مستندی که از تلویزیون پخش نشد / زندگی غم انگیز کودکانی که تا دو سالگی بیرون از زندان را ندیدند

مستند «مهدکودک» به کارگردانی هانیه یوسفیان درباره کودکان زیر 2 سال در زندان است که تا به حال کسی را بیرون از زندان ندیده اند. بنابراین، آنها از زمانی که در آنجا به دنیا آمدند و با مادرشان بزرگ شدند، در زندان بودند. مادران این کودکان به دلایل مختلف مجرم هستند و از جرایم آنها می توان به قاچاق مواد مخدر، قتل و … اشاره کرد.

هانیه یوسفیان درباره شکل گیری ایده این مستند در گفت و گو با انتخابتو گفت: مدتی در خبرگزاری کار می کردم و درباره بچه های متولد شده در زندان بود و زندان مکانی به نام مهدکودک برای این کودکان دارد. زیرا هر زندانی این مکان را ندارد. پس از مدتی پیشنهاد ساخت فیلمی با چنین موضوعی از سوی مدیرعامل خبرگزاری به من رسید و پیش نویس این مستند را نوشتم.

وی ادامه داد: بچه ها یکی از دغدغه های همیشگی من بوده و هستند. این موضوعی است که در کارهای قبلی ام درباره آن صحبت کرده ام. اثری که هنوز نمایش داده نشده، «پیشرو» نام دارد و موضوع آن مادر کودکی است که بیماری پیشرونده دارد، بنابراین به پارادوکس بین فلج مادر و رشد کودک پرداختم.

کارگردان مستند «مهدکودک» که در هفدهمین جشنواره «سینما-غکریت» حضور داشت، واکنش مخاطبان به این مستند را اینگونه توصیف کرد: واکنش هایی که من دریافت کردم کاملا متفاوت بود. خیلی ها بیان کردند که فیلم چقدر غم انگیز است یا هرگز از چنین موضوعی خبر نداشته اند. برخی در مورد حقوق کودکانی که تصاویرشان در این فیلم نمایش داده شده بود سوال داشتند. با اینکه تک تک جوابشون رو میدم اینجا توضیح میدم. از همه مادران اجازه کتبی گرفته بودم که نمایش فیلم در جشنواره ها ضرری ندارد و قول داده بودم که فیلم از تلویزیون پخش نشود. تاکنون تعداد محدودی اکران برای این فیلم در نظر گرفته شده است. با اینکه چهره این بچه ها وقتی بزرگ می شوند فرق می کند اما به دلیل حساسیت مادران این بچه ها به این موضوع اهمیت دادم.

این مستندساز درباره اکران «مهدکودک» گفت: با توجه به آنچه گفتم عملا امکان اکران و نمایش این مستند در بستر آنلاین وجود ندارد. از طرفی من به شخصه ترجیح می دهم «مهدکودک» را مخاطبانی ببینند که در زندگی این بچه ها تأثیر بگذارد و تمام تلاشم این بوده است که این مستند توسط افرادی که می توانند تأثیر مثبتی داشته باشند تماشا کنند. روی کودکان این آینده کودکان است.

یوسفیان در بخشی دیگر از سخنان خود به بیان خاطره ای از زمان فیلمبرداری این مستند پرداخت و گفت: به یاد دارم که تعداد اسباب بازی های موجود در محوطه برای کودکان محدود و سرگرمی ها تا حدی تکراری بود. من و دستیارم دوستان خیلی خوبی با این بچه ها شدیم و وسایل و وسایلمان اسباب بازی آنها شد. واکنش بچه ها خیلی خنده دار بود. یادم هست یک بار سه پایه را باز کردم تا دوربین را بگذارم و در همان زمان بچه خیلی کوچکی با تلاش زیاد دستش را به سه پایه برد.

این را هم اضافه کنم که موضوع تحصیل مادران این کودکان باید جدی گرفته شود. بسیاری از این مادران به دلیل داروهایی که مصرف می کنند نسبت به رفتار و بازی های فرزندانشان واکنش تندی نشان می دهند که درست نیست.

هانیه یوسفیان وضعیت کنونی مستند و مستند را اینگونه تشریح کرد: متأسفانه اهمیت مستند برای مخاطب عام بسیار کم است و نمی توانیم افراد جدیدی را در جشنواره ها ببینیم. یا صاحبان آثار و یا کسانی که چندین سال در یک مکان بوده اند. خیلی مهم و خوب است که مستند بتواند بینندگان بیشتری را به دست بیاورد. در مستند غفلت زیاد است و ای کاش به شرایط مادی و معنوی مستند توجه بیشتری شود. از سوی دیگر، هنوز برای مخاطب عام به طور کامل درک نشده است که مستند تنها راز بقا نیست.

وی ادامه داد: هزینه ها بالا و بودجه های موجود بسیار کم است. خیلی از دوستانم مجبور بودند کارهای دیگری را انجام دهند تا خرجشان را تامین کنند. این مشکل است که اگر هزینه ای پرداخت می شود فقط برای ساخت فیلم است. بنابراین سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که وضعیت معیشت مستندسازان چه می شود؟ چرا به این مقوله اشاره نشده است؟

این مستندساز با اشاره به اهمیت آموزش گفت: آموزش در مستند بسیار کم است. ما یک دوره آموزشی بسیار محدود در زمینه مستند داریم تا جایی که شما فارغ التحصیل رشته سینما در دانشگاهی مانند دانشگاه هنر تهران هستید، اما در مورد مستندسازی و ساخت مستند اطلاعات زیادی ندارید. به نظر من حتی در چنین جایی هم مرکز توسعه باید قدم برداشته و قدمی بردارد تا سینمای مستند را تنها نگذارد.

کارگردان «مهدکودک» همکاری با مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و انیمیشن را اینگونه توضیح داد: زمانی که پیش نویس این مستند را نوشتم، آن را به مرکز ارسال کردم و پس از بررسی در شورا به تصویب رسید. . این کار واقعاً برای من به عنوان کارگردان سختی های زیادی به همراه داشت و خدا را شکر نتیجه زیبایی را رقم زد.

هانیه یوسفیان در پایان گفت: مشغول جمع آوری اطلاعات برای کار جدیدم هستم که بیشتر آنها آرشیو خواهد بود. این فیلم به تاریخ سیاسی-اجتماعی معاصر ایران می پردازد و به نوعی شخصی و خانوادگی است. این یکی هم مثل اکثر کارهای من ممکن است حداقل دو سال طول بکشد و به همین دلیل نتوان در جشنواره «سینما-غکریت» امسال شرکت کرد.

«مهدکودک» مرکز تولیدی برای توسعه سینمای مستند، تجربی و انیمیشن است.

۵۷۵۷