بعدی- بسیاری از مردم فکر می کنند که گرسنگی باعث کاهش تمرکز و عملکرد ذهنی می شود. تحقیقات جدید نشان می‌دهد که روزه گرفتن ممکن است به بهبود سلامت جسمی و متابولیک کمک کند، بدون اینکه بر توانایی شناختی تأثیر منفی بگذارد.
به گزارش انتخابتو به نقل از ساینس دیلی، آیا تا به حال نگران این بوده اید که نخوردن صبحانه باعث از دست دادن تمرکز شما در محل کار شود؟ یا فکر می‌کنید روزه‌داری متناوب می‌تواند شما را پریشان، حواس‌پرتی و کم‌بازده کند؟ تبلیغات مواد غذایی دائماً هشدار می دهند که “وقتی گرسنه هستید، خودتان نیستید”. پیامی که این باور رایج را تقویت می کند که برای حفظ تمرکز ذهنی باید دائما غذا بخوریم.
این ایده آنقدر در فرهنگ ما ریشه دوانده است که بسیاری بر این باورند که «سوخت‌رسانی مداوم» راز هوشیاری و عملکرد بالا است. اما در طول دهه گذشته، روزه داری متناوب و غذا خوردن با محدودیت زمانی به برخی از محبوب ترین شیوه های بهداشتی در جهان تبدیل شده است. میلیون ها نفر از این رژیم غذایی برای کنترل وزن، بهبود متابولیسم و پیشگیری از بیماری های مزمن پیروی می کنند.
اما سوال مهمی مطرح می شود: آیا می توان بدون از دست دادن قوای ذهنی و تمرکز از فواید روزه برای سلامتی بهره مند شد؟ برای یافتن پاسخ، گروهی از محققان بزرگترین بررسی علمی تا به امروز را در مورد تأثیر روزه بر عملکرد شناختی انجام دادند.
چرا روزه؟
روزه فقط یک مد نیست، بلکه پاسخی به یک مکانیسم بیولوژیکی است که طی هزاران سال در بدن انسان برای زنده ماندن در زمان کمبود غذا تکامل یافته است. به طور معمول، مغز انرژی را عمدتاً از گلوکز دریافت می کند. گلوکز به صورت گلیکوژن در بدن ذخیره می شود. با این حال، تقریباً 12 ساعت پس از آخرین وعده غذایی، ذخایر گلیکوژن کاهش می یابد.
در این مدت، بدن هوشمندانه به سوخت جایگزین روی می آورد: تجزیه چربی ها به ترکیباتی به نام اجسام کتون (از جمله بتا هیدروکسی بوتیرات) برای تامین انرژی برای مغز و اندام ها. این «انعطاف پذیری متابولیک» که زمانی برای بقای اجداد ما حیاتی بود، اکنون با فواید متعددی برای سلامت انسان مرتبط است.
فواید بیولوژیکی روزه داری
تحقیقات نشان می‌دهد که برخی از قوی‌ترین فواید روزه‌داری ناشی از تغییراتی است که در فرآیندهای سلولی ایجاد می‌کند. برای مثال، روزه‌داری فرآیندی به نام اتوفاژی را فعال می‌کند. نوعی پاک کننده سلولی که اجزای آسیب دیده را تمیز و بازیافت می کند. این فرآیند به سلول ها کمک می کند جوان تر و سالم تر بمانند و با افزایش طول عمر همراه است.
روزه داری همچنین حساسیت به انسولین را افزایش می دهد. این بدان معناست که بدن می تواند قند خون را بهتر کنترل کند و احتمال ابتلا به دیابت نوع 2 را کاهش دهد. علاوه بر این، تغییرات متابولیک ناشی از روزه داری از بدن در برابر بیماری های مزمن مرتبط با پرخوری مانند چاقی، التهاب مزمن و بیماری قلبی محافظت می کند.
یافته های جدید تحقیقات
علیرغم این مزایا، بسیاری از مردم نگرانند که حذف وعده های غذایی باعث از دست دادن تمرکز، حافظه یا توانایی تصمیم گیری آنها شود. برای بررسی این موضوع، محققان یک متاآنالیز جامع انجام دادند. به عبارت دیگر مطالعه ای است که داده های ده ها مطالعه قبلی را با هم بررسی می کند تا به نتیجه جامع تری برسد.
در مجموع 63 مقاله علمی که 71 مورد آن مطالعات مستقل بودند با مشارکت 3484 شرکت کننده بررسی شد. نتیجه نهایی تعجب آور بود: تفاوت معنی داری بین عملکرد ذهنی آزمودنی های روزه دار و تغذیه شده مشاهده نشد. به بیان ساده، بزرگسالان در تست‌های توجه، حافظه و عملکرد اجرایی، چه غذا بخورند و چه نخورند، عملکرد مشابهی داشتند.
چه زمانی روزه اهمیت پیدا می کند؟
اما تجزیه و تحلیل دقیق تر نشان داد که سه عامل می تواند باعث تفاوت در عملکرد ذهنی شود: سن، مدت زمان روزه داری و نوع فعالیت ذهنی.
1. نقش سن
نتایج نشان داد که روزه داری بر عملکرد شناختی بزرگسالان سالم تأثیر منفی معناداری ندارد. اما اگر وعده‌های غذایی حذف می‌شد، کودکان و نوجوانان در آزمایش‌ها عملکرد بدتری داشتند.
به نظر می رسد مغز در حال رشد آنها نسبت به نوسانات سطح انرژی حساس تر است. این یافته مؤید این توصیه قدیمی است که کودکان روز را با صبحانه کامل شروع کنند تا از کاهش تمرکز و یادگیری در مدرسه جلوگیری کنند.
2. زمان جشن
زمان برگزاری آزمون ها نیز تاثیر داشت. در روزه های طولانی تر، تفاوت عملکرد بین حالت تغذیه و حالت ناشتا کمتر بود. این احتمالاً به این دلیل است که پس از مدتی بدن به سوخت کتون عادت می کند و دوباره جریان ثابتی از انرژی به مغز می دهد.
علاوه بر این، هنگامی که آزمایشات در پایان روز انجام شد، مشخص شد که عملکرد افراد روزه دار اندکی کاهش یافته است. این نشان می دهد که روزه گرفتن ممکن است کاهش طبیعی ریتم شبانه روزی بدن را تشدید کند.
3. نوع فعالیت ذهنی
در آزمایش‌هایی که شامل اشکال یا نمادهای خنثی بود، افراد روزه‌دار عملکرد مشابه یا حتی کمی بهتر داشتند. با این حال، هنگامی که آزمایش‌ها نشانه‌های مرتبط با غذا (مانند تصاویر غذا) را نشان دادند، غلظت آنها مختل شد.
به عبارت دیگر، گرسنگی لزوماً باعث «مه‌آلودگی ذهنی» نمی‌شود، اما باعث می‌شود که با نشانه‌های غذایی سریع‌تر حواسمان پرت شود.
پیام این یافته ها به شماست
برای اکثر بزرگسالان سالم، این نتایج اطمینان‌بخش است: می‌توانید رژیم‌های روزه‌داری متناوب یا رژیم‌های غذایی محدود به زمان را بدون نگرانی در مورد از دست دادن تمرکز یا هوش خود امتحان کنید. با این حال، نباید فراموش کرد که روزه برای همه نیست. کودکان و نوجوانان نباید وعده های غذایی خود را حذف کنند زیرا نیاز مغز به انرژی در طول رشد زیاد است.
علاوه بر این، اگر شغل شما به تمرکز شدید در روز بعد یا در محیطی کار می کنید که میان وعده ها به راحتی در دسترس باشد، ممکن است روزه گرفتن دشوارتر باشد. از طرفی افرادی که بیماری های خاصی دارند یا رژیم غذایی خاصی دارند باید قبل از روزه داری با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنند.
در نهایت، روزه باید به عنوان یک ابزار بهبود سبک زندگی شخصی تلقی شود، نه یک نسخه عمومی. مزایا و چالش ها بسته به شرایط، سن، جنسیت، نوع فعالیت و حتی زمان روز متفاوت است. از نظر علم، روزه نه دشمن تمرکز است و نه معجزه آنی سلامتی. بلکه یک فرآیند بیولوژیکی است که با اجرای صحیح آن می تواند به بازسازی بدن و ذهن کمک کند.