عراقچی در گزارشی از سفر اخیر خود به استان اصفهان نوشت: سفر کوتاه یک و نیم روزه به اصفهان فراتر از یک برنامه شلوغ بود. فرصتی برای گوش دادن و صحبت کردن بود. گفتگو با فعالان اقتصادی استان که همواره یکی از لکوموتیوهای اصلی تولید، تجارت و کارآفرینی در کشور بوده است.
حضور اتاق بازرگانی اصفهان و دو نشست دیگر با فعالان اقتصادی فضای خوبی را برای این بحث فراهم کرد. اتاق بازرگانی استان شش کشور هدف را با نگاهی منظم و آیندهنگر شناسایی کرده و تلاش میکند به روابط تجاری اصفهان قوام و جهت دهد. رویکردی کاملاً منطبق با منطق دیپلماسی اقتصادی.
در این دیدارها سعی کردم جایگاه وزارت امور خارجه در اقتصاد کشور را به وضوح توضیح دهم. گفتم دیپلماسی اقتصادی برای ما یک عنوان تزئینی یا صرفا اداری نیست. این یک مسئولیت واقعی است. مسئولیتی که امروز بیش از هر زمان دیگری به زندگی روزمره مردم و آینده فعالیت های اقتصادی و تولیدی بستگی دارد. در این زمینه وزارت امور خارجه دو ماموریت همزمان و تکمیلی برای خود تعریف کرده است.
ابتدا سعی می کنیم تحریم ها را لغو کنیم
تحریم های وحشیانه آمریکا و برخی دیگر از کشورهای غربی سال هاست که هزینه های سنگینی بر اقتصاد کشور تحمیل کرده است و افکار عمومی و فعالان اقتصادی این فشار را احساس کردند.
وزارت امور خارجه در تمام این سال ها حتی در پیچیده ترین و پرتنش ترین لحظات از این ماموریت اساسی غافل نبوده است. اما با صداقت باید گفت که رفع تحریم ها تنها از طریق یک مذاکره واقعی، عادلانه و شرافتمندانه امکان پذیر است. مذاکره بر اساس احترام متقابل و منافع متقابل، نه بر اساس زور، تهدید و طمع.
در کنار این مسیر، وظیفه دوم نیز به همان اندازه مهم است.
لغو تحریم ها
کشور نمی تواند و نباید اقتصاد خود را برای تحولات بیرونی معطل کند. دیپلماسی اقتصادی دقیقاً از این منظر وارد فاز عملیاتی شده است. کمک به حل مشکلات حضور میدانی، بانکی، حمل و نقل و حقوقی و نیز پروژه های اقتصادی کشور و تلاش برای هموارسازی مسیر همکاری با شرکای خارجی به ویژه در منطقه و همسایگان.
«دیپلماسی ولایی» نیز متشکل از این رویکرد است; تا با ارتباط مستقیم ظرفیت های استان ها با سیاست خارجی اقتصادی و فعالان اقتصادی سراسر کشور، صدای استان ها شنیده شود و مشکلات آنها در سطح ملی پیگیری شود.
نکتهای را که بارها از فعالان اقتصادی شنیدهایم به صراحت بیان کردم:
خنثی کردن تحریم ها بدون بازکردن گره های مصنوعی داخلی ممکن نیست. علاوه بر فشارهای خارجی، گاه تعدادی مقررات، رویه ها و تصمیمات داخلی نیز موجب فرسایش قدرت و کاهش انگیزه فعالان اقتصادی می شود. برای بازگشت تولید و اقتصاد کشور به این شرایط باید بیش از پیش به کارآفرینان، تولیدکنندگان و بازرگانان ایرانی اعتماد کرد، آنها را همراهی کرد و فرآیندهای مرتبط با کارآفرینی، تولید و تجارت را تسهیل کرد.
مهاجمان جنایتکار با تهاجم نظامی نتوانستند به اهداف شوم خود دست یابند. امروز نباید با ایجاد تنگناهای اقتصادی و فشار بر معیشت مردم، همین اهداف شوم را دنبال کرد. گذر از این مسیر کاملاً با همکاری خلاقانه کارآفرینان و فعالان اقتصادی امکان پذیر است.
برای پیشبرد این رسالت بزرگ ملی، دیپلماسی اقتصادی باید در کنار فعالان عرصه های تولید، اقتصاد و تجارت بایستد و صدای آنها را بشنود و خود را در این مسیر همراه و همکار خود بداند.
من با حرفم گفتم و یک بار دیگر تاکید می کنم: می دانم تحریم یعنی چه، می دانم برای کشور چه هزینه ای دارد، مشکلات کشور را می دانم، هیچکس نباید بگوید عراقچی نمی داند تحریم چیست! اما برکاتش را هم می دانم. باید با تحریم ها زندگی کرد.» این گفته نه به معنای پذیرش تحریم است و نه فشارهای وارده بر مردم و اقتصاد کشور را کاهش می دهد، بلکه بیان حقیقتی دردناک و در عین حال آموزنده است.
تحریم ها به ما آموخت که نمی توان کشور را بر یک رکن اداره کرد. نه در نفت، نه در چند مسیر محدود، نه در چند بندر خاص، یا در چند شریک تجاری. تحریم ما را مجبور کرد بزرگتر فکر کنیم، گزینه های مختلف را ببینیم و انعطاف پذیرتر عمل کنیم. بیایید از اقتصاد نفت محور فاصله بگیریم، صادرات غیرنفتی را جدی بگیریم، بازارهای جدید را شناسایی کنیم و راه های جدیدی برای تعامل تجاری و اقتصادی پیدا کنیم. با توجه به این فشارها، استقلال و بلوغ شاخههای مختلف صنعتی کشور بهویژه صنایع دفاعی و موشکی حافظ امنیت این سرزمینها در شرایط بحرانی تثبیت شده و پیشرفتهای علمی و فناوری سرعت گرفته است.
وقتی می گویم باید با تحریم زندگی کرد، یعنی جریان تولید، تجارت و توسعه کشور را تا رفع تحریم به تعویق نیندازید و منفعلانه منتظر روزی نباشید که تحریم ها برداشته شود.
اقتصاد ایران باید بر ظرفیتهای متنوع و جامع خود تکیه کند، انعطافپذیرتر شود و مسیر رشد خود را حتی تحت فشار حفظ کند. این دیدگاه من در مورد سیاست خارجی است: تلاشی مداوم برای رفع تحریم ها و در عین حال کمک به ساختن اقتصادی که به منبع، مسیر یا تصمیم خارجی وابسته نباشد.