کیست تخمدان کیسه ای پر از مواد مایع یا نیمه جامد است که روی یک یا هر دو تخمدان تشکیل می شود. تخمدان ها اندام های کوچکی در لگن هستند که سلول های تخمک را نگه می دارند و هورمون هایی مانند استروژن و پروژسترون تولید می کنند.
کیست های تخمدان راست و چپ انواع مختلفی دارند که اکثر آنها بدون درد و بی ضرر هستند (کیست تخمدان خوش خیم). معمولاً کیست تخمدان علائمی ایجاد نمی کند و احتمالاً متوجه وجود آنها در بدن نخواهید شد. مگر اینکه متخصص آن را در طول معاینه معمول لگن یا با کمک یک روش تصویربرداری پیدا کند. به ندرت، کیست تخمدان عوارضی ایجاد می کند. برنامه ریزی منظم برای معاینات لگن و صحبت با پزشک کیست تخمدان در مورد علائمی که تجربه می کنید نیز می تواند به جلوگیری از هر گونه مشکل کمک کند.
علائم کیست تخمدان چیست؟
کیست های تخمدان کوچک هستند و معمولا هیچ علامتی ایجاد نمی کنند. گاهی اوقات، با رشد این کیست ها، علائم ممکن است ظاهر شوند. این علائم و نشانه ها عبارتند از:
- دوره های دردناک
- درد لگن یا درد مبهم در پشت
- درد هنگام مقاربت جنسی (دیسپارونی)
- احساس نفخ در قسمت پایین شکم
این علائم نشان دهنده وضعیتی به نام کیست تخمدان است که گاهی با چاقی و ناباروری همراه است. سایر علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک شامل هیرسوتیسم (افزایش موهای بدن) و مشکل در کاهش وزن است. بنابراین در صورت بروز هر یک از این علائم، لازم است برای درمان به متخصص زنان مراجعه کنید.
این احتمال وجود دارد که بعد از تولد در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک خطری برای نوزاد وجود داشته باشد. نوزاد ممکن است پس از تولد در بخش مراقبت های ویژه قرار گیرد و حتی ممکن است در حین تولد یا مدت کوتاهی پس از تولد بمیرد. این احتمال زمانی افزایش می یابد که تولد چند قلو باشد.
علت کیست تخمدان چیست؟
تخمک گذاری یکی از دلایل اصلی کیست تخمدان چپ و راست است. اما دلایل دیگری نیز وجود دارد که مهمترین آنها عبارتند از:
- کیست تخمدان اندومتریوز
- تکثیر غیر طبیعی سلولی
- بیماری التهابی لگن
هر یک از این علائم ممکن است منجر به تشکیل کیست تخمدان شود. بنابراین باید برای انجام آزمایشات و معاینات اولیه به پزشک مراجعه کنید.
تشخیص کیست تخمدان
علائم کیست تخمدان گاهی مشابه علائم بارداری است. بنابراین پزشکان ابتدا باردار بودن او را بررسی می کنند و در صورت منفی بودن جواب آزمایش، تشخیص کیست داده می شود. اما بهترین روش ها برای تشخیص کیست تخمدان عبارتند از:
- معاینه لگن؛ پزشک لگن را برای بررسی هرگونه تورم یا تغییر معاینه می کند.
- سونوگرافی یا سونوگرافی؛ به لطف تصویربرداری می توان اندام های داخلی بدن را دید و تغییرات کیست تخمدان را بررسی کرد.
- لاپاراسکوپی؛ این روش تشخیصی در اتاق عمل انجام می شود. پزشکان برای مشاهده اندام های تناسلی و حفره لگن از طریق دوربین، برشی در شکم ایجاد می کنند.
توجه داشته باشید که آزمایش خون تشخیص درستی برای کیست تخمدان نیست. اما در برخی موارد که پزشک به سرطان تخمدان مشکوک است، این آزمایش برای اندازه گیری سطح آنتی ژن سرطانی 125 (CA-125) در خون تجویز می شود.
پیشگیری از کیست تخمدان
طبق تحقیقات، مصرف داروهای حاوی هورمون می تواند تخمک گذاری را متوقف کند. به همین دلیل عود برخی کیست ها کاهش می یابد. اما بهتر است هر کدام از علل ایجاد کیست تخمدان را بررسی کرده و به پزشک اطلاع دهید. علاوه بر این، معاینات منظم لگن می تواند از تشکیل کیست تخمدان جلوگیری کند و در صورت بروز کیست، اقدامات درمانی را می توان به سرعت انجام داد.
کیست تخمدان چگونه درمان می شود؟
روش های درمانی مختلفی برای از بین بردن کیست تخمدان وجود دارد. البته پزشک با توجه به سن و شرایط کیست بیمار روش درمان را تعیین می کند. روش های درمانی عبارتند از:
- وضعیت را رصد کنید
- مصرف مواد مخدر
- عملیات
اینکه کدام یک از این روش های درمانی برای بیمار اعمال شود، تنها به تشخیص پزشک بستگی دارد. به همین دلیل برای مراجعه به متخصص زنان باید به بهترین متخصصان مراجعه کنید.
وضعیت را رصد کنید
برخی از کیست های تخمدان عملکردی بدن در صورت درمان بهبود می یابند. اگر کیست عملکردی داشته باشد، پزشک تنها با پیگیری و معاینه اولیه می تواند وضعیت را کنترل کند. پزشک از سونوگرافی برای نظارت بر وضعیت این نوع کیست تخمدان در هفته های متوالی استفاده می کند تا اطمینان حاصل شود که شرایط به خوبی کنترل می شود.
داروهای کیست تخمدان
با بررسی وضعیت کیست تخمدان، پزشک احتمالاً داروهای حاوی هورمون را برای توقف تخمک گذاری تجویز می کند. قرص های ضد بارداری از جمله رایج ترین داروهای هورمونی هستند که برای درمان کیست تخمدان استفاده می شوند.
جراحی کیست تخمدان
اگر کیست تخمدان با علائم و نشانه های زیادی از رشد همراه باشد. احتمال زیادی وجود دارد که روش درمانی دارویی به بیماری پاسخ ندهد. به همین دلیل به آن جراحی کیست تخمدان نیز می گویند. نوع جراحی تخمدان با توجه به اندازه کیست تعیین می شود. بهترین گزینه جراحی را می توان با سونوگرافی تعیین کرد. مهمترین آنها به شرح زیر است.
لاپاراسکوپی: پزشک یک برش کوچک در ناحیه شکم ایجاد می کند و از طریق دوربینی که به یک لوله نازک متصل است عمل جراحی را انجام می دهد.
لاپاراتومی: اگر کیست بزرگ باشد و پزشک احتمال سرطان را نشان دهد، متخصص گزینه های درمانی را با استفاده از روش لاپاراتومی بررسی می کند.
درمان خانگی کیست تخمدان
زمانی که بیمار دارو مصرف می کند، می تواند از داروهای خانگی برای بهبود سریعتر وضعیت استفاده کند. برخی از داروهای خانگی موثر برای مدیریت علائم کیست تخمدان عبارتند از:
- ماساژ دادن
- ورزش و کشش
- گرما
- تکنیک های آرام سازی
- داروهای بدون نسخه
علاوه بر این، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی می توانند درد کیست تخمدان را کاهش داده و دردهای قاعدگی را درمان کنند. با این حال، برای بهره مندی از بهترین روش های درمان کیست تخمدان، حتما باید با متخصص زنان مشورت کنید.
عوارض کیست تخمدان
اکثر کیست های تخمدان خوش خیم هستند و به طور طبیعی ناپدید می شوند. اما کیست هایی که توده تشکیل می دهند باید از روش های درمانی تجویز شده برای کاهش عوارض استفاده کنند. به طور کلی، کیست تخمدان در صورت عدم درمان به موقع با عوارض همراه است. مهمترین آنها عبارتند از:
- توده های کیستیک سرطانی در تخمدان ها
- پیچ خوردگی تخمدان
- جریان خون به تخمدان را قطع کنید
- درد شدید و خونریزی داخلی در تخمدان
از دیگر عوارض کیست تخمدان می توان به خطر عفونت اشاره کرد. بنابراین لازم است به سرعت با متخصص زنان مشورت کنید تا درمان سریعتر برای بهبود وضعیت بیماری انجام شود.
تشخیص و درمان اختلالات دستگاه تناسلی زنان، مشاوره جنسیت و بارداری از زمینه های تخصصی پزشک زنان و زایمان می باشد. مهم ترین وظایف متخصص زنان شامل مراقبت های دوران بارداری و پس از زایمان، مراقبت های پس از زایمان، مدیریت درد زایمان و مشاوره باروری است. متخصصان زنان و زایمان بیماری هایی مانند عفونت های زنانه، اندومتریوز، پولیپ رحم، فیبروم رحم، پره اکلامپسی و سندرم تخمدان پلی کیستیک را درمان می کنند.