استان اصفهان طی سه هفته اخیر با وضعیت اضطراری آلودگی هوا مواجه بوده است. در این مدت شاخص آلودگی هوا به حدی افزایش یافت که کارگروه های اورژانس آلودگی هوا به طور مستمر تشکیل و اقدامات عاجل برای کاهش اثرات آلودگی در دستور کار قرار گرفت.
به گزارش ایرنا، این وضعیت نه تنها منجر به تعطیلی مدارس و دانشگاه ها و دورکاری در برخی ادارات شد، بلکه نگرانی های زیادی را به دلیل تشدید مشکلات تنفسی و شیوع آنفلوآنزا به وجود آورد.
اکنون که کیفیت هوا به سطح قابل قبولی بازگشته است، باید پرسید چرا علیرغم همه تلاش ها و برنامه ریزی ها، اصفهان هر سال با بحران جدی تری مواجه است؟ چرا با وجود سند قانونی و اداری برای مقابله با آلودگی هوای اصفهان هنوز از شدت این بحران کاسته نشده است؟
آنچه در ادامه می خوانید حاصل گفت و گو با داریوش گلعلی زاده مدیر کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان است که در آن به دلایل این وضعیت و دلایل تداوم این بحران پرداخته و راهکارها را بررسی کرده ایم.
آقای گل علیزاده بیش از سه هفته با اورژانس آلودگی هوا در اصفهان مبارزه کرد. چرا با وجود همه برنامه های هوای پاک و مستندات قانونی این وضعیت در اصفهان ادامه دارد و حتی به نظر می رسد نسبت به سال های گذشته پیچیده تر شده است؟
این سوالی است که خبرنگاران مدام از ما می پرسند. پاسخ به این سوال بسیار روشن است; آیا منابع آلاینده را کاهش داده ایم؟ اقدامات ما در بهترین حالت وضعیت موجود را تثبیت کرده است. سالانه تقریباً 1200000 خودروی جدید به خیابان ها می آید، اما چند درصد از خودروهای فرسوده دور ریخته می شوند؟
در بهترین حالت سال گذشته 350 هزار خودرو اسقاط شد که بیشتر آنها خودروهایی بودند که اصلاً کار نمی کردند. بنابراین تعداد خودروها نه تنها در اصفهان بلکه در سراسر کشور همچنان در حال افزایش است و در نتیجه مصرف انرژی و سوخت افزایش می یابد.
اما مشکل فقط خودروها نیست، این افزایش انتشار گازهای گلخانه ای از منابع دیگر نیز تشدید می شود، به خصوص در فصول سرد سال، درست است؟
مشکل اینجاست که 94 درصد تولید سوخت کشور به سوخت های فسیلی وابسته است. هنگامی که این سوخت ها در خانه ها، خودروها، نیروگاه ها و صنایع استفاده می شوند، آلاینده ها را در هوا آزاد می کنند. از آنجایی که در اصفهان باد مناسبی وجود ندارد (گاهی سرعت باد به صفر می رسد)، این آلاینده ها در سطح شهر باقی می مانند. حتی اگر میزان آلاینده ها کم باشد، از آنجایی که تخلیه نمی شوند، به مرور زمان جمع می شوند و وضعیت آلودگی هوا را تشدید می کنند.
پس حتی اگر تعطیلی اضطراری اعلام شود، نمی توانیم از افزایش آلودگی جلوگیری کنیم؟
بله قطعا. وقتی هوای آلوده تخلیه نمی شود، همان حداقل آلاینده ها در شهر جمع می شود و شرایط آلودگی حتی بدتر می شود. چند روزی که مردم از ما می پرسند چرا آلودگی به دلیل تعطیلی مدارس افزایش می یابد، باید بگویم که مشکل فقط تعطیلی نیست. باد باید وجود داشته باشد تا آلاینده ها را از شهر دور کند. شرایط آب و هوایی اصفهان خاص است و منابع آلوده کننده اصفهان هنوز وجود دارد. در نتیجه در این صورت نمی توان انتظار بهبود معضل آلودگی هوا را داشت.
در این مورد چه راهکارهایی وجود دارد؟ آیا واقعا امکان کاهش آلودگی برای سال آینده وجود دارد؟
قول دادن به مردم مبنی بر رفع آلودگی هوا در سال آینده غیرعلمی و غیرعملی است. زیرا کاهش آلودگی هوا به شرایط آب و هوایی نیز بستگی دارد. مثلا اگر امسال شرایط جوی مناسب بود آلودگی هوا کم می شد اما این نتیجه کار ما نبود!
آلودگی هوا یک مشکل قابل حل است، بسیاری از شهرهای آلوده در سراسر جهان این مشکل را حل کرده اند، اما برای حل آن باید 2 نوع اقدام انجام دهیم:
اول، اقدامات مدیریتی: طراحی سیاست ها و برنامه هایی برای جلوگیری از بدتر شدن بیشتر وضعیت فعلی.
دوم، اقدامات کاهشی: یکی از این اقدامات کاهش وابستگی به سوخت های فسیلی است. خوشبختانه توسعه انرژی های تجدیدپذیر در این حوزه آغاز شده و اصفهان نیز در این زمینه کارهایی انجام داده است اما هنوز با ایده آل فاصله داریم. در حال حاضر سهم ما در انرژی های تجدیدپذیر کمتر از یک درصد است.
این برنامه ها خوب به نظر می رسند، اما در عمل چطور؟ آیا بخش خصوصی و نهادها به این تعهدات عمل می کنند؟
برای کاهش آلودگی هوا به 2; یکی همکاری بخش خصوصی و دیگری پرداخت دولت برای اجرای برنامه ها بود. این اقدامات را می توان خیلی راحت انجام داد، فقط باید اراده داشته باشید. به عنوان مثال، می توان با توسعه وسایل حمل و نقل عمومی تمیز مانند اتوبوس و تاکسی برقی، تأثیر مصرف سوخت فسیلی و در نتیجه آلودگی هوا را کاهش داد.
آیا می توان از نفت کوره کم گوگرد در نیروگاه شهید منتظری استفاده کرد؟ چرا که برخی کارشناسان نگران این هستند که در صورت فتح فتح باب این اقدام هر سال تکرار شود و ممکن است معضل آلودگی هوای اصفهان را افزایش دهد. هر چند نه به اندازه سال های گذشته که از سوخت کم گوگرد استفاده نمی شد.
هنوز مشخص نیست. باید بپذیریم که آلودگی هوای اصفهان تنها ناشی از گازوئیل نیست، بلکه سوخت گازوئیل نیز عامل تشدید کننده شرایط است. اگر گازوئیل نسوزانیم باز هم آلودگی هوا در اصفهان وجود دارد. چرا که آمارهای پنج سال اخیر نشان می دهد که شاخص ها حتی در دوره هایی که مصرف سوخت وجود ندارد نیز بالا است.
تا یک هفته پیش برای اولین بار در سال های اخیر در اصفهان گازوئیل وجود نداشت. مخازن ذخیره سوخت نیروگاه شهید منتظری پلمب شد. بسیاری از مردم گفتند که آلودگی هوا ناشی از گازوئیل است، اما حقیقت این است که اینطور نیست.
گازوئیل شاید تنها یکی از عوامل تشدید کننده آلودگی هوا در اصفهان باشد. نباید همه تقصیرها را به گردن قربانی بیاندازیم زیرا این دیدگاه نوعی طفره رفتن است.
تردد وسایل نقلیه به ویژه خودروهای فرسوده و آلاینده نقش اساسی در این بحران دارد. به عنوان مثال، هنگامی که تردد وسایل نقلیه در ساعات اولیه صبح شروع می شود، شاخص آلودگی هوا به طور ناگهانی افزایش می یابد. در اطراف اصفهان نیز صنایعی وجود دارد که اکثر کارکنان آنها در شهر زندگی می کنند. نزدیک به هزار دستگاه اتوبوس و مینیبوس در این بخشها برای انتقال کارکنان خود به داخل شهر وجود دارد که اغلب این خودروها فرسوده هستند و برای کاهش آلایندگی تجهیز نشده و یا کارایی لازم را ندارند.
همچنین روزانه به طور متوسط 1500 تا 1700 نفتکش به پالایشگاه اصفهان می روند. این ترافیک رفت و برگشت به حدود 3000 سفر می رسد. وقتی به چرخ های اطراف اصفهان نگاه کنید، متوجه می شوید که اکثر این نفتکش ها فرسوده هستند و این مشکل آلودگی هوای شهر را به میزان قابل توجهی افزایش می دهد. حال سوال اینجاست؛ با این شرایط چرا آلودگی هوا در اصفهان وجود ندارد؟
از این منظر، این حجم از تردد که خودروهای حمل و نقل فرسوده هستند، کیفیت هوای اصفهان را با مشکل جدی مواجه می کند.
بله؛ این آلودگی ها بیشتر توسط این خودروها و نفتکش ها تولید می شود و با حداقل جریان باد به سمت شهر هدایت می شود. بسیاری از این خودروها مانند خدمات کارمندان وارد شهر شده و آلاینده های آنها به شهر منتقل شده و در هوا باقی می مانند. از آنجایی که این آلاینده ها تخلیه نمی شوند، این امر باعث تشدید آلودگی هوا و تبدیل شدن به یک وضعیت اضطراری می شود.
به منظور حل این مشکل که مربوط به کل صنعت است؛ چه اقدامات احتیاطی انجام دادید؟
در حال مذاکره با صنعتگران بزرگ برای جایگزینی خودروهای قدیمی با اتوبوس های برقی هستیم. این یکی از راه های کاهش آلودگی است. شاید اگر صنایع بزرگ با شهرداری تفاهم نامه ای برای جایگزینی خودروهایشان با خودروهای پاک امضا کنند، به بهبود وضعیت کمک کند، اما باید بدانید که مشکل آلودگی هوای اصفهان تنها با گفت وگو و تعهد حل نمی شود. مشکل آلودگی هوای اصفهان با حرف حل نمی شود، با اقدامات عملیاتی می توان این مشکل را حل کرد.
آلودگی هوای اصفهان با حرف حل نمی شود. ما باید به طور جدی حمل و نقل عمومی، توسعه انرژی های تجدیدپذیر، جایگزینی سوخت های پاک را در نظر بگیریم. تنها در این صورت است که می توان به کاهش واقعی آلودگی هوا امیدوار بود.
اصفهان یکی از شهرهای بزرگی است که با مشکل آلودگی هوا مواجه است. روند صنعتی شدن و توسعه نامتناسب با توسعه زمین منجر به افزایش جمعیت و تقاضای مصرف کنندگان شده است، از سوی دیگر تغییر اقلیم و خشک شدن اکوسیستم های آبی و تشکیل گرد و غبار آلودگی هوای اصفهان را به وضعیت پیچیده ای تبدیل کرده است.