داریوش گل علیزاده مدیرکل حلقه اصفهان گفت: قطع دائمی جریان زاینده رود پیامدهای گسترده ای را برای استان اصفهان به ویژه مناطق پایین دستی آن به همراه داشته است. یکی از مهم ترین پیامدهای این امر تشدید فرونشست زمین به دلیل عدم تغذیه سفره های زیرزمینی است. رودخانه زاینده رود نقش موثری در تغذیه آبخوان و جلوگیری از تشدید فرونشست داشت. اکنون با تداوم خشکسالی 6-5 سال اخیر و کاهش شدید ورودی به سفره، برداشت آب از چاه ها و سفره های زیرزمینی، افزایش مصرف پساب در صنعت و بعضاً آبیاری، روند فرونشست به میزان نگران کننده ای تشدید شده است.
ایسنا افزود: تالاب بین المللی گاوخونی که میلیون ها سال است کارکردهای اکوسیستمی ارزشمندی داشته، به تدریج در پایین دست خشک می شود. ادامه فعالیت های تشدید شده می تواند این تالاب را به کانون خطرناک گرد و غبار تبدیل کند. تالاب های پایین دستی شاخص مهمی در ارزیابی عملکرد مدیریت منابع آب بالادست هستند، بنابراین تخریب تالاب به معنای وجود مشکلات جدی در مدیریت آب بالادست و آمایش سرزمین است.
مدیرکل محیط زیست استان اصفهان ادامه داد: خشکسالی به طور مستقیم به باغات و درختان کشاورزان آسیب زد و معیشت کشاورزان و فضای سبز عمومی را تحت تاثیر قرار داد. در حالی که قشری از جامعه به ویژه در ورزنه به دنبال تغییر معیشت بودند، مدیریت استان هم روی موضوع ستاد توسعه شرق برای کاهش خسارت کشاورزان کار کرد.
گل علیزاده تصریح کرد: برای زهکشی زاینده رود 136 میلیون مترمکعب و برای احیای تالاب گاوخونی 176 میلیون مترمکعب آب نیاز است. بحران کم‌آبی در کشور و استان‌ها نیازمند پیگیری جدی اقدامات اصلاحی و تغییر رفتار در مصرف آب و مصرف بهینه آب برای حفظ حیات رودخانه و تالاب است. اما سازمان حفاظت محیط زیست در تمامی جلسات و کارگروه های احیای زاینده رود حضور فعال دارد.
در حال حاضر به دلیل کاهش شدید دبی رودخانه، آب شرب در خطر است. ذخایر سد زاینده رود در حال حاضر حدود 134 میلیون مترمکعب است و از 160 میلیون مترمکعب عبور کرده ایم. ما به دنبال آب از منابع دیگر هستیم، اما با افزایش دما و از بین رفتن یخچال های طبیعی به دلیل خشکسالی، ورودی آب به حداقل رسیده است.
مدیرکل محیط زیست استان اصفهان ادامه داد: با این حال انجام اقدامات هماهنگ بین استان های همجوار می تواند منافع همه مناطق را تامین و از آسیب به سایر استان ها جلوگیری کند. تقریب و همکاری بین استانی ضروری است زیرا در صورت تداوم خشکسالی و تامین نشدن حقوق، تمدن تاریخی استان به دلیل تشدید فرورفتگی ها و افزایش کانون های گرد و غبار با تهدید جدی مواجه خواهد شد.
گل علیزاده گفت: حق بر محیط زیست پس از تامین آب شرب در اولویت دوم است و سازگاری با این امر مستلزم تغییراتی در نظام معیشتی کشاورزان است. در حالی که تقریبا 90 درصد آب کشور در بخش کشاورزی مصرف می شود، این بخش تنها 40 درصد از تولید ناخالص ملی را به خود اختصاص می دهد. برای استفاده بهینه از منابع آبی باید مهندسی و نوسازی کشاورزی، استفاده از روش‌های نوین آبیاری و تولید، به حداکثر رساندن تولید با حداقل مصرف آب، پیگیری جدی تغییر الگوی کاشت مناسب با اقلیم استان به منظور دستیابی به بیشترین بهره‌وری و بهره‌مندی از خاک و آب در تولید و استفاده از محصولاتی که نیاز به آب کمتری دارند، انجام شود.
وی افزود: جهاد کشاورزی نباید به معرفی الگوهای کشت جدید اکتفا کند بلکه باید بر مهندسی کشاورزی تمرکز کرده و نظارت لازم را برای اجرای این کار داشته باشد ضمن اینکه معیشت کشاورزان نیز تغییر زیادی نکند.
مدیرکل محیط زیست استان اصفهان تصریح کرد: دانشگاه علوم پزشکی به عنوان متولی سلامت نسبت به پیامدهای بهداشتی خشک شدن تالاب هشدار می دهد. زمانی که تالاب را از دست بدهیم به دلیل انتشار گرد و غبار از خاک و تبدیل این اراضی به کانون گرد و غبار اثرات مستقیمی بر سلامت جامعه خواهد داشت. از آنجایی که تالاب‌های ما در پایین دست واقع شده‌اند و خاک آنها به دلیل تجمع در پایین دست دارای آلاینده‌های زیادی است، حتی اگر فلزات و فلزات سنگین سمی و آلاینده نداشته باشد، بر سلامت ساکنان اطراف و آسیب‌دیدگان این ذرات معلق که برای مشکلات تنفسی و ریوی بسیار مضر است، خواهد داشت. مضر است.
گل علیزاده ادامه داد: مسئولیت تثبیت کانون های بیابانی و مبارزه با بیابان زایی بر عهده وزارت جهاد کشاورزی کشور و سازمان منابع طبیعی و حوضه آبریز است. در استان اصفهان، سازمان منابع طبیعی حوضه، برنامه ریزی برای مقابله با این وضعیت را بر عهده دارد و ستاد ملی مبارزه با گرد و غبار با وظیفه هماهنگی و مدیریت کانون های ریزگردها با مشارکت نهادهای ذیربط تشکیل شده است. طرح جامع مبارزه با گرد و غبار پس از بازنگری ابلاغ شد و مبنای برنامه ریزی قرار گرفت. با این حال، برای افزایش تاب‌آوری در بخش‌های کشاورزی، گردشگری، آب، بهداشت و محیط زیست، باید بر مدیریت بهینه آب و سازگاری با اقلیم خشک و نیمه‌خشک کشور تأکید بیشتری شود.
تداوم خشکسالی و تغییر الگوی بارندگی از نظر زمانی، مکانی و شدتی منجر به سیلاب های شدید، تلفات جانی و مالی، فرسایش شدید خاک می شود و زمین های ارزشمند خود را که برای تولید محصولات غذایی و کشاورزی بسیار مفید و مهم است از دست می دهیم.
مدیرکل محیط زیست استان اصفهان افزود: بسیاری از کشورها برای کاهش پیامدها به سمت افزایش سازگاری با تغییرات اقلیمی حرکت کرده اند. اقداماتی مانند انتشار سیلاب و مدیریت سفره های زیرزمینی می تواند خسارات را به حداقل برساند و آنها را به فرصت تبدیل کند و در عین حال به کنترل کانون های گرد و غبار نیز کمک کند. علاوه بر این، در مناطقی که زمین تا حد زیادی تخریب شده و امکان کشاورزی وجود ندارد، باید تلاش‌های امدادی دائمی انجام شود.
گل علیزاده ادامه داد: برخی از این اقدامات نیازمند وام و برخی نیازمند سیاست گذاری صحیح است. برای اینکه کشور در شرایط بحرانی از نظر امنیت غذایی دچار مشکل نشود، باید از استراتژی خودکفایی مطلق در تولید محصولات کشاورزی فاصله گرفت و بر تامین امنیت غذایی تمرکز کرد.
اصرار بر تولید همه محصولات در شرایط کم آبی راهبردی اشتباهی است که در سال های گذشته باعث شده بسیاری از اراضی به کانون گرد و غبار تبدیل شده و در نتیجه زمین ها از بین رفته و کانون های گرد و غبار گسترش یابد.
مدیر کل محیط زیست استان اصفهان ادامه داد: این اراضی به دلیل خشکسالی و کم آبی رها شده بود و اکنون با افزایش سطح مراکز در کشور مواجه هستیم. حدود 32 میلیون هکتار وسعت بیابان در کشور وجود دارد. چالش واقعی بیابان های طبیعی نیست، بلکه زمین های بیابانی و کانون های گرد و غبار جدید است. این مناطق را می توان با اقداماتی مانند جنگل کاری و تسهیل دائمی کنترل کرد، در غیر این صورت فرآیند بیابان زایی می تواند شهرها، جاده ها و زیرساخت ها را به شدت تحت تاثیر قرار دهد و آسیب ببیند.
گل علیزاده افزود: استان اصفهان در حال حاضر با پدیده فرونشست بسیار جدی به نام زلزله خاموش مواجه است. باید طوری برنامه ریزی کرد که هیچ فعالیتی نتواند این وضعیت را بدتر کند و به نقطه ای بی بازگشت برسد. این رویکرد در شهر ما در حال شکل گیری است و امیدواریم فعالیت های ما منجر به تشدید این پدیده نشود.
در استان اصفهان فرونشست جمعیت و مناطق شهری را تحت تاثیر قرار داده و بسیاری از آثار تاریخی ارزشمند استان که نماد تمدن غنی این منطقه هستند در معرض تهدید جدی قرار دارند.