سلول‌های مغز مانند سایر سلول‌های بدن، مواد زائد متعددی تولید می‌کنند که باید مرتباً حذف شوند تا از تجمع آنها و ایجاد آسیب جلوگیری شود. در میان این مواد زائد، مولکول‌های سمی وجود دارند که با ظهور اختلالاتی که نورون‌ها را از بین می‌برند، مانند بیماری‌ها ظاهر می‌شوند. آلزایمرمرتبط است.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از لایو ساینس، این پاکسازی به طور معمول توسط سیستم «گلیمفاتیک» انجام می شود، شبکه ای از تونل های احاطه کننده عروق خونی در مغز. این تونل ها حاوی مایعی بی رنگ به نام مایع مغزی نخاعی هستند که مواد زائد را از سلول ها جمع آوری کرده و آنها را از مغز دور می کند. سپس این مواد زائد از طریق سیستم لنفاوی، سیستم دفع زباله بزرگ‌تر بدن، پردازش و دفع می‌شوند.
سیستم گلیمفاتیک بدن همیشه فعال است، اما شواهد نشان می دهد که کار واقعی این سیستم زمانی که ما می خوابیم انجام می شود. با این حال، کارشناسان دقیقا نمی دانستند کدام عامل این فرآیند را در مغز فعال و تحریک می کند.
اکنون مشخص شده است که حداقل در موش ها، فرآیند پاکسازی گلیمفاتیک توسط یک ماده شیمیایی به نام نوراپی نفرین (همچنین به عنوان نورآدرنالین شناخته می شود) تحریک می شود. این ماده شیمیایی توسط ساقه مغز ترشح می‌شود و بیشتر به خاطر نقشش در «سیستم جنگ یا پرواز» شناخته می‌شود، یک پاسخ فیزیولوژیکی که هنگام تهدید یا قرار گرفتن در معرض استرس در بدن فعال می‌شود.
نتایج مطالعه در مورد نقش نوراپی نفرین در پاکسازی مغز چهارشنبه (8 ژانویه) در مجله Cell منتشر شد.
در این مطالعه، اسکن مغز نشان داد که در طول خواب عمیق (نوعی خواب غیر REM که زمانی رخ می دهد که از بیداری به خواب می رویم) نوراپی نفرین به صورت امواجی هر 50 ثانیه آزاد می شود.
این افزایش موقتی سطح نوراپی نفرین در مغز که در فواصل زمانی مشخصی اتفاق می افتد، باعث انقباض عروق مغز و کاهش جریان خون در آنها می شود. این امر به مایع مغزی نخاعی اجازه می دهد تا به راحتی از تونل های سیستم گلیمفاتیک اطراف مغز عبور کند و زباله های سلولی را جمع آوری کند. هنگامی که سطح نوراپی نفرین دوباره کاهش می یابد، سیستم تنظیم مجدد می شود تا برای راه اندازی مجدد آماده شود و چرخه چند ثانیه بعد تکرار می شود.
محققان در این مطالعه به موش ها یک قرص خواب معمولی دادند. زولپیدم (با نام تجاری Ambien) و مشاهده کرد که این دارو آزادسازی نوراپی نفرین را تا 50 درصد کاهش داد (در مقایسه با موش هایی که بدون دارو به خواب می روند) و جریان مایع مغزی نخاعی به مغز را از طریق سیستم گلیمفاتیک 30 درصد کاهش داد.
این یافته ها هنوز برای انسان تایید نشده است، اما مطالعات قبلی نشان داده است که مغز انسان در طول خواب عمیق، نوسانات مشابهی در جریان خون و مایع مغزی نخاعی دارد که ممکن است ناشی از نوراپی نفرین باشد. بنابراین، به نظر می رسد که شبکه های گلیمفاتیک انسان مانند موش ها کار می کنند.
این تحقیق نشان می دهد که اگرچه قرص های خواب آور مانند زولپیدم ممکن است به افراد کمک کند سریعتر به خواب بروند، اما ممکن است به طور ناخواسته کیفیت خواب افراد را کاهش دهند و احتمالاً خطر ابتلا به بیماری ها را افزایش دهند.
ناتالی هاگلند، نویسنده ارشد این تیم تحقیقاتی و عصب‌شناس شناختی در دانشگاه آکسفورد در انگلستان می‌گوید: «داروهای خواب معمولاً با افزایش مرگ‌ومیر و زوال شناختی مرتبط هستند.» شواهد موجود همچنین نشان می‌دهد که قرص‌های خواب احتمالاً خواب باکیفیتی به شما نمی‌دهند.
هاگلند افزود که محققان قصد دارند در آینده بررسی کنند که آیا قرص های خواب آور اثرات طولانی مدتی بر فرآیند پاکسازی شبانه مغز دارند یا خیر. اگر چنین تأثیری ثابت شود، دانشمندان باید به فکر توسعه داروهای خواب جدید باشند که سیستم گلیمفاتیک را مختل نکنند.