رئیس فرهنگستان علوم با بیان اینکه از هر 400 تا 450 مقاله از ایران در سراسر جهان تنها یک مقاله به ثبت اختراع می رسد، گفت: دوره ای است که ژاپنی ها به ازای هر دو مقاله، ثبت اختراع ارائه می دهند، بنابراین نرخ تبدیل مقالات به ثبت اختراع ایرانی باید به زیر 100 برسد.
به گزارش ایسنا، دکتر محمدرضا مخبر دزفولی ضمن بیان این مطلب به وضعیت کلی علم و فناوری در کشور اشاره کرد و گفت: خوشبختانه امروز جریان علم در کشور رو به جلو است و به بلوغ قابل قبولی رسیده است، اما این تحولات نباید مانع از شناسایی صحیح نقاط ضعف شود.
وی به تربیت دانشمندان توانمند در کشور اشاره کرد و گفت: این امر باعث شد یک درصد دانشمندان کشور در سطح جهانی باشند. به طوری که بیش از 2000 دانشمند ایرانی در سطح جهان وجود دارد.
رئیس فرهنگستان علوم با اشاره به آمارهای جهانی، تولید علم ایران را موفقیتی مهم توصیف کرد و تاکید کرد: در حال حاضر جمعیت ایران یک درصد جمعیت جهان را تشکیل می دهد اما دو درصد از تولید علم دنیا را ما تولید می کنیم. پس این چیزی است که نمی توان آن را پنهان کرد.
نام ایران در کنار بسیاری از کشورهای برتر دنیا در فناوریهای پیشرفته مانند هوش مصنوعی، سلولهای بنیادی و فناوریهای بیولوژیکی (بیوتکنولوژی) دیده میشود. اگرچه رتبه کلی علم ایران در سطح جهانی با دو پله نزول از رتبه پانزدهم به هفدهم سقوط کرد. اما این رتبه بندی ها نشان دهنده سهم آشکار این کشور در بازی رقابتی علمی جهان است.
دکتر مخبر با ارزیابی اینکه بزرگترین چالش پیش روی اکوسیستم علمی کشور عامل تبدیل اطلاعات به محصول است، گفت: با این حال نمی توان اهمیت مقالات علمی را به عنوان شاخص قدرت دانش کشور انکار کرد. اما باید روی گرفتن حق ثبت اختراع و تولید محصولات در جهان نیز تمرکز کنیم.
رئیس فرهنگستان علوم با تاکید بر اینکه ممکن است میزان تبدیل دانش ما به پتنت و محصول نسبت به بسیاری از کشورها کمتر باشد و باید این موضوع را جبران کنیم، گفت: در حال حاضر به ازای هر 400 تا 450 مقاله منتشر شده در سطح جهانی در ایران، یک پتنت وجود دارد. اگرچه این برای کشورهای دیگر خوب نیست. به عنوان مثال، ژاپن از هر دو محصول یک اختراع و ترکیه تقریباً از هر 100 محصول یک مورد را ثبت می کند.
به گفته این مقام مسئول، تعداد ثبت اختراعات ایرانی در سطح جهانی باید به زیر 100 مورد برسد، یعنی برای هر 50 تا 60 مقاله می توانیم یک پتنت یا محصول طراحی کنیم. بنابراین این زنجیره ارزش تا انتها پیش رفته و به مرحله تجاری سازی می رسد.
دکتر همچنین به ضرورت اصلاحات ساختاری در آموزش عالی اشاره کرد. مخبر گفت: هندسه نامتعادل را می توان در مقادیر فزاینده مشاهده کرد. این بدان معنی است که گاهی اوقات مقدار بدون توجه به مزیت های نسبی جغرافیایی افزایش می یابد. بنابراین وزارتخانه های علوم، آموزش عالی و دانشگاه آزاد باید خود را با روند کشور تطبیق دهند. بنابراین در صورت پذیرش دانشجو به صورت تصادفی، در صورتی که رشته ای باشد که مزیت منطقه ای نسبی نداشته باشد و یا اعضای هیئت علمی دارای شرایط لازم نباشند، این رشته نیازمند بازنگری و به روز رسانی است.
رئیس فرهنگستان علوم گفت: جبران اشتباهات آموزش عالی با پیشرفت گسترده علمی امری طبیعی است و باید با دقت انجام شود تا گره های بعدی مسیر علمی کشور باز شود.
دکتر مخبر با اشاره به دستاوردهای علمی کشور پس از انقلاب، این موفقیت ها را مرهون «جهادگرایی علمی» و تلاش محققان دانست و هشدار داد: روش های قبلی برای حفاظت از نخبگان کارساز نخواهد بود.
رئیس فرهنگستان علوم در خصوص این موضوع مشکل اصلی علم در ایران را نیروی انسانی عنوان کرد و گفت: متأسفانه نیروی کار قابل قبول و مولد را در ایران تربیت کرده ایم اما در نگهداری آنها با مشکل مواجه هستیم. او گفت. آنقدر که اکوسیستم مناسب برای زنده نگه داشتن این ذهن های متفکر طراحی نشده است.
دکتر مخبر با توجه به مولفه های اصلی اکوسیستم علم گفت: اولین مولفه توجه به کرامت پژوهشگران است. آنقدر که دانشمندان باید ارزش قابل قبولی را در جامعه احساس کنند. جزء دوم معیشت قابل قبول است. این در حالی است که استانداردهای زندگی محققان برای منطقه “بسیار پایین” است و حفظ اساتید موجود بیشتر “بی خود” است که منجر به افول نخبگان می شود.
رئیس فرهنگستان علوم با انتقاد از وضعیت بودجه، سهم تحقیق و توسعه (R&D) از تولید ناخالص داخلی (GDP) را تنها شش دهم درصد ارزیابی کرد و گفت: رقم نزدیک به این رقم به معنای عدم در نظر گرفتن بودجه برای این بخش است. از سوی دیگر کشورهای دانش بنیان بیش از دو درصد در این زمینه سرمایه گذاری می کنند که این رقم در برخی کشورها به بالای 6 درصد می رسد.
وی با بیان اینکه با این روش فعلی دیگر نمی توان همه نخبگان را در کشور نگه داشت، افزود: نخبگان جوان ما ظرفیت های بالایی دارند و باید برای آنها برنامه ریزی کرد. همچنین فرسودگی تجهیزات و امکانات علمی، دانشگاهی و پژوهشی در تمامی بخشها (مهندسی، علوم پایه، پزشکی، کشاورزی و علوم انسانی) عامل دیگری برای حفظ نخبگانی است که باید در این حوزهها «سرمایهگذاری خصوصی» داشته باشند.
دکتر راهکار خود در خصوص استفاده از نخبگان جوان را «شناسایی گروه های نخبه در حوزه های علمی اولویت دار» ارزیابی می کند. مخبر گفت: در حال حاضر مواردی مانند غذا، آب، انرژی، سلامت، خدمات دیجیتال و زندگی جزو اولویت های کشور است. بنابراین، جوانان و نخبگان ما دارای نبوغ، خلاقیت و نوآوری هستند. بر این اساس می توانیم این خوشه ها را ایجاد کنیم و برای آنها طرح و پروژه تعریف کنیم.
رئیس فرهنگستان علوم خطاب به حوزه مدیریت علم گفت: تکثرگرایی در حوزه سیاست گذاری جریان علمی کشور را ایده خوبی نمی دانم. بر این اساس، سیاستها باید «همافزایی واحد و متمرکز» داشته باشند تا از تضادهای سیاستی و عقبنشینی جلوگیری شود. اما در مرحله اجرا، “تعدد هدفمند مبتنی بر ماموریت” کاملاً صحیح است.
دکتر مخبر با تاکید بر اینکه مسئولان و دولت باید به این نتیجه برسند، گفت: علیرغم مشکلات تامین مالی، لازم است سهم تحقیق و توسعه به حداقل دو درصد تولید ناخالص داخلی افزایش یابد تا تاثیر دانش بر زندگی مردم ملموس شود.