انتخابتو، آلودگی هوا یکی از مهم ترین تهدیدات زیست محیطی برای سلامت مادران باردار و جنین است. در این دوران حساس بدن مادر برای تغذیه و رشد جنین به هوای تازه و خون سالم نیاز دارد و ورود ذرات آلاینده به بدن می تواند باعث کاهش کیفیت خون، اختلال در جریان اکسیژن و در نتیجه بر رشد طبیعی جنین شود. این حالت که در طب سنتی به بدشکلی دم یا کدورت خون معروف است، عاملی جدی در تضعیف نیروهای حیاتی مادر تلقی می شود.
مادران باردار به دلیل تغییرات هورمونی و افزایش نیازهای جسمانی در مقابل آلودگی هوا آسیب پذیرتر هستند و علائمی مانند تنگی نفس، سردرد، اضطراب و بی خوابی در این گروه بیشتر دیده می شود و آرامش روحی و جسمی آنها را مختل می کند. این علائم نه تنها سلامت مادر را تهدید می کند، بلکه به طور غیرمستقیم بر رشد و سلامت جنین نیز تأثیر می گذارد و طب سنتی این علائم را ناشی از افزایش مصرف نوشابه و نوشابه می داند. خلط بر خصوصیات آن در بدن و لزوم پیشگیری از آن تاکید می کند.
راه حل های طب سنتی برای کاهش اثرات آلودگی هوا شامل استفاده از گیاهان خون ساز و آرامش بخش مانند انار، کاسنی، بادرنجبویه و سنبل است. بخور دادن گیاهی مثل گردو و بخور دادن این اقدامات که برای پاکسازی هوای خانه و تقویت نیروهای حیاتی توصیه می شود، علاوه بر تأثیر جسمانی، با افزایش آرامش روانی مادر، محیط امن تری را برای رشد جنین فراهم می کند.
با توجه به گستردگی آلودگی هوا در شهرهای بزرگ، لزوم اطلاع رسانی به مادران باردار بیش از پیش احساس می شود و رسانه ها، مراکز درمانی و موسسات آموزشی باید اطلاعات دقیق و کاربردی را در مورد خطرات آلودگی هوا و روش های پیشگیری به خانواده ها ارائه دهند. زیرا آگاهی می تواند مادران را تشویق کند که سبک زندگی سالم تری را انتخاب کنند و بیشتر از خود و نوزادشان مراقبت کنند.
در مجموع می توان گفت که افزایش آگاهی و استفاده از اقدامات طب سنتی می تواند نقش مهمی در کاهش مضرات آلودگی هوا داشته باشد و با توجه به اینکه سلامت مادر باردار و جنین سرمایه ارزشمندی برای آینده جامعه است، حفاظت از آن نیازمند توجه جدی و مداخله عاجل است.
اطلاعاتی در مورد تاثیر آلودگی هوا بر کیفیت خون و تغذیه جنین، نقش آلودگی هوا در تضعیف نیروهای حیاتی مادر و جنین، تظاهرات بالینی آلودگی هوا در مادران باردار، راهکارهای طب سنتی برای کاهش اثرات آلودگی هوا بر سلامت جنین و تغییر سبک زندگی و تغذیه سنتی برای افزایش مقاومت مادر در برابر آلودگی هوا. بهنام یوسفیان، پزشک و متخصص طب سنتی گفتگویی داشتیم که در ادامه می خوانید.
ایمنا: بر اساس منابع طب سنتی، آلودگی هوا چه تاثیری بر تعادل خلقی مادر باردار دارد؟
یوسفیان: طب سنتی ایران مبتنی بر نظریه مزاج است. این بدان معنی است که سلامت بدن به تعادل بین چهار مخلوط بستگی دارد: صفرا، سودا، سودا. خلط و قطعاً آلودگی هوا و باطله یک عامل خارجی است که می تواند این تعادل را به هم بزند. وقتی هوای آلوده وارد بدن می شود، کیفیت خون و مایعات حیاتی را تغییر می دهد و در نتیجه خلق و خوی مادر بدتر می شود.
برای یک مادر باردار، این اختلال اهمیت بیشتری دارد، زیرا در دوران بارداری بدن او حساس تر است و نیاز به تعادل دقیق تری دارد. آلودگی هوا می تواند خلق و خوی گرم را بیش از حد تحریک کند یا مزاج سرد را تشدید کند و این تغییرات به صورت خستگی، بی خوابی یا تحریک پذیری ظاهر می شود.
آنها با بیان اینکه از نظر طب سنتی، هوای پاک و معتدل یکی از ارکان حفظ سلامتی است، بنابراین آلودگی هوا نه تنها روحیه مادر را خراب می کند بلکه کیفیت تغذیه جنین را نیز تحت تأثیر قرار می دهد، توصیه کردند زنان باردار در محیط های معطر و پاکیزه زندگی کنند تا روحیه آنها ثابت بماند.
ایمنا: ارتباط آلودگی هوا با افزایش خلط های ناسالم مانند نوشابه یا نوشابه چیست؟ خلط آیا روی بدن مادر دیده می شود؟
یوسفیان: هر عامل خارجی می تواند تولید ناخالصی ها را در بدن تغییر دهد و آلودگی هوا باعث افزایش سودا و خون می شود و مواد غلیظ و ناسالم وارد ریه ها و خون می شود. خلط این هر دو را فراهم می کند مخلوط اگر بیش از حد تولید شوند، بدن مادر را سنگین می کنند و ذهن او را مضطرب می کنند.
مصرف بیش از حد نوشابه اغلب با علائمی مانند بی خوابی، اضطراب و تپش قلب همراه است. در مادر باردار، این وضعیت می تواند منجر به ناراحتی جنین نیز شود. خلط زیاده روی در آن نیز باعث سردی بدن، هضم ضعیف و احساس ضعف می شود.
حکیمان طب سنتی به زنان باردار توصیه می کردند که بیرون از خانه بمانند و کمتر در هوای آلوده بیرون بمانند. بخور دادن توصیه می شد برای پاکسازی مجاری تنفسی از گیاهان دارویی استفاده شود و برای نرم شدن مخلوط از غذاهای گرم و سبک مانند عسل یا شربت سنجابین استفاده شود.
می توان گفت آلودگی هوا نه تنها کیفیت خون را کاهش می دهد بلکه باعث افزایش تولید مخلوط های ناسالم می شود که برای مادر و جنین خطرناک است.
ایمنا: طب سنتی چه توضیحی برای تاثیر آلودگی هوا بر کیفیت خون و تغذیه جنین ارائه می دهد؟
یوسفیان: خون به عنوان ماده حیات شناخته می شود و کیفیت آن تعیین کننده سلامت مادر و جنین است، اما آلودگی هوا اجازه می دهد تا ذرات و بخارات ناسالم وارد بدن شود و خون را غلیظ، تیره و بی کیفیت می کند که در متون قدیمی به عنوان زوال یا کدورت خون بیان شده است.
هنگامی که خون مادر کثیف یا غلیظ می شود، جریان آن در رگ ها کند می شود و اکسیژن و مواد مغذی نمی توانند به خوبی به جنین برسند که می تواند رشد اندام ها را مختل کند یا باعث ضعف عمومی جنین شود. وقتی عاقلانه به خون سالم نگریست باید قرمز، رقیق و معطر باشد و هرگونه تغییر در این خصوصیات نشانه بیماری است.
برای پیشگیری به مادران باردار توصیه می شود از غذاهای خون ساز و پاک کننده مانند انار، سیب، سبزیجات تازه و شربت دارچین استفاده کنند. این مواد به پاکسازی نفس کمک می کنند و نوشیدن آب تمیز و اجتناب از هوای آلوده بخش مهمی از مراقبت است.
طب سنتی بین کیفیت خون مادر و تغذیه جنین رابطه مستقیم برقرار می کند و آلودگی هوا را یکی از عوامل اصلی خراب شدن خون و سوء تغذیه جنین می داند.
ایمنا: آیا در متون طب سنتی از آلودگی هوا به عنوان عاملی برای تضعیف نیروهای حیاتی مادر و جنین یاد شده است؟
یوسفیان: در طب سنتی آلودگی هوا نه تنها به عنوان یک عامل محیطی بلکه به عنوان تهدیدی جدی برای نیروهای حیاتی مادر و جنین تلقی می شود و باید با اقدامات پیشگیرانه کنترل شود.
در طب سنتی، نیروهای حیاتی شامل توانایی بدن برای رشد، دفاع و حفظ تعادل است و هوای آلوده به عنوان یکی از عوامل مضر تضعیف این نیروها شناخته شده است.
برای مادر باردار، ضعف نیروهای حیاتی به معنای کاهش توانایی تغذیه جنین و حفظ سلامت آن است که می تواند منجر به خستگی مفرط، از دست دادن حافظه، کاهش انرژی و حتی تحریک پذیری جنین شود. آنها معتقد بودند که هوای ناسالم روح را تاریک می کند و این روح نیرویی است که زندگی جنین را تغذیه می کند.
راه حل های سنتی برای تقویت نیروهای حیاتی شامل استفاده از گیاهان معطر است. بخور دادنگردو و گلاب بود زیرا این مواد علاوه بر اثرات جسمانی، اثر روانی آرام بخش نیز داشت و محیط زندگی مادر را تمیز می کرد.
ایمنا: چه علائم بالینی مانند تنگی نفس، سردرد یا بی خوابی در مادران باردار به دلیل آلودگی هوا خودنمایی می کند؟
یوسفیان: در طب سنتی علائم ناشی از آلودگی هوا به خوبی توضیح داده شده است که تنگی نفس یکی از مهم ترین علائم آن است زیرا هوای آلوده راه های هوایی را مسدود کرده و ریه ها را ضعیف می کند. سردرد نیز در اثر ورود مواد مضر به خون و مغز رخ می دهد و نشانه گیجی است.
بی خوابی و اضطراب از دیگر علائم ناشی از افزایش سودا در بدن مادر است. خلط تاریکی و سنگینی ذهن را گیج می کند و خواب را مختل می کند و سوء هاضمه و احساس سنگینی بعد از غذا نیز از نشانه های افزایش است. خلط در نظر گرفته شده است
این علائم در مادر باردار اهمیت بیشتری دارند زیرا می توانند بر آرامش و رشد جنین تاثیر بگذارند و استفاده از دمنوش های آرامبخش مانند بادرنجبویه، گل همیشه بهار و گل گاوزبان برای کاهش این علائم توصیه می شود.
به طور کلی علائم بالینی آلودگی هوا در مادر باردار ترکیبی از مشکلات تنفسی، عصبی و گوارشی است. طب سنتی این موارد را به اختلالات مخلوط نسبت می دهد و برای هر کدام درمان های خاصی را توصیه می کند.
ایمنا: برای کاهش اثرات آلودگی هوا بر سلامت جنین چه توصیه هایی باید در نظر گرفت؟
یوسفیان: در حالی که در طب سنتی همواره بر حفاظت تاکید می شود، به مادران توصیه می شود برای کاهش اثرات آلودگی هوا از گیاهان تصفیه کننده خون و سبزیجات تازه مانند کاسنی، انار و گشنیز استفاده کنند.
عصاره های گیاهی مانند ریشه بیدمشک، عصاره نعناع فلفلی و گلاب نیز برای آرامش اعصاب و تقویت قلب مادر تجویز می شود، زیرا آرامش مادر به طور غیرمستقیم بر سلامت جنین تاثیر مثبت دارد و از اضطراب و بی خوابی جلوگیری می کند.
استفاده بخور دادن گیاهی مثل گردو بخور دادن یا چوب صندل پاکسازی هوای خانه و تقویت نیروهای حیاتی توصیه می شود. این روش ها علاوه بر اثرات جسمانی، تأثیر روانی مثبتی نیز دارند و محیطی که مادر در آن زندگی می کند، معطر و آرام است.
به طور کلی طب سنتی بر ترکیبی از تغذیه سالم، پاک و استفاده از گیاهان دارویی برای کاهش اثرات آلودگی هوا بر مادر و جنین و حفظ سلامت هر دو تاکید داشت.
ایمنا: چگونه می توان با تغییر سبک زندگی و رژیم غذایی سنتی مادر باردار مقاومت در برابر آلودگی هوا را افزایش داد؟
یوسفیان: سبک زندگی سالم اساس پیشگیری است و مادر باردار باید از غذاهای سبک و خونساز مانند سبزیجات تازه، میوه های شیرین، آب سالم و عسل استفاده کند و همچنین از مصرف غذاهای سنگین، چرب و باقی مانده خودداری کند زیرا این غذاها ترکیبات ناسالمی را تشکیل می دهند.
ورزش های ملایم مانند پیاده روی در هوای تازه و آرامش روحی از طریق دعا، ذکر یا مدیتیشن توصیه می شود زیرا این روش ها باعث تقویت نیروهای حیاتی و مقاومت بیشتر بدن در برابر اثرات آلودگی می شود.
خواب و استراحت کافی در محیطی آرام و معطر مهم است و استفاده از گلاب نیز مهم است. بخور دادن گیاهان و رایحه های طبیعی برای ایجاد آرامش و دور نگه داشتن مادر از اضطراب و بی خوابی در خانه رایج بود.
در واقع تغییر سبک زندگی و تغذیه مناسب می تواند باعث افزایش مقاومت مادر باردار در برابر عوارض آلودگی هوا، بهبود کیفیت خون و حفظ سلامت جنین شود و این رویکرد پیشگیرانه یکی از نقاط قوت طب سنتی در مراقبت از مادران باردار است.