آینده– اعتراضات پراکنده ای در تهران و برخی شهرهای کشور به دلیل شرایط نامناسب اقتصادی رخ داد که منجر به درگیری های متعددی بین مسئولان و برخی رسانه ها شد.
بر اساس گزارش فردا، اعتراضات اخیر ریشه اقتصادی دارد و در مناطق تجاری تهران رخ داده است. مناطقی مانند شوش (لوازم منزل و ظروف)، خیابان جمهوری (الکترونیک و تلفن همراه)، بازار بزرگ تهران (برخی خطوط بازار)، شادآباد (بازار آهن)، بنی هاشم (چینی بهداشتی و مصالح ساختمانی). تصاویری از تظاهرات در شهرهای دیگر نیز در شبکه های اجتماعی منتشر شد. از روز سه شنبه اخباری مبنی بر گسترش اعتراضات به برخی از دانشگاه ها رسید. مشخص نیست درگیری های متعدد در چنین فضایی چگونه به آرامش جو کشور کمک می کند.
اعتراض خوب، اعتراض بد
دوگانگی اعتراض خوب و بد همیشه در فضای غالب رسانه ای ایران وجود داشته است و این تضادها گاهی در جامعه بازتاب پیدا می کند. سال گذشته، رسانههای محلی ایران پوشش گستردهای به اعتراضات دانشگاههای آمریکا در واکنش به نسلکشی اسرائیل در فلسطین دادند. اعتراضات موجه و نحوه رسیدگی به هر لحظه از زوایای مختلف از چشم رسانه های ما پنهان نیست.
خشونت پلیس علیه اعتراضات دانشجویان آمریکایی، لغو روادید دانشجویان خارجی توسط دولت ترامپ، یا اقدامات برای اخراج دانشجویان و اساتید دانشگاهی آمریکا، هر زمان که اتفاق بیفتد، به عنوان اعتراضات خوب طبقه بندی شده و به عنوان چنین تلقی می شود. اعتراضات و اعتصابات صنفی در کشورهای دیگر به ویژه کشورهای اروپایی نیز در این گروه قرار می گیرد.
بررسی چهار تیتر روزنامه کیهان در خصوص این دوگانگی شاید سرنخی باشد.
11 جولای 1402: جنگ داخلی و حکومت نظامی در 20 شهر فرانسه
11 ژوئیه 1402: غربی های داخلی اعتراضات فرانسه را سانسور کردند
8 مه 1403: خون ستمگران غزه به غرب ریخت. 200 دانشگاه آمریکایی علیه جنایات اسرائیل قیام کردند
11 مه 1403: با گسترش اعتراضات دانشجویی در سراسر جهان، تعداد دانشجویان آمریکایی دستگیر شده به 1000 نفر رسید.
25 اردیبهشت 1403: با دانشجویان و اساتید دستگیر شده در آمریکا و اروپا چه می کنند؟
23 دسامبر 1402: برخلاف ادعای آزادی بیان، حقوق بشر و دفاع از زنان. یک استاد دانشگاه ایرانی در آمریکا به دلیل انتقاد از اسرائیل و تمجید از رهبر انقلاب اخراج شد
اما برخورد این رسانه با اعتراضات مشابه در داخل کشور متفاوت است. در سالهای 1401 و 1402 که فضا برای پاکسازی اساتید و دانشجویان معترض و منتقد دانشگاهها از طریق آییننامه انضباطی مصوب دولت سیزدهم گرم بود، این رسانهها از ادبیات دیگری نیز استفاده میکردند. همین ادبیات پس از بازگشت ناقص دانشجویان و اساتید به دانشگاه (طبق اظهارات اساتید و دانشجویان در مصاحبه با رسانه های داخلی) به گونه ای دیگر ادامه یافت.
9 شهریور 1402: اخراج اساتید از دانشگاه ها دروغ و بی اساس است.
10 سپتامبر 1403: بازگرداندن غیرقانونی اخراج های قانونی بیگ. به چه دلیل؟!
10 ژانویه 1404: شبکه هرج و مرج سازمان یافته را با مردم و بازاریابان اشتباه نگیرید.
این دوگانگی اخیراً خود را در شکاف بین کیهان و دولت نشان داده است و می توان تصور کرد که این امر تا حدودی نشان دهنده دو دیدگاه درون نظام است. در حالی که فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت پزشکی این هفته در نشست خبری خود از به رسمیت شناختن اعتراضات صحبت کرد، پزشکان با اصناف و بازاریان جلساتی برگزار کرده بودند و پیش از این به وزیر کشور دستور داده بودند که به حرف معترضان گوش کند.
تحلیلگران تاکید می کنند که وضعیت معیشتی مردم با بحران مواجه است و بازاریابان تنها مخالفان بی ثباتی اقتصادی و گرانی نیستند. سرایت این موضوع به برخی دانشگاه ها، هرچند محدود و پراکنده، نشان می دهد که نارضایتی انباشته شده در جامعه کمی بیشتر از آن چیزی است که نویسندگان کهن فکر می کنند. اعتراضاتی که باید شنیده شود.
پرهیز از آسیب شناسی و ادامه چرخه اعتراض
یکی از مواردی که همواره مورد توجه قرار می گیرد این است که منشاء چنین حوادثی را نباید از منظر آسیب شناسانه نگریست. با نگاهی به اعتراضات در ایران، به ویژه از دی ماه 1395، مشاهده میشود که همواره چرخه رسانهای و اجرایی در خصوص اعتراضها اجرا شده است و تا امروز نیز ادامه دارد. چهره این چرخه نیز نماد دشمن، شبکه های سازمان یافته، سرویس های اطلاعاتی و غیره است. این موضوع از یک سو این سوال را ایجاد می کند که آیا دشمن با وجود سازمان های اطلاعاتی و امنیتی گسترده در کشور، توانایی ایجاد شبکه ای در داخل ایران را دارد که در هر زمان اعتراض فعال شود؟ این الگو از مسائل اجتماعی تا اقتصادی تکرار شده است. با این مدل، تلاش کشورهای متخاصم برای موج سواری و فعال کردن سلاح های عملیات روانی، شاهدی برای اثبات این ادعا می شود.
موضوع بعدی مربوط به آسیب شناسی است. همان طور که پذیرش ایرادات یک قدم محسوب می شود، آسیب شناسی دلایل و مبنای ایجاد نیز یک موضوع راهبردی است. توجه به این نکته برای پاسخ به این سوال که چرا برخی شعارها در دوره های اعتراضی از منظر آسیب شناسانه تکرار می شود بسیار مهم است. آیا سردادن این شعارها مربوط به دشمن است یا ناشی از نارضایتی انباشته و شرایط کشور است؟ اینها مسائلی است که با اظهار نظر رسانه ها نمی توان آنها را مطرح کرد، نیاز به تحقیق و تحقیق دارد و مهمتر از آن اگر تشخیص داده شود باید نتایج را اجرا کرد. رفع معضل اعتراض با تکیه بر اراده دشمن برای سوء استفاده از اعتراضات و شرایط داخلی ایران ممکن نیست.