باقر لاریجانی رئیس پژوهشکده غدد و متابولیسم کشور در نشست خبری که به مناسبت روز جهانی دیابت با هدف ارتقای آگاهی اجتماعی و خصوصی در جامعه در زمینه پیشگیری، تشخیص و درمان دیابت برگزار شد، گفت: توجه به بیماری‌های غیرواگیر یکی از اولویت‌های وزارت بهداشت و درمان و یکی از چالش‌های اصلی سالانه و پیش از هر سال سلامت انسان‌ها در جهان است. بیماری های غیر واگیر یکی از مهم ترین بیماری های غیرواگیر دیابت است که درصد قابل توجهی از هزینه های سیستم بهداشت و درمان اکثر کشورها را به خود اختصاص می دهد. 10 تا 15 درصد منابع بهداشتی صرف مصرف دیابت و عوارض آن می‌شود که 300000 سال عمر مفید انسان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
به گزارش مهر، وی افزود: از هر نه نفر در دنیا یک نفر مبتلا به دیابت است. تقریباً 635 میلیون نفر به پیش دیابت مبتلا هستند و شیوع دیابت در منطقه مدیترانه شرقی بیشتر است.
رئیس پژوهشکده علوم غدد و متابولیک همچنین درباره آمار بیماران دیابتی در ایران اذعان داشت: شیوع دیابت در بین بزرگسالان در کشور 14 درصد است، یعنی 7.5 میلیون بیمار دیابتی در کشور ما زندگی می کنند و 9 میلیون نفر نیز پیش دیابت دارند و سالانه 500 هزار نفر به تعداد بیماران کشور اضافه می شود.
لاریجانی ادامه داد: علت اصلی دیابت چاقی در سنین بالا است. نداشتن رژیم غذایی سالم در کشور ما، مصرف کم لبنیات، سبزیجات و ماهی و استفاده زیاد از چربی جامد از دیگر عواملی است که در شکل گیری چاقی و دیابت موثر است.
وی با بیان اینکه 30 درصد مبتلایان به دیابت در کشورمان هنوز نمی دانند دیابت دارند، گفت: افرادی که می دانند دیابت دارند مراقبت کافی را انجام نمی دهند و 65 درصد آنها داروی کافی مصرف می کنند و 25 درصد افرادی که دارو مصرف می کنند کنترل خوبی بر بیماری دارند. بنابراین، برنامه جدید وزارت بهداشت بر این اساس است که 80 درصد مردم از بیماری آگاه هستند، 80 درصد درمان بهینه و 80 درصد کنترل بهینه قند خون دارند. وزارت بهداشت در زمینه بیماری های غیر واگیر دو هدف دارد. یکی افزایش سواد سلامت و دیگری افزایش خودمراقبتی در بیماران مزمن است.
لاریجانی افزود: امروزه دیابت یکی از مهم ترین عوامل ایجاد عوارض جدی در بدن از جمله بیماری های قلبی، نابینایی و قطع عضو است. بر اساس آمار، دیابت نه تنها در ایران بلکه در بسیاری از کشورهای جهان شایع ترین علت کاهش بینایی است. در گذشته برخی از این موارد ناشی از بیماری های عفونی بود، اما امروزه پذیرفته شده است که مهمترین عامل این عوارض دیابت است.
بر اساس گزارش ها، تقریباً 15 درصد از بیماران دیابتی در طول زندگی خود به دیابت مبتلا می شوند و تعداد قابل توجهی از این بیماران نیاز به قطع اندام دارند. علاوه بر این، تقریباً 25 درصد موارد نارسایی کلیه در کشور به دلیل دیابت است. سالانه حدود 3000 نفر در ایران به دیالیز نیاز دارند که این رقم در واقع کمی بالاتر از این رقم است.
لاریجانی اذعان داشت: از سوی دیگر دیابت ارتباط تنگاتنگی با فشار خون و چربی خون دارد و کنترل قند خون به تنهایی کافی نیست. بیماران همچنین باید چربی خون، فشار خون و شیوه زندگی را مدیریت کنند. ترک سیگار، الکل و مواد مخدر از جمله اقدامات موثر برای کاهش عوارض دیابت است.
لاریجانی اذعان داشت: دیابت طیف وسیعی از اختلالات متابولیک را شامل می شود. از بیمارانی که قند خون آنها قابل کنترل نیست تا کسانی که به دوزهای بالای انسولین نیاز دارند. خوشبختانه اکثر داروهای دیابت و انسولین مورد استفاده در ایران در داخل تولید می شود.
وی گفت: در این خصوص معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با همکاری شرکت های دانش بنیان طرحی را آغاز کرده است تا تمامی تولیدات انسولین در داخل کشور انجام شود که این طرح با هدف خودکفایی در حوزه پزشکی و دسترسی بهتر بیماران به انسولین با قیمت مناسب تر انجام می شود.
وی گفت: چاقی یکی از عوامل خطر اصلی بروز دیابت محسوب می شود. اگرچه همه دیابتی ها چاق نیستند، اما تحقیقات نشان می دهد که بخش قابل توجهی از دیابتی ها اضافه وزن دارند و هر چه وزن بدن بالاتر باشد، خطر ابتلا به دیابت بیشتر می شود.
رئیس پژوهشکده غدد و متابولیسم ادامه داد: بر اساس شاخص های جهانی بهداشت، دیابت و چاقی همیشه با هم بررسی می شوند. این دو عامل ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند و کنترل یکی بدون دیگری منجر به موفقیت کامل نخواهد شد. به همین دلیل برنامه های کنترل دیابت در ایران نیز کنترل چاقی را رصد می کنند.
وی ادامه داد: در سال های اخیر اکثر کشورهای جهان در مهار رشد دیابت و چاقی موفقیت چندانی نداشته اند. تنها تعداد محدودی از کشورها توانسته اند روند صعودی این دو بیماری را در 4-5 سال گذشته متوقف کنند.
لاریجانی اذعان داشت: در ایران برنامه کنترل دیابت و چاقی به صورت همزمان و آگاهانه اجرا می شود چرا که این دو عامل نه تنها در بروز بیماری بلکه در بروز عوارض آن نقش تعیین کننده ای دارند. هدف اصلی این برنامه ها پیشگیری از افزایش وزن، کنترل قند خون و کاهش خطر عوارض دیابت در جامعه است.
لاریجانی گفت: دیابت یکی از پرهزینه ترین بیماری های مزمن در ایران و جهان است. همچنین حدود 10 تا 15 درصد از منابع مالی بخش بهداشت در کشور به طور مستقیم صرف درمان و مدیریت دیابت و عوارض آن می شود.
وی ادامه داد: این هزینه ها نه تنها دارو و درمان، بلکه هزینه های اجتماعی و اقتصادی ناشی از از کارافتادگی بیماران دیابتی را نیز شامل می شود. دیابت به طور متوسط سالانه حدود 300000 سال از عمر مفید ایرانیان کوتاه می کند. این آمار بر اساس محاسباتی است که شامل کاهش توانایی فیزیکی، کاهش بینایی و محدودیت های زندگی بیماران دیابتی است.
لاریجانی گفت: زمانی که فردی به دلیل عوارض دیابت مانند نابینایی، نارسایی کلیه یا قطع عضو، توانایی کار را از دست می دهد، بخش قابل توجهی از عمر مفید وی از بین می رود. این موضوع علاوه بر فشار روانی و خانوادگی، بار اقتصادی جدی نیز برای جامعه به همراه دارد.
وی افزود: در نظام سلامت ایران دیابت یکی از بیماری هایی است که بیشترین سهم را از منابع بیمه ای و دارویی به خود اختصاص داده است. در حالی که داروهایی مانند متفورمین و انسولین از پرمصرف‌ترین داروهای کشور هستند، آزمایش‌های کنترل قند خون از پرمصرف‌ترین آزمایش‌هایی است که در مراکز درمانی انجام می‌شود.
لایجانی اذعان داشت: در صورت مدیریت صحیح دیابت در کشور می توان از هزینه های سنگین درمانی و بروز بسیاری از عوارض این بیماری پیشگیری کرد. افزایش آگاهی عمومی، غربالگری زودهنگام، تغییر سبک زندگی و تغذیه سالم از مهم ترین راهکارها برای کاهش بار مالی و جانی دیابت در ایران است.
لاریجانی همچنین گفت: دسترسی به داروهای دیابت در کشور نسبتا خوب است. بیماران می توانند به داروهای مورد نیاز خود دسترسی داشته باشند، چه در زمینه انسولین های تزریقی و چه در زمینه قرص های خوراکی. اما چالش واقعی زمانی پیش می‌آید که بیماران به دنبال داروهای نسل بعدی یا برندهای خارجی خاص هستند که تحت پوشش بیمه نیستند.
وی ادامه داد: با وجود ورود انسولین ها و داروهای جدید دیابت به بازار در سال های اخیر، سطح کنترل قند خون بیماران کاهش یافته است. آمارها نشان می دهد که سطح کنترل مناسب دیابت از تقریباً 40٪ تا 30٪ و حتی در برخی گزارش ها به 28٪ نیز می رسد.
لاریجانی خاطرنشان کرد: این آمارها نشان می دهد که مشکل واقعی ناشی از کمبود دارو نیست، بلکه به سیستم مراقبت و آموزش بیمار برمی گردد، علاوه بر این، کاهش شاخص کنترل دیابت (HbA1c ایده آل) در سال های اخیر نتیجه آگاهی بیماران از مراقبت های شخصی، تغذیه مناسب و پایش منظم قند خون است.
وی ادامه داد: اگرچه افزایش تنوع داروها و انعطاف در تجویز انسولین به بهبود درمان کمک می کند، اما بدون آموزش مستمر و توانمندسازی بیماران دیابتی امکان کنترل پایدار وجود نخواهد داشت.
لاریجانی خاطرنشان کرد: چالش اصلی در حوزه سلامت در ایران تنها تامین دارو نیست، بلکه افزایش سواد سلامت بیماران و تقویت نظام خودمراقبتی است. تاکید بیشتر بر آموزش بیمار و مراقبت منظم کادر پزشکی می تواند کنترل دیابت را بهبود بخشد و از عوارض پرهزینه این بیماری جلوگیری کند.