چندی پیش یک جمله کوتاه در یک برنامه فوتبالی موجی از بحث و واکنش را در رسانه ها و شبکه های اجتماعی به راه انداخت. فیروز کریمی یکی از نام‌های مطرح فوتبال در بخشی از صحبت‌های خود بدون اشاره به مجری تلویزیونی المیرا شریفی مقدم که در برنامه صبحگاهی به انتقاد از سرمربی پرسپولیس پرداخت و گفت وحید هاشمیان سرمربی پرسپولیس نیست، گفت: یک گوینده صحبتی کرد که باعث عصبانیت شد، به نظر من مهم‌تر از اینکه همسرش به عشقش فکر می‌کند، این حرف‌ها را بیشتر می‌کند. انجام ندادم.” او می گفت. او مدت زیادی است که غذای گرم نخورده است.
به گزارش ایسنا، این جملات بلافاصله بازتاب گسترده ای پیدا کرد و مورد انتقاد برخی کاربران و بینندگان رسانه ها قرار گرفت. نه تنها پیرامون جمله، بلکه نسبت به نگرش پشت جمله نیز واکنش هایی وجود داشت. نگرشی که زن را در چارچوب نقش های سنتی خانگی تعریف می کند و مانع حضور و اظهار نظر در فضاهای عمومی می شود.
اگرچه کریمی بعدها توانست اظهارات خود را به عنوان یک «شوخی کردم» ساده که تا حدودی از تعداد معترضان کاسته شود، توجیه کند، اما اهمیت این ماجرا نشان دهنده ذهنیت جامعه است. چنین جملاتی بازتابی از دیدگاه مردسالارانه است که هنوز در سطوح مختلف از رسانه گرفته تا محافل خانوادگی و اجتماعی وجود دارد. بر اساس این دیدگاه، اگرچه حضور زنان در سمت هایی که می توانند اظهار نظر کارشناسی کنند، همچنان محدود است، اما هرگونه اظهار نظر جدی آنها ممکن است با طنز یا انتقاد تحقیرآمیز مواجه شود.
از سوی دیگر، واکنش گسترده کاربران در شبکه های اجتماعی نشان می دهد که حساسیت عمومی نسبت به این گونه صحبت ها افزایش یافته است. نسلی که از وجود زنان در عرصه‌های مختلف حمایت می‌کند و از دیدن محدودیت‌های زنان ناراضی است، نسبت به بی‌دقتی واکنش نشان می‌دهد.
در همین حال داوود عابدی، همسر المیرا شریفی مقدم که مجری نیز هست نیز به این موضوع واکنش نشان داد. عابدی که یک روز پس از اظهارنظر کریمی درباره همسرش، ویدئوی خود را منتشر کرده بود، در توضیح قاطعیت حرفه ای همسرش اشاره کرد که زن را نباید تنها در چارچوب خانه و نقش های سنتی دید. این اظهار نظر به ما یادآوری می کند که جامعه امروز نیاز به بازنگری در دیدگاه خود نسبت به زنان دارد. زنانی که خارج از نقش خود به عنوان همسر یا مادر به فعالیت های اجتماعی و حرفه ای جدی می پردازند. این گونه واکنش ها نشان می دهد که بخش قابل توجهی از جامعه دیگر حاضر به چشم پوشی از بی توجهی به زنان حتی به شوخی نیستند. اما آیا اینها کافی است؟
البته وحید هاشمیان سرمربی پرسپولیس با رویکردی حرفه ای و غیرجنسی به موضوع دادن میکروفون صداوسیما به فردی که در عرصه فوتبال خبره نیست، پرداخت و انتقاد کرد که این کار صرفا برای جذب هوادار و دنبال کننده بوده و مشکل از صداوسیما شروع شده است.
رسانه ها کجای این وسط ایستاده اند؟
رسانه ها نقش مهمی در شکل گیری و اصلاح نگرش های عمومی دارند، اما در برنامه فوتبالی که کریمی به شریفی مقدم توصیه می کند برود و آشپزی کند، مجری که مسئولیت کنترل برنامه و تصحیح اظهارات کذب مهمان را بر عهده دارد، با هیجان می خندد و حتی از این شوخی جنسی شاد می شود. این واکنش موضوع را از دایره یک شوخی فردی خارج می کند و به ضعف ساختاری در درک مسئولیت رسانه اشاره می کند. وقتی رفتارهای جنسیتی به طرز مضحکی در تلویزیون زنده تبلیغ می شود، در واقع پیام اشتباهی برای مخاطب ارسال می شود. تحقیر یا تحقیر زنان عادی و حتی خنده دار است. رسانه هایی که قرار است منبع آگاهی و اصلاح فرهنگی باشند، در چنین لحظاتی به تقویت کلیشه هایی کمک می کنند که جامعه زنان سال هاست تلاش می کند از شر آن خلاص شود.
وقتی یک مجری زن نظر می دهد، واکنش باید بر اساس محتوای گفته هایش و سطح تخصص او باشد، نه بر اساس جنسیت یا باورهای سنتی یا تفاوت های گروهی بین قرمز و آبی. رعایت نکردن این نکته حتی به عنوان شوخی می تواند عواقب فرهنگی قابل توجهی به دنبال داشته باشد. شوخی های مبتنی بر نگاه مردسالارانه نه تنها شأن حرفه ای زنان را زیر سوال می برد، بلکه به بازتولید نگاهی که زنان را در حاشیه نگه می دارد کمک می کند.
شمشیر دولبه شبکه های اجتماعی; از فرصت اصلاح تا گسترش باورهای نادرست
در این صورت حوزه شبکه های اجتماعی مانند یک تیغ دولبه است. هر کلیک و هر بار اشتراک گذاری مجدد، دید محتوایی را افزایش می دهد که از دید نادرست پشتیبانی می کند، اما از طرف دیگر، ارسال همان ویدیو همراه با تحلیل و نقد می تواند به فرهنگ سازی و اطلاع رسانی کمک کند. اگر کاربران بدون موضع گیری، فقط برای سرگرمی یا سرگرمی، محتوا را بازنشر کنند، ناخواسته به چرخه عادی سازی رفتار زن ستیز دامن می زنند. اما اگر از همین فضا برای گفت وگو، انتقاد و آموزش استفاده شود، می تواند به ارتقای سواد رسانه ای و درک رویکرد صحیح به جایگاه حرفه ای زنان کمک کند.
آخرین داستان فقط درباره یک جمله در یک برنامه تلویزیونی نیست، بلکه درباره ساختار فکری جامعه و نقش رسانه ها در بازنمایی جایگاه زنان است. نحوه برخورد جامعه، رسانه ها و کاربران شبکه های اجتماعی با چنین پدیده هایی به نوعی نشان دهنده میزان بلوغ فرهنگی و رسانه ای جامعه است. حضور زنان در عرصه عمومی و حرفه‌ای نه با محدودیت‌های جنسیتی یا شوخی‌های رسانه‌ای بی‌دیده، بلکه صرفاً با حمایت رسانه‌ها و فرهنگ عمومی تضمین می‌شود.
بنابراین توصیه مجری زن به تهیه غذا به جای اظهار نظر کارشناسی فراتر از یک رویداد ساده تلویزیونی است و نشان می دهد که تا چه اندازه برای تغییر برخی افکار کلیشه ای راه درازی وجود دارد و هنوز دیدگاه های مردسالارانه ای وجود دارد که باید در لایه هایی از فرهنگ و رسانه ما مورد توجه قرار گیرد.