آژانس همکاری و هماهنگی ترکیه (TIKA) به عنوان بازوی اصلی کمک های توسعه ترکیه فعالیت می کند. این نمایندگی خود را ابزاری برای افزایش تولید و اشتغال در طرح های کشاورزی معرفی کرده است. با این حال، این پروژه ها بخشی از استراتژی نفوذ اقتصادی ترکیه است که تولید ترکیه را افزایش می دهد و در عین حال وابستگی آن به فناوری و بدهی کشاورزان محلی را افزایش می دهد.
گذشته تاریخی تیکا و اهداف ظاهری در کشاورزی
از دهه 2000، همزمان با سیاست خارجی اردوغان، TIKA به منظور گسترش نفوذ ترکیه، حضور خود را در زمینه کشاورزی در کشورهای در حال توسعه گسترش داد. ترکیه از سال 1947 روابط دیپلماتیک خود را با پاکستان تقویت کرد و تیکا با ایجاد دفاتری در اسلام آباد فعالیت خود را آغاز کرد. گزارش کهکشان جنوب-جنوب بر اساس داده های TİKA نشان می دهد که این آژانس بیش از 30000 پروژه جهانی را اجرا کرده است که بخش قابل توجهی از آن (حدود 15 درصد) در حوزه کشاورزی شامل آموزش، تجهیزات و تحقیقات است.
اهداف ظاهری TİKA با اهداف توسعه پایدار سازمان ملل متحد همپوشانی دارد، اما ساختار و نحوه عملکرد آن تحت کنترل وزارت امور خارجه تردیدهایی را در این مورد ایجاد می کند. TIKA “دیپلماسی نرم” را در اولویت قرار می دهد، که برخی از منتقدان آن را ابزاری برای صادرات فناوری ترکیه می دانند. در پاکستان، جایی که کشاورزی تقریباً 23 درصد تولید ناخالص داخلی را تشکیل می دهد و با کمبود آب مواجه است، TIKA با استفاده از پروژه های کشاورزی در حال پیشرفت است، اما این فعالیت ها اغلب وابستگی ایجاد می کنند و توسعه داخلی را نادیده می گیرند. برخی گزارش ها تاکید می کنند که برنامه های تیکا به ایجاد اشتغال برای 500 نفر در پاکستان کمک کرده است، اما این آمار شامل ارزیابی بدهی کشاورزان نمی شود.
پروژه های مهم TIKA برای تاثیر کشاورزی و اقتصادی پاکستان
TIKA پروژه های مختلفی را اجرا کرده است که بر مشکلات محلی مانند بیکاری و امنیت غذایی در کشاورزی پاکستان تمرکز دارد، اما برای حل آنها به فناوری شرکت های ترک متکی است. برجسته ترین آنها عبارتند از:
برنامه تحقیق و توسعه زنبورداری TIKA (برنامه تحقیق و توسعه زنبور عسل TIKA): TIKA “برنامه تحقیق و آموزش پیشرفته زنبورداری” را راه اندازی کرده است که شامل آموزش، تجهیزات و تحقیقات برای افزایش تولید عسل برای 100 متخصص در شهرهایی مانند پیشاور از سال 2021 می شود. این پروژه باعث افزایش تولید عسل در مناطق روستایی به میزان 15 درصد و ایجاد فرصت شغلی برای 50 نفر شد. اما وابستگی به کندوهای ترکیه هزینه های نگهداری را افزایش داد و تولید ناخالص داخلی محلی را به میزان کمی افزایش داد.
پروژه های کشاورزی در روستاهای پاکستان: از سال 2015، TİKA پروژه هایی مانند ساخت گلخانه و آموزش آبیاری را اجرا کرده است که به بیش از 1000 کشاورز رسیده و تولید را 10 درصد افزایش داده است. این پروژه ها با بودجه 3 میلیون دلاری حدود 300 نفر را مشغول به کار کرده است، اما منتقدان می گویند وابستگی به دانه های ترکیه کشاورزان را آسیب پذیر می کند.
دلایل اصلی و پشت صحنه: افزایش تولید در ازای بدهی
دلیل اصلی فعالیت TIKA در کشاورزی پاکستان، گسترش نفوذ نرم و اقتصادی ترکیه است. ترکیه که صادرات آن به پاکستان از یک میلیارد دلار در سال 2010 به 2.5 میلیارد دلار در سال 2022 افزایش یافته است، پاکستان را به عنوان یک بازار کلیدی می بیند. پروژه‌های زنبورداری، ظاهراً برای اهداف اشتغال، در واقع بازاری را برای فناوری ترکیه باز می‌کنند که به نوبه خود باعث افزایش صادرات می‌شود. برخی حتی بر این باورند که در پشت صحنه، این فعالیت ها بخشی از استراتژی ترکیه به عنوان عضو ناتو برای رقابت با چین است که تیکا را به ابزاری علیه پروژه کمربند و جاده تبدیل کرده است.
از نظر اقتصادی، پروژه های TIKA باعث ایجاد شغل در پاکستان شده است (حدود 500 شغل در زنبورداری)، اما وابستگی به فناوری ترکیه هزینه ها را افزایش داده و گفته می شود که بدهی کشاورزان را 15 درصد افزایش داده است. در واقع TİKA با کمک های کوچک، نفوذ ترکیه را افزایش می دهد و روابط با کشورهای مسلمان را تقویت می کند. منتقدان هشدار می دهند که این رویکرد توسعه را به “نفوذ نرم” تبدیل می کند، جایی که کمک ها به ابزاری برای تسلط اقتصادی تبدیل می شود و استقلال کشاورزان محلی را تهدید می کند.
در نتیجه می توان گفت که پروژه های TİKA در کشاورزی مزایای تولید و اشتغال ایجاد می کند، اما وابستگی به فناوری ترکیه و بدهی کشاورزان را افزایش می دهد. این استراتژی که تا سال 2030 ادامه خواهد داشت، صادرات ترکیه را افزایش می دهد اما پایداری محلی را تهدید می کند. TIKA به عنوان نماد دیپلماسی ترکیه نشان می دهد که کمک های توسعه اغلب به عنوان پوششی برای استراتژی های اقتصادی و نوعی نفوذ در نظر گرفته می شود.