آینده– تقریباً اکثر کارشناسانی که در زمینه سلامت و تندرستی در سراسر جهان کار می کنند، اتفاق نظر دارند که کم تحرکی یکی از بحران های جدی در دنیای امروز است. بر اساس گزارش های سازمان جهانی بهداشت، بیش از 2 میلیارد نفر در جهان فعالیت بدنی کافی ندارند و میزان کم تحرکی به ویژه در دهه اخیر افزایش چشمگیری داشته است.
بر اساس این گزارش; این بحران در ایران جدیتر است زیرا ارزیابیهای رسمی نشان میدهد که بیش از ۷۵ درصد از جمعیت ایران فعالیت بدنی منظمی ندارند و بهویژه زنان ۱۰ درصد بیشتر از مردان در معرض کمتحرکی هستند. این آمار ایران را در مقایسه با میانگین جهانی در بین کشورهایی قرار می دهد که از نظر فعالیت بدنی در وضعیت بحرانی قرار دارند.
در سال های اخیر بارها شاهد بوده ایم که کارشناسان بسیاری در حوزه بهداشت و درمان نسبت به شیوع جدی کم تحرکی در جامعه ایرانی و در گروه های سنی مختلف هشدارهای جدی داده اند. به همین دلیل، به نظر می رسد سه دلیل اصلی را باید به طور خاص برای توضیح اینکه چرا آمار عدم فعالیت در ایران بالا است، مطرح کرد. البته مولفه هایی که گاه با متغیرهای بین المللی در حوزه مورد نظر همپوشانی دارند.
1. نگرش فرهنگی نسبت به ورزش و فعالیت بدنی
در بسیاری از جوامع، از جمله ایران، ورزش و فعالیت بدنی اغلب یک فعالیت تفریحی یا خصوصی تلقی می شود. این نگرش باعث می شود افراد فکر کنند که باید زمان مشخصی را برای ورزش یا فعالیت در مکان هایی مانند باشگاه، استخر، زمین ورزشی اختصاص دهند. این نوع نگرش باعث می شود بسیاری از افراد فکر کنند که فعالیت بدنی برای آنها ضروری نیست و از انجام آن امتناع می ورزند.
علاوه بر این، در برخی فرهنگ ها به دلیل فشارهای اجتماعی، مشکلات فرهنگی و نبود فضاهای عمومی مناسب، اهمیت کمتری به ورزش به ویژه زنان داده می شود. این مشکل در ایران هم تا حدودی وجود دارد. فراتر از اینها، آموزش در مدارس و خانواده ها برای تشویق افراد به تحرک و فعالیت بدنی هنوز به اندازه کافی مؤثر و گسترده نیست.
به عنوان مثال، در بسیاری از مدارس، ساعات تربیت بدنی کم است یا جذاب نیست و به دانش آموزان فرصت کافی برای شرکت در فعالیت های ورزشی داده نمی شود. علاوه بر این، بسیاری از والدین به جای تشویق فرزندان خود به شرکت در فعالیت های ورزشی، آنها را تحت فشار قرار می دهند تا زمان بیشتری را به مطالعه و یادگیری در خانه اختصاص دهند. اهمیت ندادن کافی به فعالیت بدنی در خانواده ها و مدارس باعث می شود نسل های آینده نیز همین مشکلات را تجربه کنند و کم تحرک بمانند.
2. عوامل اقتصادی و تاثیر آنها بر کم تحرکی افراد
یکی از دلایل اصلی کم تحرکی در جامعه ایرانی گرانی ورزش و وسایل ورزشی است. بسیاری از افراد به دلیل هزینه بالای عضویت در باشگاه، خرید تجهیزات ورزشی یا حمل و نقل به اماکن ورزشی از فعالیت بدنی اجتناب می کنند. این مشکل به ویژه در افرادی که در مناطق توسعه نیافته یا با درآمد کمتر زندگی می کنند مشهود است. بسیاری از این افراد حتی فرصت رفتن به پارک یا زمین ورزشی را ندارند.
از دیگر دلایل اقتصادی عدم فعالیت می توان به فشارهای اقتصادی و کمبود زمان اشاره کرد. در دنیای امروز بسیاری از افراد به دلیل فشارهای کاری و اقتصادی نمی توانند زمان کافی را برای ورزش یا فعالیت بدنی بگذارند. به دلیل ساعات کاری طولانی و شدت زندگی روزمره، افراد شاغل اغلب اولویت هایی مانند امرار معاش و امور خانوادگی را به فعالیت های ورزشی ترجیح می دهند.
علاوه بر این، در مناطق شهری که زندگی سریع و پر استرس است، دسترسی به امکانات ورزشی و پارک ها محدود است و بسیاری از مردم مجبورند زمان زیادی را در ترافیک سپری کنند و هزینه های اضافی را برای شرکت در فعالیت های بدنی متحمل شوند. این امر تمایل افراد به انجام فعالیت های بدنی را کاهش می دهد.
یکی دیگر از مشکلات اقتصادی کمبود زمین های ورزش همگانی است. در بسیاری از مناطق ایران، به ویژه در مناطق روستایی و حاشیه ای، امکانات ورزشی به حداقل رسیده و حتی در برخی مناطق شهری، زمین های ورزشی به دلیل مشکلات مالی و اداری برای استفاده عموم مناسب نیستند. این مشکل باعث می شود بسیاری از افراد به دلیل عدم دسترسی به امکانات ورزشی از فعالیت بدنی خودداری کنند.
3. تغییرات سبک زندگی و پیشرفت های تکنولوژیکی
در عصر جدید، تکنولوژی زندگی مردم را به شدت تحت تاثیر قرار داده است. استفاده گسترده از اینترنت، گوشی های هوشمند و شبکه های اجتماعی باعث شده است که بسیاری از افراد زمان زیادی را در اینترنت صرف کنند و فعالیت های فیزیکی را به حداقل برسانند. به خصوص در جوانان نشستن ساعت های طولانی در مقابل موبایل، کامپیوتر و صفحه تلویزیون باعث کاهش فعالیت بدنی می شود.
این وابستگی به فناوری منجر به افزایش استفاده از وسایل نقلیه شخصی و عمومی شده است. به طوری که بسیاری از افراد برای مسافت های کوتاه رانندگی می کنند و حتی از پیاده روی و دوچرخه سواری اجتناب می کنند که می تواند به سلامت جسمانی آنها کمک کند.
در عین حال، امروزه بیشتر افراد در محیط های اداری و میز کار کار می کنند و این اغلب با کمبود فعالیت بدنی همراه است. نشستن ساعت های طولانی پشت میز تحرک افراد را کاهش می دهد. این نوع سبک زندگی مستقیماً بر سلامت افراد تأثیر می گذارد و باعث بروز مشکلاتی مانند چاقی، بیماری های قلبی، دیابت و فشار خون می شود.
علاوه بر این، با افزایش استفاده از دستگاه های خودکار در زندگی روزمره، بسیاری از فعالیت های بدنی که قبلا به طور طبیعی انجام می شد، اکنون از بین رفته اند. به عنوان مثال، استفاده از آسانسور به جای پله، خرید آنلاین به جای رفتن به فروشگاه و رانندگی به جای پیاده روی سطح فعالیت بدنی را کاهش می دهد. در این میان باید توجه داشت که بحران کرونا و قرنطینه های ناشی از آن سبک زندگی مردم را به شدت تحت تاثیر قرار داده است. در ایام قرنطینه به دلیل محدودیت های اجتماعی و تعطیلی سالن های ورزشی، بسیاری از مردم فعالیت بدنی خود را کاهش دادند و بسیاری از مردم در خانه ماندند. در حالی که این تغییرات منجر به تقویت سبک زندگی کم تحرک در برخی از افراد شد، مشاهده شد که برخی پس از پایان اپیدمی کرونا قادر به بازگشت سریع به عادات سالم نبودند.