نقش فیزیوتراپی در درمان سکته مغزی

عبدالرحمن اهوازیان، عضو هیئت مدیره انجمن فیزیوتراپی شعبه ورزش ایران گفت: روز جهانی سکته مغزی که هر سال در 8 مهرماه برگزار می شود، به موضوع حیاتی سکته مغزی می پردازد و آگاهی را در مورد شیوع، تأثیر و اقدامات لازم برای آن افزایش می دهد. آن را پیشگیری و مدیریت موثر

به گزارش باشگاه خبرنگاران؛ سکته‌های مغزی که اغلب به‌عنوان رویدادهای ناگهانی و غیرقابل پیش‌بینی دیده می‌شوند، دومین عامل اصلی مرگ و میر در جهان هستند و تأثیرات عمیق و ماندگاری بر افراد و خانواده‌ها دارند. آمار جهانی سکته مغزی خیره کننده است. بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، سالانه تقریباً 15 میلیون نفر دچار سکته مغزی می شوند که تقریباً 5 میلیون نفر از آنها می میرند و 5 میلیون نفر با ناتوانی های طولانی مدت مواجه می شوند. این ارقام نشان می دهد که چرا روز جهانی سکته مغزی در ترویج درک عمیق تر از سکته مغزی و پیامدهای گسترده آن بسیار مهم است.

میزان بروز سکته مغزی در ایران تقریباً 139 در هر 100000 نفر است.

یکی از اعضای انجمن فیزیوتراپی ایران گفت: بر اساس آمار، بروز سکته مغزی در ایران تقریباً 139 در هر 100 هزار نفر است. سکته مغزی سومین عامل مرگ و میر در ایران بعد از بیماری های قلبی و سرطان است که اهمیت آگاهی از این بیماری و اقدامات پیشگیرانه را دو چندان می کند. سکته مغزی بیشتر در افراد بالای 65 سال رخ می دهد و این خطر با افزایش سن افزایش می یابد. اگرچه مردان به طور کلی بیشتر از زنان دچار سکته مغزی می شوند، اما این تفاوت با افزایش سن کاهش می یابد.

اهوازیان گفت: در ایران تقریباً 30 درصد از بیماران سکته مغزی در یک ماه اول پس از این حادثه جان خود را از دست می دهند. این آمار نگران کننده نشان می دهد که بسیاری از مردم به دلیل عدم دسترسی سریع به مراقبت های پزشکی مناسب یا آگاهی ناکافی از علائم هشدار دهنده سکته جان خود را از دست می دهند. از سوی دیگر، اکثر بازماندگان سکته مغزی با ناتوانی های طولانی مدتی مواجه هستند که نیاز به مراقبت ویژه و توانبخشی مداوم دارند.

انواع سکته مغزی

عضو هیأت مدیره انجمن فیزیوتراپی ایران شعبه ورزش گفت: سکته مغزی زمانی رخ می دهد که جریان خون بخشی از مغز قطع یا کاهش یابد و باعث کمبود اکسیژن و مواد مغذی در بافت مغز شود. این یک مشکل بهداشتی حیاتی است که نیاز به آگاهی گسترده دارد. دو نوع اصلی سکته مغزی وجود دارد: سکته ایسکمیک که در اثر انسداد یا باریک شدن رگ های خونی منتهی به مغز ایجاد می شود و سکته هموراژیک که در اثر پارگی رگ ایجاد می شود. شناسایی علائم اولیه سکته مغزی و درک مکانیسم های آن برای جلوگیری از ناتوانی طولانی مدت و کاهش مرگ و میر بسیار مهم است.

سکته مغزی ایسکمیک، شایع ترین نوع، تقریباً 87 درصد از کل موارد سکته مغزی را تشکیل می دهد. این نوع سکته زمانی اتفاق می افتد که لخته خون رگ های خونی منتهی به مغز را مسدود یا باریک کند. این لخته‌ها می‌توانند در رگ‌های خونی ایجاد شوند که خون را به مغز می‌رسانند یا می‌توانند از قسمت‌های دیگر بدن مانند قلب به مغز بروند. علل شایع عبارتند از تصلب شرایین (تجمع چربی در شریان ها)، فیبریلاسیون دهلیزی (ریتم نامنظم قلب) و سایر بیماری های قلبی. درمان فوری برای حل کردن یا حذف لخته خون برای بازگرداندن جریان خون و به حداقل رساندن آسیب به مغز ضروری است.

این متخصص طب فیزیکی تصریح کرد: سکته مغزی هموراژیک اگرچه کمتر شایع است اما بیشتر کشنده است و در اثر پارگی رگ مغز و خونریزی ایجاد می شود. این وضعیت ممکن است به دلیل فشار خون بالا، آنوریسم، ناهنجاری های شریانی وریدی (تنگ شدن غیر طبیعی عروق خونی)، یا ضربه به سر رخ دهد. خونریزی فشار روی بافت های مغز را افزایش می دهد و منجر به مرگ سلولی و آسیب جدی می شود. درمان این نوع سکته بر کنترل خونریزی، کاهش فشار روی مغز و از بین بردن علت پارگی متمرکز است. اغلب مداخلات جراحی برای ترمیم عروق خونی و کاهش فشار لازم است.

وی افزود: پیشگیری از سکته مغزی مستلزم شناخت و مدیریت عوامل مختلف در بروز آن است. عوامل اصلی عبارتند از فشار خون بالا، سیگار کشیدن، دیابت، کلسترول بالا، چاقی و سبک زندگی کم تحرک. افراد می توانند با توجه به این عوامل از طریق تغییر سبک زندگی و مداخلات پزشکی، خطر سکته مغزی را به میزان قابل توجهی کاهش دهند. تلاش های پیشگیرانه مهم هستند زیرا می توانند از عواقب جدی سکته مغزی از جمله ناتوانی طولانی مدت و مرگ جلوگیری کنند.

وی ادامه داد: فشار خون بالا عامل اصلی سکته های مغزی است که به رگ های خونی آسیب می رساند و آنها را مستعد پارگی یا انسداد می کند. نظارت و کنترل منظم فشار خون از طریق دارو، رژیم غذایی کم نمک و فعالیت بدنی منظم از گام های مهم در پیشگیری از سکته مغزی است. سیگار کشیدن یکی دیگر از عوامل خطر مهم سکته مغزی است. این عادت بد منجر به تسریع تجمع پلاک در شریان ها می شود که منجر به تصلب شرایین و افزایش احتمال لخته شدن خون می شود. ترک سیگار یکی از موثرترین راه ها برای کاهش خطر سکته مغزی است. دیابت که با سطح قند خون بالا مشخص می شود، می تواند به رگ های خونی آسیب برساند و خطر سکته را افزایش دهد. مدیریت صحیح دیابت از طریق دارو، رژیم غذایی و ورزش بسیار مهم است.

فیزیوتراپی نقش حیاتی در بهبود و توانبخشی بیماران سکته مغزی دارد

اهوازیان اهمیت فیزیوتراپی برای بیماران فلج را اینگونه تشریح کرد: فیزیوتراپی نقش حیاتی در بهبود و توانبخشی بیماران فلج دارد. سکته مغزی اغلب باعث ناتوانی قابل توجهی مانند ضعف عضلانی، از دست دادن هماهنگی و کاهش تحرک می شود. فیزیوتراپیست ها با افرادی که سکته کرده اند کار می کنند تا به آنها کمک کنند تا قدرت خود را بازیابند، تعادل خود را بهبود بخشند و توانایی کلی عملکردی خود را افزایش دهند. فیزیوتراپی از طریق تمرینات و تکنیک های درمانی خاص، استقلال بیماران سکته مغزی را باز می گرداند و کیفیت زندگی آنها را بهبود می بخشد.

وی ادامه داد: یکی از مزایای اصلی فیزیوتراپی برای بیماران سکته مغزی، بهبود عملکرد حرکتی است. پس از سکته مغزی، بسیاری از بیماران دچار همی پلژی یا همی پارزی می شوند که با فلج یا ضعف در یک طرف بدن مشخص می شود. فیزیوتراپیست ها از تمرینات مختلفی برای تقویت عضلات، بهبود هماهنگی و افزایش دامنه حرکتی استفاده می کنند. این تمرینات برای کمک به بیماران برای یادگیری مجدد حرکات اولیه و انجام فعالیت های روزانه مانند پیاده روی، لباس پوشیدن و غذا خوردن حیاتی هستند.

این فیزیوتراپ گفت: فیزیوتراپی همچنین اسپاستیسیتی را که یک مشکل رایج پس از سکته است، برطرف می کند. اسپاستیسیتی باعث انقباض غیرارادی عضلات می شود که منجر به سفتی و درد می شود. فیزیوتراپیست ها از تمرینات کششی، درمان دستی و روش های دیگر برای کاهش سفتی عضلات و افزایش انعطاف پذیری استفاده می کنند. با مدیریت اسپاستیسیتی، فیزیوتراپی به پیشگیری از عوارض ثانویه مانند انقباضات و بدشکلی های مفصلی که می تواند تحرک و راحتی بیمار را محدودتر کند، کمک می کند.

وی افزود: یکی دیگر از جنبه های مهم فیزیوتراپی، تشویق به نوروپلاستیسیته، توانایی مغز برای سازماندهی مجدد خود با ایجاد ارتباطات عصبی جدید است. فیزیوتراپی با استفاده از تمرینات تکراری و تکلیف محور، نوروپلاستیسیته را تقویت می کند. فعالیت‌هایی که کارهای روزانه را تقلید می‌کنند به تحریک مغز و بهبود عملکردهای از دست رفته کمک می‌کنند. این فرآیند برای بازیابی مهارت ها و بهبود نتایج کلی عملکردی حیاتی است. هرچه فیزیوتراپی زودتر پس از سکته مغزی شروع شود، احتمال بروز تغییرات نوروپلاستیک مثبت بیشتر است.

دبیر سابق انجمن علوم فیزیوتراپی ایران گفت: فیزیوتراپی نقش مهمی در بهبود روحی و روانی بیماران سکته مغزی و همچنین بهبود جسمانی دارد. مسیر بهبودی می تواند از نظر ذهنی چالش برانگیز باشد و اغلب منجر به احساس ناامیدی، افسردگی و اضطراب می شود. با ارائه حمایت عاطفی و انگیزه، فیزیوتراپیست ها به بیماران کمک می کنند تا اهداف واقعی خود را تعیین کنند و پیشرفت خود را جشن بگیرند. این رویکرد جامع نه تنها به توانبخشی فیزیکی کمک می کند، بلکه اعتماد به نفس و سلامت روانی بیمار را افزایش می دهد و مسیر بهبودی را مثبت تر می کند.