیادی ایجاد شده از طریق فرآیند پیوند وجود دارد. این نشان می‌دهد که سلول‌های گیرنده پیوند به همان سرعت سلول‌های اهداکننده پیر می‌شوند و خطر ابتلا به جهش‌هایی را که می‌تواند آنها را مستعد ابتلا به سرطان خون کند، افزایش نمی‌دهد. اوشیما می گوید که میزان جهش برای مدت طولانی پس از پیوند بدون تغییر باقی می ماند. این ارتباط باقی می ماند و نشان می دهد که ظرفیت بازسازی سیستم خونساز واقعاً عمیق است. اگرچه نتایج اطمینان‌بخش هستند، اما فراتیچلی می‌گوید این نتایج بر اساس تعداد کمی از افراد است و نتیجه‌گیری کلی را دشوار می‌کند.
پیچیدگی پیری
اسپنسر چاپمن نتایج مشابهی را در یک مطالعه جداگانه روی جفت های اهداکننده و گیرنده مشاهده کرد. مطالعه او شامل 10 گیرنده پیوند بود که بین 9 تا 31 سال پیش سلول های خونساز را از خواهر و برادر خود دریافت کردند. آنها نه تنها به دنبال تغییرات در ژن های خاص مرتبط با سرطان بودند، بلکه سلول های خونساز را نیز حذف کردند و رشد دادند. آنها دریافتند که دریافت کنندگان به طور متوسط جهش های کمی بیشتر از اهداکنندگان داشتند و تنها 1.5 سال پیری فوق طبیعی داشتند، یافته ای مشابه با یافته های اوشیما.
هنگامی که او و همکارانش به طور خاص به جهش‌هایی که به سلول‌ها مزیت رشد می‌دهند، نگاه کردند، دریافتند که سلول‌هایی با تنها یکی از این جهش‌ها در سطوح مشابهی در گیرنده‌ها و اهداکنندگان وجود دارند، اما سلول‌هایی با دو یا چند مورد از این جهش‌های مفید در نرخ بالاتر سطوح در گیرندگان بالاتر از اهداکنندگان است. اسپنسر چاپمن می‌گوید این ممکن است توضیح دهد که چرا سلول‌های پیوندی می‌توانند در موارد نادر به تومورهای سرطانی تبدیل شوند. مطالعات و تحقیقات بیشتری برای درک بهتر عواقب این فرآیندهای پیری از نظر خطر سرطان و عملکرد سیستم ایمنی مورد نیاز است.
اسپنسر چاپمن می‌گوید هر دو مطالعه می‌توانند برای افرادی که پیوند سلول‌های بنیادی و ژن درمانی مبتنی بر خون را برای درمان بیماری سلول داسی شکل دریافت می‌کنند، پیامدهایی داشته باشد. سلول هایی که تا آخر عمر پیوند زده می شوند.