همایون ارشادی: مردی در سکوت/ از خلوت اصیل فلسفی تا خاطرات محمود

زینب کاظم خواه: ارشادی در ۱۴ فروردین ۱۳۲۶ در اصفهان به دنیا آمد و دوران جوانی را در آبادان گذراند. شهری که صدای پالایشگاه ها و بوی نفت با رویای مدرنیته در هم آمیخته است. او پس از پایان دبیرستان برای تحصیل در رشته معماری در دانشگاه به ایتالیا رفت، اما سال‌هایی که در اروپا گذراند، دید جدیدی به فرم، فضا و افراد به او داد. شاید اگر با عباس کیارستمی آشنا نمی شد، عمرش را در همین معماری سپری می کرد، اما توقف دقایقی پشت چراغ قرمز، احوالپرسی چند کلمه ای و آشنایی کوتاه با عباس کیارستمی و سپس دریافت پیشنهاد بازی در فیلم «طعم گیلاس»; این تصادف کوچک مسیر زندگی همایون ارشادی را تغییر داد. این هنرمند که پیش از این فکر می کرد معمار یا خواننده خواهد شد، ناگهان پا به دنیای سینما گذاشت و با این فیلم نه تنها در ایران بلکه در سطح بین المللی شناخته شد. ارشادی گفت اگر سرنوشت او را با کیارستمی آشنا نمی کرد قطعا مسیر زندگی اش متفاوت می شد.

همایون ارشادی را بیش از هر چیز دیگری با اثر عباس کیارستمی «طعم گیلاس» به یاد داریم. در این فیلم مردی تنها به نام بدیعی است که تصویری ماندگار و فلسفی از تنهایی، مرگ و جستجوی معنا ارائه می دهد. تصمیم به خودکشی گرفت و برای این کار شبها چاله ای کند که بخوابد و بعد از مرگش کسی روی بدنش خاک می ریخت. در طول فیلم، بدیعی در شهر می چرخد ​​و به دنبال کسی می گردد که این کار را برای او انجام دهد. ارشادی در این نقش تصویر درونی، آرام و در عین حال پرتنش مردی را ارائه می دهد که بین مرگ و زندگی مردد است. او موفق شد تردیدها، سکوت ها و افکار عمیق شخصیت را به شکلی ملموس آشکار کند و به این ترتیب به مخاطب اجازه داد تا درباره سفر درونی خود و همچنین فلسفه زندگی، مرگ و معنای مسئولیت فردی فکر کند. نقش ارشادی در این فیلم نمونه ای از بازی ظریف و صمیمانه است که بدون دیالوگ های پرشور انسانی ترین احساسات و درگیری ها را منتقل می کند.

این فیلم بود که حضور ارشادی را در سینما تثبیت کرد. این فیلم برنده جایزه نخل طلای سینمای ایران از جشنواره کن در سال 1997 شد و چهره آرام و عمیق ارشادی را به جهانیان معرفی کرد.

اما یکی از نقش های ماندگار او در «درخت گلابی» داریوش مهرجویی است که بار دیگر سکوت و حضورش در تلفیق شاعرانه خاطره و زمان معنا پیدا کرد. ارشادی در این فیلم نقش محمود را بازی می کند. او مردی است که بین دو دنیا در نوسان است: دنیای درونی خود که مملو از افکار، خاطرات و عواطف عمیق او است و دنیای بیرونی اش که توسط روابط اجتماعی، تعاملات خانوادگی و محیطی شکل گرفته است. ارشادی در این نقش تنهایی، تردید و حسرت محمود را با زبانی لطیف و درونی به مخاطب منتقل می کند. این فیلم که یادآور خاطرات محمود از خاله اش با بازی گلشیفته فراهانی است، جلوه ای شاعرانه و گاه عاشقانه خلق می کند. ارشادی با بازی خود حسرت و حسرت زندگی گذشته و عشق شکست خورده محمود را به تصویر می کشد.

همایون ارشادی در فیلم «درخت گلابی» با حساسیت و شاعرانه لایه های روانی و درونی مرد میانسال را فراتر از ظاهر و رفتار بیرونی شخصیت نشان می دهد. شخصیت او با خاطرات، حسرت ها و تردیدهای شخصی مواجه می شود و همین درونیات، محور اصلی ارتباط مخاطب با داستان را تشکیل می دهد.

اما ارشادی با فیلم هایی چون بادبادک باز (مارک فورستر، 2007)، آگورا (الخاندرو آمنابار، 2009)، سی دقیقه بعد از نیمه شب (کاترین بیگلو، 2012) و تحت تعقیب ترین مرد (آنتون کوربن) وارد سینمای جهان شد.

در کارنامه او ده ها فیلم ایرانی و خارجی از «نارنجی پوش» و «ملکه» گرفته تا «سرو زیر آب» و «بوی» است. در همه آنها حضور متواضعانه و عمیقی داشت.

او در طول سال‌های حضور در سینما جوایز بسیاری از جمله جایزه بنیاد بلانلج در بخش بازیگری در جشنواره بین‌المللی فیلم ونیز 2019، نامزدی بهترین روایت در جوایز بین‌المللی فیلم و ویدئوی تورنتو برای فیلم اتوپیا (2016)، نامزدی بهترین بازیگر مرد در جشنواره بین‌المللی فیلم اکشن آمریکا برای فیلم سینمایی اینجا در ایران، نامزدی بهترین بازیگر نقش اول مرد در جشنواره بین‌المللی فیلم اکشن آمریکا، جایزه A13 برای فیلم اینجا در ایران (20) دریافت کرده است. انجمن منتقدان فیلم دالاس-فورث برای فیلم “بادبادک باز”. (2008) و نامزدی او برای همین عنوان از انجمن بازنشستگان آمریکا برای همین نقش.

همایون ارشادی نمونه ای از بازیگرانی متعهد به اصول، شجاع در انتخاب نقش و موفق در به تصویر کشیدن شخصیت هاست. از توقف کوتاه پشت چراغ قرمز تا شرکت در بزرگ ترین جشنواره های بین المللی، با صبر و عشق راه سینما را طی کرد. این بازیگر با آثاری چون «طعم گیلاس»، «درخت گلابی»، «بادبادک ساز» و «آگورا» توانایی خود را در ایفای نقش های پیچیده و درونی نشان داد.

5959