مجتبی مطهری استاد دانشگاه و فرزند شهید مطهری با تاکید بر اینکه واقعاً به وحدت نیاز داریم چرا که دیگر وحدت واقعی وجود ندارد، گفت: کار امام (ره) فوق العاده ارزشمند بود و خدای نکرده کاری نکنیم که مردم نسبت به انقلاب یا امام بدبین شوند. امام دوباره مورد آزار و اذیت قرار گرفت. ما باید به فکر این مشکلات باشیم و آن را حل کنیم تا مردم قدر انقلاب و نظام را بفهمند. سیستم باید حفظ شود، اما باید تکامل یابد و مشکلات آن حل شود. هیچ فایده ای برای حفظ سیستم به شکل نامطلوب وجود ندارد. اگر به همین منوال پیش برود مردم بیشتر ناراحت می شوند. برخی می گویند فقط قدرت ما محفوظ است نه نظام. آنها به سیستم اهمیت نمی دهند.
به گزارش جماران، مشروح گفتگوی جماران با استاد دانشگاه مجتبی مطهری را در ادامه می خوانید:
به نظر شما برای تحقق واقعی وحدت و همبستگی ملی چه تدابیری باید رعایت شود؟
گروه های مختلف باید در رادیو استفاده شود. روشنفکران، اساتید دانشگاه، دگراندیشان و اصولگرایان مذهبی با دیگران بحث خواهند کرد. اینکه تلویزیون الان محدود به قشر خاصی از جامعه است و کسانی که می آیند عموماً افراد خاصی از همین پیشینه هستند نشان می دهد که این وحدت قطعا امکان پذیر نیست. اگر تلویزیون می خواهد این راه را طی کند، باید واقعاً برای وحدت قدم بردارد.
افراد اپوزیسیون یا اصلاح طلب از جمله اصولگرا باید به تلویزیون بیایند، بحث کنند و همدلی کنند. خدا آقای عسگراولادی را بیامرزد، یادم هست که در روزنامه با آقای محمدرضا خاتمی بحث و گفت وگو کردند. چقدر خوب بود این گفتگوها مفید هستند اما اکنون بسته شده اند. این بحث باید انجام شود. بالاخره یک عیب دارند، یک عیب هم دارند. اینطور نیست که حرف یک نفر وحی باشد، یکی درست باشد و دیگری غلط. مشکلات باید روشن شود و دانش، بینش و اندیشه توسعه یابد. ما واقعاً به وحدت نیاز داریم زیرا دیگر وحدت واقعی وجود ندارد.
یکی از اقداماتی که برای وحدت در کشور باید انجام شود خود صداوسیما است که در بحث های فرهنگی و سیاسی از سلیقه ها و افکار مختلف استفاده می کند. البته باید به مبانی نظام یا رهبری و خطوط قرمز امروزی توجه کرد; ناموسشون خیلی باید حفظ بشه خدای نکرده حرفی نزنن که باعث ناراحتی بشه. اما باید بحث شود.
آیا برای حفظ نظام و جلوگیری از دلسردی نخبگان، اصلاحات و بازنگری در برخی زمینه ها لازم است؟
به نظر من تغییرات و اصلاحاتی در سیستم لازم است. من فکر می کنم در بحث اصولگرایان، اصلاح طلبان و روشنفکران باید این بحث مطرح شود که اصلاحات برای آینده، برای تکامل و پیشرفت نظام لازم است. ما با کلمات بحث نمی کنیم. مثلاً «توسعه» و «پیشرفت»; خوب، هم «پیشرفت و هم توسعه» را بنویسید. چرا «توسعه» را حذف می کنیم؟!
من قبلاً فکر می کنم که برای بهبود و بهبود سیستم به اصلاحات و تغییراتی نیاز داریم. برای جلب توجه مردم باید فضای سیاسی را کمی بیشتر باز کرد. البته من هم معتقدم که همه نباید بیایند، اما باید مکان بازتر باشد تا افراد با سلایق مختلف به مجلس بیایند و مردم علاقه سیاسی بیشتری داشته باشند.
مسائل فرهنگی هم همینطور است. نیاز به برخی اصلاحات دارد. باید فضایی ایجاد کنیم که اساتید و هنرمندانی که به کشورشان علاقه دارند عصبانی نشوند و کشور را ترک نکنند. ما باید افراد بیشتری را جذب کنیم که واقعاً مسلمان هستند و می خواهند به کشور خود خدمت کنند، نه اینکه فقط به آن کشور بروند. باید به اساتید، دانشگاهیان و هنرمندان احترام گذاشت.
انتصاب آقای لاریجانی به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی و نماینده ویژه رهبر انقلاب در برخی از ماموریت های خارجی را چگونه ارزیابی می کنید؟
خیلی بهتر و برای کشور مفید بود. دکتر لاریجانی برکنار شد و دکتر عزیز آقای دکتر با آوردن بیزیکیان چند لطفی کردند. دکتر بیزیمیان شخص بسیار شریفی است اما بلوغ سیاسی ایشان، تجربه مستقیم سیاسی ایشان در مقاطع مختلف و بزرگوار ایشان. حیله و ذکاوت لاریجانی به نفع کشور موثرتر بود. اگر اشتباهاتی که آنها مرتکب شدند نبود، آقای لاریجانی بهترین انتخاب بود. اگر دکتر لاریجانی رئیس جمهور شود خیلی بیشتر به نفع کشور است. آقای بیزیمکیان هم انتخاب خوبی بود اما در مقایسه با ایشان آقای دکتر لاریجانی خیلی بیشتر به نفع کشور بود.
حالا وقتی به کشورهای مختلف می روند، می بینید که عملکردشان از بقیه سودمندتر است. اثرات آن بهتر از سایرین است. مثلاً به لبنان یا روسیه می روند. به نظر من آنها با فرهنگ هستند. دکترای فلسفه دارند. این خیلی مهم است، یعنی آنها متفکر هستند. تحصیل در فلسفه دارای مزایایی است و در صحبت کردن اهمیت دارد. آنها تجربه سیاسی بسیار خوبی دارند. چنین گفتگوها یا دیدارهایی با رئیس جمهور چین ما را به این سوال می رساند که ایران چه نماینده ای می فرستد (و نظر مجری برنامه جلب توجه می کند). جناب دکتر به خاطر چنین اشتباهاتی که در مورد باند و سیاست مرتکب شدند. از لاریجانی تعارف نکردند. چه گناهی مرتکب شد که او را رد صلاحیت کرد؟! او بود که رهبری توجه و عاطفه خاصی به او داشتند.
آیا آقای لاریجانی امروز با آقای لاریجانی دهه 70 و 80 تغییر کرده است؟
تغییر اساسی؟ هیچ مسئله زمانی تاثیری ندارد اما مبانی و ایده ها ثابت هستند. با این حال، شرایط امروز ممکن است تحت تأثیر این تغییرات قرار نگیرد. اما اینکه بگوییم آنها اساساً تغییر کرده اند، خیر است. ذائقه آنها ممکن است کمی تغییر کرده باشد. بالاخره این بازتابی است که شرایط اجتماعی و سیاسی آن دوره و کشور نیز بر آنها تأثیر می گذارد و این امری اجتناب ناپذیر است. اما نه اساسا; خصلت ثابت، بنیان، منشأ و اصالت آن تغییر نکرده است. آنها واقعا مصمم هستند. بنابراین، ثبات آنها حفظ شده است.
با فرض ادامه وضعیت موجود در سطح بین المللی و بازگشت تحریم ها، چه اقداماتی برای افزایش رضایتمندی مردم از نظام در داخل باید انجام شود؟
اگر این مسائل فرهنگی و سیاسی حل شود قطعاً نارضایتی مردم برطرف می شود. موضوع تورم و تورم نیز وجود دارد که واقعاً باید به آن فکر کنید. مردم، به ویژه گروه کم درآمد، از این موضوع بسیار ناراحت هستند. فکر می کنید نان، غذای اولیه مردم، ناگهان از هزار تومان به سه هزار تومان رسید. این خیلی سخت است. در واقع، برخی افراد نمی توانند به راحتی برنج و گوشت بخورند. آنها نیاز به یک جلسه دارند. وزیر اقتصاد، وزیر امنیت، دولت، صدا و سیما، کارشناسان اقتصادی بیایند و بررسی کنند که واقعاً باید چه کار کنیم. اکنون بحث در مورد ثروتمندان و اعیان است که مشکلی ندارند اما طبقات عادی در سختی و ظلم فراوان هستند.
شما همچنین باید در سیاست خارجی کار کنید. کار آقای عراقچی نباید بی تاثیر باشد. واردات و صادرات در زمینه هایی که به رفع تحریم ها کمک می کند و روابط ما با سایر کشورها برای بهبود وضعیت اقتصادی است. اینها باید کاملاً کنترل شوند و این فقط وظیفه دولت نیست. اساتید و کارشناسان مختلف دانشگاه بیایند و فکری برای رفع این دغدغه ها کنند.
به نظر شما چه رویکردی در مقابله با افکار مختلف برای حفظ و توسعه نظام و تحقق تمدن اسلامی لازم است؟
کار امام (ره) فوق العاده ارزشمند بود و خدای نکرده کاری کنیم که مردم نسبت به انقلاب و امام بدبین شوند. امام دوباره تحت فشار است. ما باید به فکر این مشکلات باشیم و آن را حل کنیم تا مردم قدر انقلاب و نظام را بفهمند. سیستم باید حفظ شود، اما باید تکامل یابد و مشکلات آن حل شود. هیچ فایده ای برای حفظ سیستم به شکل نامطلوب وجود ندارد. اگر به همین منوال پیش برود مردم بیشتر ناراحت می شوند. برخی می گویند فقط قدرت ما محفوظ است نه نظام. آنها به سیستم اهمیت نمی دهند.
احساس می کنم اندیشه شهید مطهری عملی نشد. پدرم می گفت اگر می خواهیم تمدن اسلامی ایجاد کنیم، باید آزادی اندیشه وجود داشته باشد. آنها باید آن را به بحث بیاورند. یعنی افکار متفاوتی خواهند آمد. تمدن با بحث های یک طرفه ایجاد نمی شود. تمدن خلاقیت، ابتکار و آزادی اندیشه است. تمدن اسلامی در گذشته اینگونه پیشرفت کرد. اینکه شعار تمدن اسلامی بدهیم و در آن سمت حرکت نکنیم درست نیست.
در این میان بحث هایی درباره ساختار نظام و بهبود «جمهوری» مطرح است. نظر شما در این مورد چیست؟
پدرم می گفت ولایت فقیه همه جا کنترل و هدایت دقیق نظام است، اما این به معنای قضاوت در هر موضوعی نیست. این را البته شخص امام و رهبر دینی می دانند. اگر مرجعیت دینی را حذف کنیم، حکومت دینی وجود ندارد.
آقای موسوی تبریزی می گوید «جمهوری اسلامی» حرف اشتباهی است. این اشتباه است! ما هم «جمهوری‌خواه» هستیم و هم «اسلام‌گرا». منتا “جمهوری” آنقدر که باید گسترده نیست. فکر می کنم اگر ایده پدرم شهید مطهری عملی شود به جمهوری بسیار بهتری خواهیم رسید. بگذارید فضای سیاسی باز شود، البته مردم خیلی بیشتر از قبل در ریاست جمهوری و انتخابات شرکت خواهند کرد. مردم ما واقعا ساده لوح و علاقه مند به نظام هستند، اما شرایطی فراهم شده است که دلسرد، خسته، عصبانی شوند.
آیا اقداماتی مانند بررسی وضعیت زندانیان سیاسی می تواند به تقویت انسجام ملی کمک کند؟
اگر مردم واقعا مریض هستند، به نظام بدبین هستند، توهین می کنند، بازی می کنند، باید به زندان بروند. اما هیچ کس نباید به خاطر فکر کردن به زندان برود. این درست نیست. اگر اینطور بود پدرم واقعاً ناراحت می شد. فردی که به فکر کشور است و الان اپوزیسیون است نباید به زندان برود.
پدرم می گفت بگذار مارکسیست ها خودشان حرف بزنند. سپس به آنها پاسخ خواهیم داد. اینها افراد پوچ و مسخره ای هستند. منطق ما بسیار قوی است. غربی ها هم بیایند مصاحبه و صحبت کنند. پدرم همیشه به من می گفت که چقدر می خواهم به خارج از کشور بروم و در مورد اسلام و مسیحیت با اساتید دانشگاه صحبت کنم. آنها تحت تأثیر قرار گرفتند. در مقابل اسلام غبار زیادی زدند. یکی از دوستانم می‌گفت: وقتی عرفان اسلامی را تدریس می‌کردم، مولانا، ابن عربی و ملاصدرا گفتند که برخی از مسیحیان می‌خواهند مسلمان شوند. اگر اسلام این است، هرگز فکر نمی کردیم که اسلام این آموزه ها را داشته باشد.
به نظر شما اصرار بر موضوعاتی مانند لایحه روسری با توجه به تجربیات گذشته چه تاثیری در جامعه دارد و راه حل آن چیست؟
این اصرارها را هم چندان مثبت نمی دانم. فضای فرهنگی کشور باید از تقلید کورکورانه پاک شود و مشکلات مختلف حل شود. ما باید با اخلاق، مطالعات فرهنگی، فضای باز سیاسی و اقتصادی مشکلات را حل کنیم. اگر مشکلات اقتصادی مردم حل شود، مشکلات حل نمی شود و مشکلی وجود نخواهد داشت. اجبار وضعیت را بدتر می کند. ما هم دشمن داریم و از این مسائل علیه نظام استفاده می کنند.
برای رسیدن به این موضوع ابتدا باید همه این ریشه ها و مشکلات برطرف شود. من هم برای وضعیت روسری متاسفم اما انشالله باید فضای کشور عوض شود. اگر مردم ببینند که ما به سمت اصلاح، تغییر و فضای بهتر فرهنگی و سیاسی پیش می رویم، قطعاً این موضوع تأثیرگذار خواهد بود. تا زمانی که این مشکلات از نظر روانی حل نشود، قدرت فایده ای ندارد و باعث سردرگمی و بدبینی می شود. برخی از افراد به دلیل ناراحتی که از سوی مسئولان احساس می کنند، می خواهند بی ادب باشند و این گونه رفتار کنند. اگر این مشکلات اساسی حل شود، بحث روسری تغییر می کند و محیط بسیار بهتر می شود.