به گزارش انتخابتو، «سفر رایگان به ترکیه، سود میلیونی سفر به خارج از کشور، اجاره دولتی برای گردشگران در ترکیه، ارمنستان و…» اینها تنها بخشی از مطالب خبری است که در هفته های اخیر در حوزه خبری کشور منتشر شده است. فرهیختگان در این گزارش سعی دارد به این سوال پاسخ دهد که اجاره یا یارانه ارزی مسافران خارجی به ایران که این روزها به وجود آمده و به دلیل تفاوت جدی ارز دولتی با ارز بازار آزاد یا غیررسمی نیز در محافل خبری قرار دارد، چقدر است؟ واقعیتی که در ادامه توضیح خواهیم داد این است که در نبود اطلاعات رسمی از میزان ارز ارائه شده در بخش ارز مسافرتی، محاسبه دقیق کل مبلغ اجاره بها یا یارانه ارزی از سوی دولت دشوار است، اما اینکه این روزها مسافران خارجی سود شیرینی را از مابه التفاوت نرخ ارز در بازار و نرخ ارز دولتی به دست می آورند، غیرقابل انکار است. محاسبات نشان می دهد مسافرانی که در حال حاضر به خارج از کشور می روند برای دریافت 500 دلار پول دولتی حدود 38 میلیون تومان هزینه می کنند. از سوی دیگر نرخ دلار در بازار غیررسمی یا آزاد ارز حدود 110 هزار تومان است. یعنی هر مسافری که 500 دلار ارز مسافرتی بخرد، 17 میلیون تومان سود می برد در صورتی که مجبور به خرید آن در بازار آزاد باشد.
ذخیره 900 میلیون دلاری خدمات در 7 ماه
یکی از روش های محاسبه مبلغ اجاره یا یارانه ای که دولت به مسافران می دهد، محاسبه مابه التفاوت نرخ ارز بازار و نرخ ارز مسافرتی دولتی است. در این زمینه هنوز نهادهای رسمی آمار موثقی از وضعیت تخصیص کمک هزینه سفر در سال جاری منتشر نکرده اند. داده‌های این بخش به صورت واحد پولی بخش خدمات است که خود طیف وسیعی از بخش‌های دارای اولویت تخصیص پول و عرضه پول را در بر می‌گیرد. بر اساس اطلاعات موجود در سایت مرکز مبادلات ارزی، ارز حوزه خدماتی به 63 قلم کالا از جمله این اقلام اختصاص یافته است. پول درمانی، کمک هزینه وظیفه غیر ثابت (کوتاه مدت)، کمک هزینه دانشجویی، هزینه فرصت های استخدامی اعضای هیات علمی، هزینه چاپ مقالات علمی خارج از کشور (دولتی)، هزینه فدراسیون ها و باشگاه های ورزشی، هزینه اشتراک نشریات خارجی، هزینه برگزاری همایش های بین المللی (دولتی)، هزینه شرکت در دوره های آموزشی و پژوهشی به خارج از کشور، هزینه سفر هوایی، هزینه سفر هوایی و عمره، هزینه اعزام زائران پیش اعلیحضرت، رانندگان صنعت حمل و نقل بین المللی و ده ها موقعیت دیگر.
بر اساس گزارش مرکز طلا و ارز ایران، کل پول ارائه شده در بخش خدمات در سال 1403، یک میلیارد و 282 میلیون دلار بوده است. بر اساس گزارش مرکز مبادلات ارزی، از ابتدای فروردین تا پنجم مهرماه امسال در مجموع 892 میلیون دلار ارز در اختیار حوزه خدمات قرار گرفت. اما مشخص نیست که چه مقدار از نزدیک به 900 میلیون دلار صنعت خدمات مربوط به پول سفر است.
2 میلیون ایرانی در 8 ماه سال 2025 به ترکیه سفر می کنند
روش دوم محاسبه اجاره یا یارانه دولت به مسافران، محاسبه تفاوت بین تعداد مسافران خارجی و نرخ ارزی است که این مسافران در برابر ارز دولتی استفاده می کنند. گزارش های داخلی ایران از تعداد گردشگران ایرانی که به خارج از کشور می روند اغلب با چند ماه تاخیر منتشر می شود. بر اساس آخرین گزارش مرکز آمار ایران در بهار امسال 2 میلیون و 855 هزار ایرانی به خارج از کشور رفتند. این رقم نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۰۵ هزار نفر معادل تقریباً ۴ درصد افزایش داشته است.
بر اساس اطلاعات وزارت گردشگری ترکیه، در هشتمین ماه سال 2025، یک میلیون و 945 هزار گردشگر ایرانی وارد ترکیه شده اند که نسبت به مدت مشابه سال گذشته 157 هزار نفر کاهش داشته است. این آمار بسیار جالب است. تعداد ایرانیانی که به عنوان گردشگر به ترکیه در 8 ماهه سال 2025 آمده اند بیش از تعداد کل گردشگران در دوره 12 ماهه بین سال های 2008-2021 بوده است. همچنین رکورد ورود گردشگران ایرانی به ترکیه در 12 ماه گذشته شکسته شد و نزدیک به 3.3 میلیون ایرانی از ترکیه دیدن کردند.
این آمار یک نکته مهم را نشان می‌دهد: تعداد گردشگران ایرانی که بین سال‌های 2008 تا 2024 از ترکیه بازدید کرده‌اند، به‌ویژه در سال‌هایی که نظام پولی ایران چند ارزی بود یا نرخ ارز جهش‌های جدی را تجربه می‌کرد، افزایش چشمگیری داشت. سال‌های 2010 و 2011، 2017-2019 و 2022-2024 از جمله سال‌هایی بودند که به دلیل تحریم‌ها و موارد دیگر نرخ ارز افزایش قابل توجهی داشت و منجر به دو رویداد شد. اولین مورد ایجاد اجاره بها برای مسافران است که برخی از آنها مسافران را به استفاده از این درآمد اجاره ای برای سفر تشویق کرده است. دوم اینکه قدرت مالی گردشگرانی که به این کشور می آیند پس از افزایش نرخ ارز کاهش می یابد، زیرا مقاصد گردشگری در ترکیه ارزان تر هستند. همچنین با ترکیب داده های فوق می توان تا حدودی تخمین زد که دولت طی 7 ماهه امسال چه میزان یارانه به گردشگران خارجی داده است.
17 میلیون سود به ازای هر مسافر
برای برآورد میزان اجاره یا حمایت ارزی برای مسافران خارجی، در اینجا باید سودی که هر فرد از خرید 500 دلار ارز دولتی به دست می آورد را محاسبه کنیم. محاسبات نشان می دهد مسافران در حال حاضر حدود 38 میلیون تومان برای دریافت 500 دلار پول دولتی پرداخت می کنند. یعنی نرخ دلار مسافرتی برای مسافر حدود ۷۶ هزار تومان است. با توجه به دلار بازار یا دلار غیررسمی که اخیراً حدود 110 هزار تومان بوده است، 34 هزار تومان به ازای هر دلار برای مسافر بین ارز دولتی و آزاد تفاوت وجود دارد. بنابراین اگر فردی 500 دلار پول دولتی بخرد در واقع 17 میلیون تومان در مقایسه با پولی که از بازار آزاد دریافت کرده سود می کند.
این در حالی است که وقتی به آمار نرخ ارز از ابتدای سال جاری نگاه می کنیم، می بینیم که دلار در بازار آزاد یا غیررسمی در ابتدای فروردین امسال حدود 100 هزار تومان بوده است و این میزان در اردیبهشت بین 82 تا 84 هزار تومان، 83 تا 93 هزار تومان، 86 تا 91 هزار تومان در تیرماه 95 تا 95 و 93 تا 59 هزار تومان بوده است. تومان در شهریور. ثبت شد که لشکر 100 هزار و در مهرماه 100 تا 110 هزار لشکر و در مواردی بالاتر از این رقم بوده است. بنابراین اگر میانگین ارزش دلار در 7 ماهه امسال را در نظر بگیریم، از ابتدای سال تاکنون به 95 هزار تومان می رسیم. یعنی دولت از ابتدای سال به طور متوسط 20 هزار تومان به گردشگران خارجی یارانه پرداخت کرده است.
9 یارانه برای مسافران خارجی؟
حقیقت این است که ارائه حمایت های اجاره ای یا ارزی از گردشگران خارجی موضوعی آشکار و قابل مشاهده است. هر روز صدها مسافر از ارز مسافرتی 500 دلاری دولت برای سفرهای بین المللی استفاده می کنند. شرط دریافت این ارز این است که فرد بلیط سفر به محلی را که می خواهد برود داشته باشد و به بانک ارائه کند. برای یک بار سفر به خارج از مرزهای کشور در بازه زمانی 365 روزه به فرد سهمیه ارز مسافرتی تعلق می گیرد و آن فرد فقط برای یک مقصد می تواند ارز مسافرتی دریافت کند. برای دریافت ارز مسافرتی، متقاضی باید شخصاً حاضر شود. در یک خانواده، همه اعضای خانواده باید برای دریافت ارز خود اقدام کنند. بر این اساس، برخلاف آنچه برخی وبلاگ نویسان در فضای مجازی تبلیغ می کنند، دریافت ارز مسافرتی بدون سفر مطلقاً غیرممکن است.
پس از مقدمه های مذکور، ذکر داده هایی برای برآورد اثرات اقتصادی رانت یا یارانه ارزی ضروری است. واقعیت این است که محاسبه اجاره بها یا یارانه ارزی برای سفر به خارج از کشور امری نسبتاً دشوار است. زیرا مهم ترین داده های مورد نیاز برای محاسبه، یعنی میزان پول تخصیص یافته به همه مسافران (کل ارز مسافرتی ارائه شده از ابتدای سال) در دسترس نیست. این داده ها برای چیست؟ با توجه به اینکه هر مسافر تنها یک بار در سال می تواند از ارز 500 دلاری سفر دولتی استفاده کند، بر اساس تعداد مسافران خروجی، این شاخص در عمل کارایی خود را از دست می دهد، زیرا برخی از مسافران در طول سال چندین بار به خارج از کشور می روند.
به عنوان مثال، بر اساس داده های وزارت گردشگری ترکیه، در 8 ماه سال جاری 2 میلیون گردشگر ایرانی از ترکیه بازدید کرده اند. حال اگر هر یک از این گردشگران 500 دلار ارز از دولت ایران دریافت کنند، کل پول دریافتی این افراد به یک میلیارد دلار می رسد. این در حالی است که بر اساس گزارش امسال مرکز آمار ایران، در مدت 7 ماه مجموع ارز ارائه شده حوزه خدماتی که شامل 63 قلم کالا با احتساب ارز مسافرتی است، نزدیک به 900 میلیون دلار بوده است. بنابراین، در غیاب آمار رسمی، محاسبه مزایای اجاره یا ارز پرداختی به مسافران در عمل نسبتاً دشوار است. «فرهیختگان» در اینجا فقط برای نشان دادن خام بودن عدد یارانه ارزی، فرضی را مطرح می کند. فرض کنید حدود 50 درصد از مجموع 2 میلیون مسافری که در آگوست 2025 امسال به ترکیه رفته اند برای اولین بار به این کشور رفته اند، در حالی که 50 درصد باقی مانده حداقل دو بار یا بیشتر به ترکیه رفته اند. بر این اساس می توان گفت تقریباً یک میلیون نفر از این دو میلیون نفر ممکن است یکبار 500 دلار کمک هزینه سفر از دولت دریافت کرده باشند که معادل 500 میلیون دلار ارز مسافرتی است. از سوی دیگر گفته شد که امسال دولت تقریباً 900 میلیون دلار ارز در ازای خدمات در 7 ماه ارائه کرده است. اگر 50 درصد از این رقم صرف ارز مسافرتی شود، تقریباً 450 میلیون دلار ارز مسافرتی در اختیار مسافران قرار می گیرد.
در این گزارش همین رقم را 450 میلیون دلار فرض می کنیم. با توجه به اینکه در 7 ماهه امسال 450 میلیون دلار به صورت 500 دلاری به مسافران تعلق گرفت و میانگین نرخ دلار آزاد در 7 ماهه امسال حدود 95 هزار تومان بود، هر مسافر تقریباً 20 هزار تومان از مابه التفاوت نرخ دولتی و بازار آزاد بهره مند شد. اگر سود 20 هزار تومانی یا حمایت ارزی (مابه التفاوت نرخ بازار آزاد و نرخ ارز مسافری دولتی) در 450 میلیون دلار ضرب شود به رقم 9 هزار میلیارد تومان می رسد که مابه التفاوت دلار بازار آزاد و دلار مسافری دولتی کسب شده توسط مسافران است. با این حال، این ارقام به دلیل کمبود داده های رسمی تخمین زده می شوند و ممکن است حاوی اشتباهاتی باشند. با این حال، ما نمی توانیم اصل بهره یا حمایت ارزی اعطا شده به مسافران خارجی را انکار کنیم.
درآمد مسافران ترکیه چقدر است؟
در روزها و هفته های اخیر، بسیاری از وبلاگ نویسان محتوای تصویری تولید می کنند که میلیون ها دلار ارزش سفر به خارج از کشور، به ویژه به کشورهای همسایه و ترکیه را توضیح می دهد. بررسی های «فهریختگان» نشان می دهد در حال حاضر ارزان ترین تورهای لحظه آخری ترکیه حدود 17 میلیون تومان شامل بلیت رفت و برگشت، صبحانه و اقامت در هتل های ارزان قیمت است. این تور 3 روزه می باشد و سایر هزینه ها اعم از ناهار و شام و سایر هزینه های مازاد بر عهده مسافر می باشد. بنابراین باید ارقام دیگری مانند ناهار و شام را نیز به رقم 17 میلیون تومان اضافه کنیم. البته به این نکته نیز باید اشاره کرد که قیمت پایه تور 17 میلیون تومان است و ارقام گاهی تا 25 تا 30 میلیون تومان و بالاتر نیز می رسد. در هر صورت فرد می تواند خریدهای شخصی، سوغاتی و… انجام دهد، اگر نمی خواهد هزینه های اضافی را متحمل شود، می تواند با 30 تا 40 میلیون تومان یک سفر عادی به ترکیه داشته باشد. ارزش دلارهای دولتی در حال حاضر در بازار چقدر است؟ با نگاهی به نرخ فعلی 109 تا 110 هزار تومان، دلار مسافرتی در بازار حدود 55 میلیون تومان ارزش دارد.
هدف از این گزارش، جلوگیری از سفر گردشگران ایرانی توسط دولت نیست، بلکه تعیین نیاز ارزی کشور در این بخش خدماتی است که مشتمل بر 63 قلم است که با توجه به اولویت این بخش‌ها قابل تخصیص و تامین ارز بخش خدمات و در نهایت برای سفر با اهداف گردشگری، نیازهای پزشکی، نیازهای علمی، پژوهشی و پژوهشی، فرهنگی، ترانزیتی، ورزشی، پزشکی و غیره است. ارز مورد مذاکره که اکنون مالک سیستم و انجمن رسمی است. در مرکز مبادلات استفاده می شود.
۴۷۲۳۶
گردآوری شده از رسانه خبر آنلاین