به گفته معاون مدیریت بیماری های غیرواگیر وزارت بهداشت، کم تحرکی عامل خطر بیماری های غیرواگیر است و 51 درصد ایرانی ها غیرفعال هستند.
به گزارش همشهری آنلاین، آخرین تحقیقی که وزارت بهداشت برای سنجش کم تحرکی در ایرانیان انجام داده به دهه 1400 برمی گردد. این برنامه ادامه مطالعه STEPS (عوامل خطر بیماری های غیرواگیر در بزرگسالان) بود که در سال 2003 در ایران آغاز شد. نتایج آخرین و هشتمین نظرسنجی نشان داد که 51 درصد از جمعیت بالای 18 سال کشور غیرفعال هستند.
معاون مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت و مدیر برنامه ملی دیابت علیرضا مهدوی می گوید: کم تحرکی یک پدیده مضر جهانی است و 500 هزار مرگ در دنیا ناشی از کم تحرکی است. البته نه به این معنا که بی تحرکی باعث مرگ می شود، بلکه یک عامل کمک کننده بود.
به نکته مهمی در قانون هفتم توسعه اشاره می کند که می تواند یکی از عوامل موثر در زمان ورزش، تفاوت ورزش با توجه به گروه های سنی، استانداردهای بهداشتی و البته گسترش و پیشگیری از فرهنگ ورزش باشد. بیماری های مورد بحث بیشتر
تعریف غیر فعال
به این صورت است: بی تحرکی با حرکت کافی اندازه گیری می شود و اگر افراد این شرایط را نداشته باشند، به عنوان عدم انجام فعالیت بدنی مناسب در طول روز فهرست می شوند.
به گفته این مقام مسئول، افراد باید در طول هفته 150 دقیقه فعالیت با شدت متوسط انجام دهند که البته از دو بخش تشکیل شده است. 150 دقیقه فعالیت هوازی طی 3 تا 5 روز یا 75 دقیقه فعالیت شدید در مدت مشابه. محاسبه دیگر با راه رفتن انجام می شود، یعنی افراد 7000 یا 10000 قدم در روز راه می روند. البته اگر مردم 7000 قدم در روز پیاده روی را دنبال می کردند، در لیست افراد کم تحرک قرار نمی گرفتند. پیاده روی باید نسبتا سریع باشد.
وقت خود را دو برابر کنید
وی با تاکید بر اینکه توصیه علمی و عملیاتی برای ورزش 150 دقیقه فعالیت بدنی هوازی متوسط و شدید است که می توان آن را به دوره های نیم ساعته 5 روز در هفته تقسیم کرد، می گوید: این فعالیت را می توان به صورت پیاده روی تند انجام داد. یا دوچرخه سواری اگر افراد بتوانند این زمان را دو برابر کنند و به 300 دقیقه در هفته برسند، نتایج مهمی در حفظ سلامتی خواهد داشت. البته بهتر است یک تا دو ساعت در هفته ورزش های قدرتی و استقامتی و همچنین فعالیت های هوازی انجام دهید. نکته مهم این است که هر هفته به طور منظم ورزش کنید، یعنی اگر سه بار در هفته ورزش می کنید، همیشه باید به این برنامه پایبند باشید.
وی تاکید می کند که این رویداد 150 دقیقه ای برای بزرگسالان بالای 18 سال است. برای گروه های سنی جوان تر، حداقل فعالیت بدنی روزانه یک ساعت توصیه می شود. سالمندان باید مانند نوجوانان و میانسالان از برنامه مشابهی پیروی کنند، اما اگر فردی محدودیت هایی داشته باشد، این شرایط کمی متفاوت خواهد بود. نکته مهم این است که با افزایش سن و کاهش تحرک، خطر سلامتی افراد نیز افزایش می یابد. به همین دلیل نباید تصور کرد که با افزایش سن ساعات ورزش کاهش می یابد.
به گفته مهدوی، فعالیت بدنی هوازی نباید کمتر از 10 دقیقه باشد زیرا تنها پس از این مدت ورزش به فعالیت هوازی تبدیل می شود و نتایج موثری به همراه خواهد داشت. البته مطالعات زیادی انجام شده است که نشان می دهد فعالیت بدنی به هر میزان که باشد اثرات مثبتی بر سلامت انسان دارد و البته نباید کمتر از 10 دقیقه باشد.
نشستن را محدود کنید
مدیر برنامه کشوری دیابت پرهیز از نشستن بیش از نیم ساعت را یکی از مهم ترین توصیه ها برای تحرک و فعالیت بدنی می داند و می گوید: همه گروه های سنی باید بعد از نیم ساعت نشستن در طول روز و زمانی که دارند از جای خود بلند شوند. بیدار هستند ساعت و کمی ورزش کنید. به طور کلی دو یا سه ساعت نشستن به سلامت و بدن افراد آسیب می رساند.
افراد مبتلا به دیابت نوع 2 یا انسولین در بدن خود ندارند یا به درستی عمل نمی کنند. مهدوی نیز به این نکته اشاره می کند و می گوید: وظیفه انسولین این است که قند را وارد سلول کند و این غذای سلول است. افرادی که ورزش می کنند مقاومت به انسولین را در بدن خود کاهش می دهند، اگر ورزش نکنند یا بی تحرک بمانند، باعث افزایش وزن و چاقی می شود و انسولین تولید شده در بدن به سلول ها پاسخ نمی دهد.
اینطور ادامه می دهد: به اصطلاح مقاومت به انسولین در اینها افزایش می یابد. فعالیت بدنی منظم نیاز به انسولین را در بدن افراد کاهش می دهد و با انجام یک نوبت ورزش به مدت 24 تا 48 ساعت این نیاز کاهش می یابد. بنابراین ورزش منظم حتی باعث می شود افراد دیابتی انسولین یا دارو کمتری مصرف کنند. ورزش همچنین می تواند سیستم قلبی عروقی، سیستم تنفسی و ایمنی را تقویت کند.
عدم تحرک + 4 عامل مخرب
به گفته این مسئول، کم تحرکی عامل خطر بیماری های غیرواگیر است و اینطور نیست که بگوییم باعث بیماری خاصی می شود. اما مهم ترین دلیل پیدایش بیماری های غیر واگیر مربوط به 5 عامل از جمله ورزش نکردن است.
مهدوی با تاکید بر اینکه این عوامل شامل رژیم غذایی ناسالم، دریافت کالری زیاد، کم تحرکی، مصرف سیگار و الکل و آلودگی هوا است، می گوید: این 5 عامل باعث پیدایش 5 گروه بیماری می شود که شایع ترین علت مرگ و میر در جهان است. آنها شامل بیماری های قلبی عروقی (حمله قلبی)، دیابت، سرطان، بیماری های مزمن تنفسی و بیماری های سلامت روان هستند.
وی ادامه می دهد: این بیماری ها زمانی اهمیت پیدا می کنند که باعث مرگ زودرس در جوامع شوند. به طور طبیعی میزان مرگ و میر در جوامع سالمند بالاست. اما مرگ بین 30 تا 70 سالگی مرگ زودرس محسوب می شود و از این منظر داشتن بیشترین بهره وری برای فرد مهم است. به همین دلیل است که اکثر برنامه های پیشگیری برای جلوگیری از مرگ زودرس طراحی شده اند.
بروز بیماری های مزمن در جوامع افزایش یافته است و این امر ناشی از شهرنشینی، زندگی شهری و اتومبیل است. کشورهای در حال توسعه به شدت درگیر این موضوع هستند زیرا مردم بیش از حد کار می کنند و نمی توانند زمان کافی را به فعالیت های ورزشی و تحرک اختصاص دهند. شهرها نیز تحت تأثیر آلودگی هوا قرار دارند و دسترسی به غذای سالم به دلیل کمبود زمان برای تهیه غذای سالم در حال کاهش است. مردم بیشتر فست فود و غذاهای فرآوری شده مصرف می کنند. مجموع این عوامل منجر به افزایش ابتلا به بیماری های غیرواگیر می شود و ورزش نکردن یکی از دلایل آن است.
ورزش مساوی طول عمر است
مهدوی تاکید می کند: در این زندگی های پرمشغله هم اگر مردم قسمت کمی از وقت خود را به ورزش اختصاص دهند، آثار مثبتی را مشاهده خواهند کرد. به طور کلی، حرکت کافی برابر با طول عمر است زیرا باعث تقویت سیستم قلبی عروقی و گردش خون می شود یا مقاومت به انسولین را کاهش می دهد. علاوه بر این، ورزش باعث می شود افراد از نظر روحی و جسمی احساس بهتری داشته باشند.
نقش وزارت بهداشت
وی با بیان اینکه یک طرف ماجرای کم کاری معضلات اجتماعی است و مردم باید دست به کار شوند، می گوید: مسئولیت بیماری ها بر عهده وزارت بهداشت است اما ابزار کنترلی به تنهایی ندارند و در دست هر کدام است. از آنها از یک موسسه نیاز به عزم ملی با تعامل و مشارکت نهادهای مختلف برای رواج فرهنگ ورزش و توسعه ورزش همگانی است. البته وزارت بهداشت برنامه های پیشگیرانه از آموزش گرفته تا ارزیابی وضعیت، غربالگری و تشخیص را انجام می دهد و این خدمات را به سنین مختلف و گروه های سنی خاص ارائه می کند. با تشخیص و درمان به موقع می توان میزان بروز این بیماری را کاهش داد.
به گفته معاون مدیریت بیماری های غیرواگیر وزارت بهداشت، با توجه به افزایش بی تحرکی در کشور، وزارت بهداشت در حال بررسی جمعیت بالای 30 سال از نظر فعالیت بدنی است. آموزش های لازم در خصوص دیابت، فشار خون و سکته قلبی را بر اساس کمیت و اندازه گیری دریافت می کنیم. با چند سوال و تست های مبتنی بر فعالیت بدنی برای قند یا کلسترول، فشار خون و دیابت، به افراد گفته می شود که خطر حمله قلبی یا سکته در 10 سال آینده چقدر است.
حتی برخی از فعالیت های ورزشی به آنها آموزش داده می شود. سال هاست که ارزیابی ریسک در مراکز بهداشتی درمانی، مراکز بهداشتی و درمانی و مراکزی که خدمات جامع سلامت را برای افراد بالای 30 سال ارائه می دهند، به صورت رایگان انجام می شود. توصیه ما این است که افراد سالم سالی یک بار ارزیابی خطرات قلبی عروقی را انجام دهند. اما مردم نمی آیند و رسانه ها باید در این اطلاع رسانی حضور پررنگ داشته باشند. زیرا دولت چنین سهمی را برای مردم در نظر گرفته و استفاده از آن حق مردم است.
استانداردهای بهداشتی را بدانید
به گفته این مسئول میزان ابتلا به بیماری های غیرواگیر بیشتر از اقدامات ما است و مردم باید خودشان به دنبال خدمات تشخیصی و غربالگری باشند. این در حالی است که عادات و شخصیت در بزرگسالان شکل می گیرد و تغییر این عادت ها دشوار است. آموزش های لازم برای زندگی سالم باید از دوران کودکی داده شود و ورزش به یکی از کارهای مهم روزانه تبدیل شود. افراد باید استانداردهای سلامتی خود را در زندگی، از جمله میزان فعالیت بدنی مورد نیاز یا رژیم غذایی سالم بدانند. مراقب مصرف محصولات مضر برای سلامت باشید. یعنی بدانیم که ماست پرچرب دارای چربی زیادی است و مصرف آن باعث افزایش وزن می شود. یا نوشابه های گازدار و آب میوه های صنعتی حاوی مقادیر بالای قند، آنها را بیشتر در معرض بیماری های غیرواگیر قرار می دهد.
یک قانون خوب در برنامه هفتم
مهدوی با بیان اینکه در برنامه هفتم توسعه قانونی در حوزه پیشگیری از بیماری ها مطرح شد، گفت: به عبارتی نهادهای بیمه موظف هستند حداقل 5 درصد از منابع خود را به این حوزه اختصاص دهند. آیین نامه شورای عالی بیمه در حال تدوین است و این قانون خوبی خواهد بود. زیرا تاکنون شرکت های بیمه علاقه ای به ورود به حوزه پیشگیری نداشتند. آنها مشاغلی هستند که در ازای پولی که دریافت می کنند به مردم بیمه و خدمات ارائه می کنند.
وی تاکید می کند: این در حالی است که اگر بیمه ها منابع خود را برای پیشگیری از بیماری ها سرمایه گذاری کنند بسیار مقرون به صرفه است. افراد نباید به خاطر کاری که انجام نداده اند، مانند ورزش نکردن یا مریض شدن، جریمه شوند، زیرا وقتی بیمار می شوند، هزینه هایشان افزایش می یابد. با این حال، ممکن است مشوق هایی برای کسانی که فعالیت بدنی دارند یا وزن کم می کنند در نظر گرفته شود. به عنوان مثال، فرانشیز بیمه کمتری بپردازید یا یک کوپن رایگان برای یک رویداد ورزشی دریافت کنید.
سرما مانع ورزش نمی شود
به گفته مدیر برنامه ملی دیابت، فعالیت‌های ورزشی در ماه‌های زمستان نسبت به روزهای گرم سال آسان‌تر است، اما آنچه در اینجا مهم است دسترسی کافی مردم به امکانات ورزشی است. اگر این امکان وجود ندارد، حتی 10 دقیقه حرکات سبک در ابتدای روز بسیار موثر است. مردم باید بدانند که کم تحرکی، درست غذا نخوردن، سیگار کشیدن و… در مواردی که به بیماری های غیر واگیر مبتلا شوند، امکان جبران وجود ندارد. بنابراین می توانند یک پیاده روی سریع را برای خود در نظر بگیرند که در ترافیک روزانه نیاز به سربالایی یا سرازیری نداشته باشد. وضعیت باید به گونه ای باشد که در حین راه رفتن مکالمه قطع شود.
هزینه بیماری از هزینه ورزش بیشتر است
مهدوی می گوید: در حالی که برخی می گویند هزینه ورزش در باشگاه زیاد است، از سوی دیگر انجام ندادن ورزش های دیگر حتی یک پیاده روی ساده رویکرد اشتباهی است. شایع ترین علت نارسایی و پیوند کلیه در کشور ما دیابت است. شایع ترین علت قطع عضو غیرتصادفی در کشور دیابت است که باعث از دست دادن دست یا پا در بیماران می شود. درمان زخم پای دیابتی ناشی از همان 5 عامل خطر، میلیون ها دلار هزینه دارد.
وی تاکید می کند: مقایسه این هزینه ها می تواند فواید هزینه های ورزش را ثابت کند. اگرچه ممکن است فرد دیابتی در مراحل اولیه با تغذیه سالم و ورزش 5 تا 7 درصد از وزن خود را کاهش دهد، اما وضعیت او به حالت قبل باز می گردد و این امکان وجود دارد که دیگر دیابت نداشته باشد، مشروط بر اینکه او البته وزن خود را کنترل می کند.