ریحانه اسکندری: فیلم کوتاه «متولد تهران» به نویسندگی و کارگردانی جواد حکمی از جمله آثاری است که موفق به حضور در چهل و دومین جشنواره بین المللی فیلم کوتاه تهران شد. این فیلم تلاشی است برای بازنمایی لایه‌های پنهان زندگی شهری در پایتخت از منظر انسانی و زبان روایی محور. جایی که مردم هر روز روایت های جدیدی از بودن و ماندن در شلوغی و تنهایی می سازند.
بازیگرانی چون محسن قصابیان، صدف اصغری، آزاده سیفی و فاطمه مرتضی در فیلم «متولد تهران» حضور داشتند و با حضور خود به دنیای واقعی و ملموس این فیلم جان بخشیدند. علاوه بر اینها عوامل فنی نیز نقش مهمی در فضاسازی فیلم داشتند. از پویان آقابابایی فیلمبردار تا پویان شلوار (تدوین)، امید گلزاده (طراح گریم)، ریحانه اسماعیلیان (طراح صحنه)، رامین ابوالصادق (طراحی و آهنگسازی صدا) و پیام آزادی (آهنگساز).
اینکه این فیلم کوتاه که با حمایت مؤسسه فرهنگی امام روح‌الله و انجمن سینمای جوانان ایران تهیه شده است، در بخش مسابقه کشوری جشنواره قرار گرفت، نشان از جایگاه روزافزون فیلمسازان جوانی است که دغدغه‌های اجتماعی را با زبان تصویر بیان می‌کنند.
در ادامه با جواد حاکمی کارگردان این اثر درباره رویکرد اجتماعی فیلم، مسیر رسیدن به ایده اصلی و نگاهش به سینمای کوتاه گفت‌وگو کردیم. گفتگو در مورد مردم، شهر و روایت هایی که از دل واقعیت زاده شده اند.
در ابتدای گفتگو از جواد حاکمی درباره رویکرد اجتماعی فیلم متولد تهران و چگونگی شکل گیری ایده پرسیدیم. وی در توضیح این موضوع گفت: من در مرکز دانشجویان غیرایرانی مشغول تدریس علوم بودم، در آنجا شاگردانی از کشورهای افغانستان، پاکستان و بنگلادش داشتم، رابطه من با دانش آموزان بیشتر از رابطه معلم و دانش آموز بود؛ به طوری که اگر مشکلی در زندگی آنها در ایران پیش می آمد، آن را با من در میان می گذاشتند و اگر کاری از دستم بر می آمد، برایشان انجام می دادم.
جواد حکمی
وی ادامه داد: یکی از مشکلات رایج این افراد این است که وقتی به ایران می آیند به فکر خرید موتورسیکلت یا وسیله نقلیه می افتند اما قانونا نمی توانند صاحب آن شوند. طبق قوانین ما، اتباع غیرایرانی نمی توانند دارایی منقول و غیرمنقول باشند. به همین دلیل معمولا این دستگاه ها را به نام ایرانی مورد اعتماد خود ثبت می کنند. این اعتماد به این دلیل ایجاد شد که من قبلاً با بسیاری از آنها رابطه داشتم و در کارشان به آنها کمک کرده بودم. چند موتورسیکلت و ماشین به نام من ثبت شده بود البته ماشین های سطح پراید. اما سال ها از آن حادثه گذشته و تعدادی از این افراد ایران را ترک کردند. وسایل نقلیه خود را هم به دیگران می فروختند و دست به دست می شدند. از نظر قانونی اگر برایشان اتفاقی بیفتد من پاسخگو هستم. ایده اولیه فیلم «من در تهران به دنیا آمدم» برگرفته از این داستان بود. داستان در مورد یک دختر افغان است که ماشین خود را گم کرده و سعی می کند آن را پیدا کند. در واقع موضوع اصلی فیلم بحث حقوقی و دو طرفه است. این وضعیتی است که از هر دو منظر افغانستان و ایران قابل مشاهده است.»
وی با اشاره به دغدغه های اجتماعی این فیلم گفت: بعد از اتفاقات اخیر در کشور و حواشی که پیرامون حضور اتباع افغانستانی به وجود آمد، جامعه به دو دسته تقسیم شد، عده ای گفتند که باید افغان ها را اخراج کرد و کشور نباید آنها را مماشات کرد، از طرفی گروهی دیگر معتقد بودند که این افراد مظلوم هستند و ما نباید نگاه نژادپرستانه مطلق داشته باشیم.
وی با تاکید بر اینکه نباید به مسائل اجتماعی نگاه صفر و یک داشت، گفت: اتباع افغانستانی در ایران سه طیف هستند؛ دسته اول کسانی هستند که پس از روی کار آمدن طالبان مهاجرت کردند و دسته دوم کسانی هستند که در زمان جمهوری به ایران آمدند و حدود ده تا پانزده سال است که در اینجا زندگی می کنند، اما دسته سوم مردمی هستند که حتی این دسته از شهرهای افغانستان حتی در ایران به دنیا نیامده اند. آیا افرادی که در فیلم متولد تهران از آنها نام برده می شود؟ افرادی که در ایران متولد شده اند و تمام زندگی، دوستان و ارتباطات آنها اینجاست. از این طیف موضوع اصلی آن حق شهروندی است. چون در ایران به دنیا آمده اند، باید یا نباید تابعیت داشته باشند».
سپس از او نظرش را در مورد داستان فیلم جویا شدیم. داور پاسخ داد: برای من سینمای اجتماعی به معنای سینمای مضطرب و جاری است، جامعه ما در حال تغییر است، موضوعی که امروز وجود دارد می تواند در عرض شش ماه کاملاً تغییر کند؛ گاهی یک موضوع اقتصادی است، گاهی یک موضوع فرهنگی یا سیاسی، به نظر من فیلم اجتماعی باید دغدغه فعلی جامعه را منعکس کند، به نظر من مسئله افغانستان در رأس بحث های مردم است، نه به عنوان یکی از موضوعات مهم در خیابان، بلکه به عنوان یکی از موضوعات مهم اولویت اول جامعه امروز. در مترو، در اتوبوس، در نانوایی، در مکان‌های عمومی، مردم در مورد این موضوع صحبت می‌کنند، زیرا در رسانه‌ها وجود دارد.» این موضوع هم شامل می شود و اتفاقات زیادی در سال های اخیر افتاده که این موضوع را به یک بحران تبدیل کرده است. بنابراین فکر می‌کنم پرداختن به این موضوع از طریق فیلم می‌تواند یکی از راه‌های گفتگو با جامعه باشد.»
جواد حاکمی در ادامه این گفت‌وگو درباره اهمیت انتخاب موضوعات اجتماعی در فیلم‌هایش توضیح داد و گفت: دغدغه اجتماعی دغدغه عمومی مردم است، نه همه، بلکه بخشی یا بخش بزرگی از جامعه درگیر این موضوع هستند و از دید من یک فیلم اجتماعی زمانی معنا پیدا می‌کند که به موضوعی بپردازد که درگیری و حساسیت جامعه است. 2013.” من فیلمی ساختم که در زمان خودش مهم و شجاع بود، اما امروز دیگر آن موضوع جالب نیست. یعنی فیلم باید یک اثر هنری باشد که ده سال بعد بتوان آن را تماشا کرد. انتخاب موضوع نقش مهمی در این امر ایفا می کند. این بدان معناست که می توانید موضوع روز را به یک اثر هنری دائمی یا برعکس، بدون پرداخت مناسب به چیزی موقت تبدیل کنید.
تصویری از فیلم “من در تهران به دنیا آمدم”
وی ادامه داد: در اینجا من درباره انتخاب موضوع توسط کارگردان صحبت می کنم نه قسمت سینمایی یا فنی کار، به نظرم مهم این است که چرا کارگردان روی یک موضوع خاص تمرکز می کند؛ زیرا آن موضوع در ذهن خیلی ها می چرخد و تبدیل به یک موضوع جمعی می شود.
در پایان گفت و گو از او درباره ادامه این مسیر و انتخاب موضوعات اجتماعی در کارهای آینده اش پرسیدیم. داور او پاسخ داد: اگر ما زنده و موفق باشیم و تماشاگران آن را دوست داشته باشند، بله. احتمالاً به این رویکرد اجتماعی ادامه خواهم داد.»
۵۹۲۴۴
گردآوری شده از رسانه خبر آنلاین