ارد زند: «بد جن» حاصل رصد دقیق منطقه است

به گزارش خبرگزاری انتخابتو، به نقل از روابط عمومی موزه سینما، محمدرضا اصلانی از مستندسازان مطرح سینما در ابتدای این نشست گفت: ناصر تقوایی از کارگردانان مطرح سینمای ایران و مورد توجه است. یکی از بهترین کارگردانان سینمای ایران مهمترین فیلمسازان نسل ما. او از اولین افرادی بود که در سال 1345 به استخدام تلویزیون ملی درآمد. با راه اندازی بخش پژوهش در این مجموعه، فیلمسازان نسل جوان این فرصت را پیدا کردند که با قرار دادن اولین آثار خود در مقابل دوربین، تجربه کسب کنند. هر کدام از آنها به برخی از این سرزمین ها رفتند و از زادگاه خود فیلم گرفتند.

سبک ها و رویکردهای متفاوتی را در سینمای مستند دهه چهل می بینیم.

اصلانی با اشاره به اینکه تقوایی دو فیلم از مراسم زر را فیلمبرداری کرده است، ادامه داد: در کارنامه هنری خود فیلمی به نام «اربعین» دارد، در واقع قرار بود اثری درباره «عاشورا» کارگردانی کند اما شرایط این بود. برای تولید آن مناسب نیست او با هوشمندی ایده ساخت فیلم تقوایی اربعین را به ذهنش خطور کرد و این فیلم یکی از درخشان ترین آثار سینمای مستند معاصر ایران است.

اصلانی با بیان اینکه غلامحسین ساعدی، جلال آل احمد و ناصر تقوایی از دوستان صمیمی محسوب می شدند، خاطرنشان کرد: تقوایی در آن زمان موفق شد فیلم «باد جین» را با دستیار پژوهشی ساعدی بسازد، اما در واقع شناخت عمیق تری نسبت به ساعدی در این زمینه داشت. . جنوب کشور پر برکت است. یادم هست اولین باری که با ناصر تقوایی در دفتر پژوهش آشنا شدم. در آن جلسه فریدون رهنما نیز حضور داشت. در آن جلسه مقرر شد از آنجایی که ناصر تقوایی شناخت کافی از جنوب کشور داشت، موضوعی را که مربوط به این منطقه بود، احیا کند. در این مرحله همه می توانستند موضوع مورد علاقه خود را انتخاب کنند و این موضوع مسیر مناسبی را برای خلاقیت باز کرد.

نوعی نگاه سینمایی در رمان های تقوا دیده می شود.

وی ادامه داد: در آن دوره دیدگاه ها، سبک ها و رویکردهای متفاوتی به وجود آمد و به همین دلیل شاهد یکی از درخشان ترین دوره های تاریخ سینمای مستند ایران بودیم.

اصلانی خاطرنشان کرد: در آن زمان تقوایی نویسنده محسوب می شد و مجموعه رمان های او در همان سال منتشر شد. در آن زمان مسیری آغاز شده بود که در آن ادبیات مدرن کشور شکل گرفت که ویژگی آن نثر خاص و نگاه به جامعه از منظرهای مختلف بود. تقوایی فعالیت سینمایی خود را از استودیو گلستان آغاز کرد. جالب اینجاست که در رمان های مذهبی نوعی نگاه بصری و سینمایی دیده می شود، مانند همینگوی که متاثر از سینما بود. در واقع در نوشته های دینی می توان نوعی سینماتوگرافی را دید.

اصلانی با بیان اینکه تقوایی به عنوان یک کارمند معمولی در تلویزیون دیده نمی شود، ادامه داد: او به عنوان یک جوان روشنفکر و چهره وارد این سریال شد. نوعی تصویرسازی دراماتیک در سینمای ساخته شده توسط تقوایی و دیگران در آن دوران دیده می شود. تقوایی در هر دو فیلم به موضوع وفادار می ماند و موضوع را به وضوح و بدون هیچ چیز اضافی ارائه می کند. با این حال او تنها با تکیه بر موضوع، فضایی دراماتیک ایجاد می کند.

تقوایی در مستندهایش به واقعیت های ماجرا نزدیک نمی شود

وی ادامه داد: تقوایی در فیلم های مستند خود هرگز به موضوع داستان نزدیک نمی شد، بلکه به موضوع فیلم به عنوان یک داستان نگاه می کرد. دینداری مکان را به عنوان یک عنصر دراماتیک نشان می دهد و این ویژگی بسیار مهمی در مستندهای او محسوب می شود.

کارگردان فیلم سینمایی «جم حسنلو» یادآور شد: تقوایی رویکرد حماسی سازش ناپذیری دارد و این مضمون را می توان حتی در فیلم «جن بد» که درباره یک بیماری ساخته شده است، دید و به نوعی ظهور آن بیماری را نشان می دهد. و استقامت به تصویر کشیده شده است.» در فیلم بیماران به صورت رزمندگانی بیمار به تصویر کشیده می شوند. اگر تقوایی فقط دو فیلم «بد جن» و «نخیل» می ساخت، باز هم او را یک کارگردان درجه یک می دانستیم.

اصلانی یادآور شد: آثار اخلوم تقوایی پایه گذار مستندهای نمایشی بود که بعدها در ایران گسترش یافت و به عنوان یک سبک ملی مطرح شد.

عکس های مذهبی حاوی نوعی بینش شخصی است

اصلانی ادامه داد: در زمان ساخت این آثار وجه اشتراک روشنفکران اجتماعی دغدغه قشر فرودست بود. تقوایی یکی از مهم ترین نویسندگان و عکاسان زمان ماست و امیدوارم روزی فرصتی برای نمایش عکس های خارق العاده او فراهم شود. تقوایی در این آثار نیز از رنگ خاکستری استفاده می کند و نوعی بینش شخصی در عکس های او دیده می شود. در آن زمان افراد در شاخه‌های مختلف هنری یکدیگر را می‌شناختند، همکاری می‌کردند و آثار متفاوتی پدید می‌آمد، بنابراین شاهد ظهور سبک‌هایی در دنیای نقاشی و همچنین سبک‌های تولید فیلم هستیم.

اصلانی یادآور شد: ناصر تقوایی این روزها حال خوبی ندارد و از این وضعیت بسیار متاسفم. حال بد او به خاطر کهولت سن نیست، بلکه به خاطر شرایط کاری اش روزهای بدی دارد. وقتی او نتوانست دو فیلمنامه ای را که مدت ها روی آن کار می کرد فیلمبرداری کند، سرمایه گذاران پس از رسیدن به منافع شخصی خود او را تنها گذاشتند.

«ایول جین» و «نخیل» تفاوت های کلیدی دارند

در ادامه این نشست ارد زند گفت: ناصر تقوایی این فیلم را در 25 سالگی کارگردانی کرد. در آن زمان جوانان روشنفکر و تحصیلکرده وارد تلویزیون می شدند و به هر موضوعی نوعی نگاه آزاداندیشی اعمال می شد. در آن زمان فیلمسازان مبتکر و خلاق می توانستند آزادانه موضوعات مورد نظر خود را انتخاب کنند، فیلمسازان داستانی می توانستند فیلم های روز سینمای جهان را تماشا کنند، در حالی که در سینمای مستند چنین فرصتی وجود نداشت.

وی ادامه داد: در سفرهای مختلف ناصر تقوایی فردی پرشور و خلاق مانند غلامحسین ساعدی همراه او بود. تصویربرداری و صدابرداری این فیلم ها کاملا منحصر به فرد است چرا که نمایندگان فنی این آثار از چهره های شاخص سینمای ایران در آن دوران به شمار می رفتند. در آن سال ها روشنفکران از عقب ماندگی جامعه ایران رنج می بردند، بنابراین به دنبال فرصتی برای تغییر شرایط بودند. در فیلم «جن بد» تنها شاهد تصاویری از تخریب هستیم و این نتیجه رصد دقیق منطقه است. در زمان ساخت فیلم، پدیده جن گیری یک امر مخفی تلقی می شد و به هیچکس اجازه ورود داده نمی شد.

وی ادامه داد: تقوایی به لطف آوازه خانواده اش در منطقه موفق می شود وارد چنین فضایی شود. به گفته تقوایی، مردم این منطقه مشت محکم بودند و او بر این موضوع تمرکز می کند و از شات های نزدیک برای معناسازی استفاده می کند. علاوه بر این، گفتار متن از ابتدا تا انتها از همین دیدگاه پیروی می کند.

ارد زند افرود با بیان اینکه بار واقعی تاس بر دوش سیاه پوستان است گفت: این مراسم از آفریقا به جنوب کشور آورده شده است. در زمان فیلمبرداری این فیلم سیاهپوستان ایرانی مردمانی عقب مانده بودند و به نوعی برده به آنها نگاه می شد. این فیلم نشان می دهد که چگونه یک روشنفکر می تواند بر اساس مشکلی که برای بقیه جامعه نامرئی است، فیلم بسازد. فیلم های «بد جن» و «نخیل» در جنوب کشور فیلمبرداری شده اند اما تفاوت های اساسی با یکدیگر دارند. فیلم های «بد جن»، «نحل» و «اربعین» جایگاه سه گانه را در کارنامه تکوا دارند و از این رو این آثار باید با هم بررسی شوند.

ارد زند گفت: فیلم «ناخل» با «باد جین» بسیار متفاوت است چرا که سرشار از زندگی است و همه مشغول کار و فعالیت و شادی هستند و حتی در پایان هم نگاهی به کاشت نهال و امید دارد. قابل مشاهده است. تکوای در فیلم اربعین حامل این درک است که در نهایت تشیع چیزی است که در جامعه تحول و انقلاب ایجاد می کند و اندیشه او بعداً ابعاد واقعی پیدا می کند.

سرپرست این برنامه فخرالدین سیدی مستندساز باتجربه بود.

در این برنامه افرادی چون محمدرضا اصلانی، ارد زند، سعید رشتیان، سعید الهی، پروین ثقا الاسلامی، حبیب رضایی، کیوان کیانی، آرش قاسمی، فخرالدین سیدی و… حضور داشتند.

۲۴۴۲۴۵