بعدی-هدفمندی یارانه ها، تعیین مالیات های ممتاز و محروم و نحوه پرداخت یارانه نقدی از جمله موضوعاتی است که در هفته های اخیر در مجلس و دولت مطرح شده است. اما این موضوعات دیگر محل ملاقات دولت و نمایندگان نبوده، بلکه تبدیل به محل اختلاف شده است. وزیر کار روز سه شنبه 15 آبان با حضور در مجلس در جمع نمایندگان در خصوص طرح هدفمندی یارانه ها توضیحاتی ارائه کرد.
بر اساس گزارش فردا، احمد میدری گفت: بر اساس مصوبه مجلس 27 میلیون نفر باید از یارانه معاف شوند و تاکنون حدود 7 میلیون نفر از لیست یارانه بگیران حذف شده اند. وی در خصوص تعیین افرادی که کمک را پس می گیرند، گفت: طبق اطلاعات ما به مردم گفته می شود که سطح درآمدشان چقدر است، اگر به درآمدشان اعتراض داشته باشند، بازدید میدانی می کنیم، اما اگر آن فرد اطلاعات نادرست داده است، طبق قانون هدفمندی کمک ها، کمک هایی که قبلا دریافت کرده اند باید مسترد شود.
علی قنبری، اقتصاددان و مدرس دانشگاه تربیت مدرس در گفتگو با انتخابتو وی به تحلیل و بررسی اینکه آیا مبانی نظام پرداخت یارانه در کشور به درستی اجرا شده است؟
ما در تعیین دهک جامعه ضعف آماری داریم
علی قنبری به انتخابتو گفت«نظام یارانه‌ها در ایران از بدو پیدایش تا به امروز به مکانیزمی ناکارآمد برای بازتوزیع منابع ملی و تثبیت نارضایتی‌های اجتماعی تبدیل شده است تا ابزاری برای عدالت اجتماعی. در دهه 1380 که هدفمندی یارانه‌ها جدی شد، بحث رسمی این بود که مصرف انرژی اولیه و صرفه‌جویی در منابع با حذف و پرداخت یارانه‌های پنهان به صورت مستقیم، منطقی‌تر می‌شود. تحقق عدالت و همچنین تضعیف پایه‌های اقتصادی، افزایش تورم و اقتصاد وابسته به پرداخت‌های دولتی». پس از گذشت نزدیک به 15 سال از اجرای قانون هدفمندسازی یارانه ها، امروز دولت چهاردهم سیاستی را ادامه می دهد که نه به رشد کمک می کند و نه از ضعف اقتصادی می کاهد.
وی افزود: طبق اظهارات رسمی آقای میدری در حال حاضر حدود 75 میلیون نفر از جمعیت کشور یارانه دریافت می کنند که بر اساس آمارهای رسمی سهم زیادی از مصرف انرژی، کالاهای اساسی و خدمات دولتی افراد در رده درآمدی بالا یعنی حدود 20 درصد از جمعیت کشور را به خود اختصاص داده است، هرچند برخی از آنها همچنان در نظام مالیاتی یارانه های بالای دولت باقی مانده اند. اما در این زمینه هرگز چنین اتفاقی نیفتاده است. حقیقت این است که داده‌های درآمدی ایرانیان در سیستم‌های مختلف نیز پراکنده و ناقص است و شاخص‌های تعیین اعداد اعشاری صرفاً بر اساس شاخص‌هایی مانند ارزش خودرو، متراژ خانه یا تراکنش‌های بانکی تصمیم‌گیری معنا ندارد و تصویر درستی را ارائه نمی‌دهد.
یارانه نقدی عملا به یک ابزار سیاسی تبدیل شده است
این کارشناس اقتصادی ادامه داد: بر اساس گزارش های رسمی بانک مرکزی، صدک دهم (پردرآمدترین صدک) تقریباً 14 برابر صدک اول درآمد دارد که این فاصله در مناطق شهری بیشتر است اما در برنامه های حمایتی معیشتی که اخیراً اجرا شده است، بیش از 50 درصد خانوارهای نهم و دهم درصد درآمدی را هنوز دریافت نکرده اند. این ناکارآمدی نه تنها منجر به اتلاف منابع شده است، بلکه در تضاد با سیاست های سلامت عمومی است. اما از دیدگاه من، ریشه مشکل جدی‌تر از ضعف در تعیین اعشار است، زیرا دولت معتقد است که می‌تواند تورم یا فشار درآمدی را در اقتصادی با رشد منفی بهره‌وری، تورم ساختاری بالا و وابستگی خارجی جبران کند. بر اساس محاسبات مرکز پژوهش‌های مجلس، اجرای فاز اول هدفمندی یارانه‌ها در سال ۱۳۸۸ منجر به چاپ بیش از ۴۰ میلیارد تومان ارز جدید شد. کسانی که نتوانستند از این یارانه بهره مند شوند، در واقع قربانی تورم ناشی از آن شدند.
یارانه نقدی عملاً به یک ابزار سیاسی تبدیل شده است. هر دولتی برای حفظ محبوبیت یا جلوگیری از نارضایتی از حذف یا تغییر این یارانه خودداری می کند. حتی با وجود شکاف مالی، دولت ها سعی می کنند برای پرداخت از بانک مرکزی وام بگیرند. این وابستگی سیاسی به یارانه یکی از مخرب ترین ساختارها در نظام اصلاح ساختار بودجه و کنترل دولت است. یارانه ها هزینه سیاسی دارد، بنابراین سیاست زیان آور اقتصادی و سیاسی را ادامه می دهند «تجارب موفق اصلاحات یارانه ها نشان می دهد که شرط اصلی موفقیت نظام یارانه ها شفافیت و اعتماد عمومی است. به نظر من راه حل واقعی اصلاحات اقتصادی ساختاری است نه پرداخت نقدی بیشتر. بله، 10 درصد پایین نیاز به حمایت دارند، اما این حمایت باید در راستای خدمات اجتماعی و دسترسی به آموزش، بهداشت و خدمات اجتماعی باشد و اقتصاد در چرخه فقر و نارضایتی گرفتار شده است.»