بعدی- بر اساس آمار انجمن ام اس ایران، تا سه ماهه اول سال 1403 بیش از 120 هزار نفر در ایران به این بیماری خودایمنی مبتلا شده اند. علاوه بر این، این آمار نشان می دهد که از هر 100 هزار نفر در کشور ما 125 نفر به ام اس مبتلا هستند.
بر اساس این گزارشام اس یکی از پیچیده ترین بیماری های خودایمنی است که متاسفانه جامعه در کل اطلاعات پراکنده ای درباره آن دارد. در این مقاله در مورد بیماری ام اس، علائم آن، روش های تشخیصی و روش های درمانی صحبت خواهیم کرد.
ام‌اس یا بیماری ام اس چیست؟
مولتیپل اسکلروزیس که معمولا به عنوان ام اس شناخته می شود، یک بیماری عصبی است که مغز و نخاع را فلج می کند. ام اس یک بیماری خودایمنی مزمن است که در آن سیستم ایمنی بدن به سیستم عصبی مرکزی (مغز، نخاع و اعصاب بینایی) حمله می کند، اما علائم آن در سراسر بدن وجود دارد. بدن نشان می دهد. . در حملات سیستم ایمنی، غلاف میلین سیستم عصبی از بین می رود و ام اس در سیگنال های ورودی و خروجی که به مغز می رسد رخ می دهد.
علل ام اس یا مولتیپل اسکلروزیس
1. سبک زندگی
سبک زندگی می تواند تاثیر زیادی بر افراد مبتلا به ام اس داشته باشد. سیگار کشیدن، خواب ناکافی و غذاهای ناسالم نقش مهمی در ابتلا به ام اس دارند. افرادی که سیگار می کشند یا در معرض دود سیگار هستند، نسبت به افراد غیر سیگاری در معرض خطر ابتلا به ام اس بسیار بالاتر هستند. خوردن غذاهای حاوی نمک بیش از حد باعث التهاب در بدن و تحریک سیستم ایمنی می شود که در نهایت منجر به ام اس می شود.
2. ژنتیک
ژنتیک یکی از علل ام اس شناخته شده است و برخی جهش های ژنتیکی نیز می تواند خطر ابتلا به ام اس را در افراد افزایش دهد. . سابقه خانوادگی نیز تاثیر زیادی بر بیماری های افراد دارد، در واقع اگر یکی از اعضای خانواده ام اس داشته باشد، احتمال ابتلای سایر اعضا نیز به این بیماری افزایش می یابد.
۳. استرس
تجارب بیماران ام اس نشان می دهد که استرس یا تروما تاثیر بسزایی بر افراد مبتلا به این بیماری دارد. در واقع استرس یکی از عواملی است که باعث می شود افراد به ام اس مبتلا شوند و علائم آنها بدتر شود.
4. جنسیت و نژاد
تحقیقات نشان می دهد که بیماری ام اس در زنان بسیار بیشتر از مردان است. میزان بروز در زنان 3 به 1 در مقایسه با مردان است. این تفاوت ممکن است به دلیل عوامل هورمونی باشد. در واقع تاثیر هورمون استروژن بر سیستم ایمنی، احتمال ابتلا به این بیماری را در زنان افزایش می دهد. یکی دیگر از دلایل بروز ام اس نژاد است، مطالعات نشان می دهد که بروز ام اس در نژادهای مختلف متفاوت است. ام اس در افراد نژاد سفید (Europoid) بیشتر از سایر نژادها مانند آسیایی ها و آفریقایی ها دیده می شود.
انواع ام اس یا مولتیپل اسکلروزیس
تعیین نوع ام اس در انتخاب بهترین روش درمانی مهم است. بر این اساس، این بیماری به چهار دسته تقسیم می شود.
1. ام اس عود کننده- فروکش کننده
در این نوع ام اس، علائم معمولاً به صورت حملات رخ می دهد. افراد معمولاً پس از حملات به سرعت بهبود می یابند. هنگامی که حمله ای در این نوع ام اس رخ می دهد، به آن عود یا شعله ور شدن می گویند. در این نوع بیماری ها، در دوران نقاهت، ام اس غیرفعال می شود و حملات ممکن است برای مدت طولانی رخ ندهند.
2. ام اس پیشرونده ثانویه
در چنین بیماری هایی، افراد اغلب با حملات ام اس مواجه می شوند و علائم به تدریج تشدید می شود. اگر ام اس عود کننده درمان نشود، می تواند به ام اس ثانویه تبدیل شود.
3. ام اس پیشرونده اولیه
این نوع ام اس کمتر شایع است و از همان ابتدا توسط پزشک با بدتر شدن تدریجی علائم بدون عود ناگهانی تشخیص داده می شود.
4. ام اس عود کننده پیشرونده
این نادرترین نوع میاستنی گراویس است که با بدتر شدن پی در پی و عودهای حاد از ابتدا رخ می دهد.
علائم و نشانه های ام اس یا مولتیپل اسکلروزیس
علائم ام اس از فردی به فرد دیگر متفاوت است. برخی از رایج ترین علائم عبارتند از:
1. بی حسی و گزگز در اندام ها
سوزن سوزن شدن دست ها و پاها یک بیماری بسیار شایع در ام اس است و در مراحل اولیه بیماری رخ می دهد که می تواند به تنهایی یا همراه با علائم دیگر رخ دهد.
۲. مشکلات بینایی مانند تاری دید، از دست دادن بینایی و دوبینی
دوبینی و تاری دید ناگهانی از شایع ترین علائم ام اس است که در اثر آسیب به عصب بینایی ایجاد می شود. علائم بینایی در بیماران ممکن است دائمی یا موقت باشد و ممکن است با علائم دیگر بیماری مانند خواب آلودگی و اختلالات حرکتی همراه باشد.
3. اختلالات جنسی
یکی از علائم ام اس که در برخی بیماران دیده می شود اختلالات جنسی است. در واقع ام اس عصب مرکزی و محیطی را تحت تاثیر قرار می دهد و باعث اختلالات جنسی مانند کاهش میل جنسی می شود.
4. عدم تعادل و سرگیجه
اختلال در هماهنگی و کنترل حرکات در بیماری ام اس باعث لنگش و بی ثباتی راه رفتن در بیماران می شود و منجر به محدودیت در فعالیت های روزانه افراد مبتلا می شود. در بیماری ام اس سرگیجه یکی از علائم این بیماری است و به صورت احساس چرخش محیط و بی ثباتی سر ظاهر می شود. شدت و مدت سرگیجه بین بیماران متفاوت است.
5. تکان دادن دست و پا
لرزش در اندام ها به ویژه دست ها و پاها یکی از علائم ام اس است و در اثر آسیب به اعصاب درگیر در کنترل اعضای بدن ایجاد می شود. شدت این علامت از فردی به فرد دیگر متفاوت است و اغلب با ضعف عضلانی همراه است.
6. اختلالات شناختی مانند فراموشی
در این بیماری آسیب به اعصاب شناختی مغز می تواند باعث بروز مشکلاتی در حافظه، توجه و سرعت پردازش اطلاعات شود که در درازمدت و با شدت بیماری منجر به عوارضی مانند فراموشی می شود.
7. گرفتگی و اسپاسم عضلانی
اختلال در تنظیم و هماهنگی عضلات توسط سیستم مرکزی باعث گرفتگی عضلات و اسپاسم عصبی می شود که معمولاً در دست ها و پاها رخ می دهد.
روش های تشخیصی ام اس یا مولتیپل اسکلروزیس
هیچ روش تشخیصی واحدی برای ام اس وجود ندارد. معمولاً پس از معاینه بالینی، پزشکان آزمایش های تشخیصی ام اس (LP)، ام آر آی و آنالیز مایع مغزی نخاعی (CSF) را تجویز می کنند.
1. تست تشخیصی ام اس یا LP
در تست LP، مقداری مایع مغزی نخاعی از پشت بیمار با استفاده از یک سوزن گرفته می شود تا علائم التهاب سیستم عصبی مرکزی بررسی شود.
۲. ام آر آی (MRI)
در این روش تصویربرداری با استفاده از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی تصاویر دقیقی از مغز و نخاع بیمار گرفته می شود تا ضایعات و آسیب های مربوط به ام اس در سیستم عصبی مشخص شود. 
3. آزمایش مایع مغزی نخاعی (CSF).
آزمایش مایع مغزی نخاعی یکی از مهم ترین آزمایشات برای تشخیص ام اس است و با سوراخ کردن مقداری مایع مغزی نخاعی از اطراف نخاع بیمار به دست می آید. نتیجه این آزمایش وجود التهاب در نخاع و مغز را بررسی می کند.
روش های درمان ام اس یا مولتیپل اسکلروزیس
هیچ درمان قطعی برای ام اس وجود ندارد. با این حال، این بیماری را می توان تا حد زیادی با تغییر در شیوه زندگی و مصرف دارو کنترل کرد. افراد مبتلا به این بیماری با تغییر سبک زندگی خود می توانند بدون هیچ مشکلی زندگی کنند. هدف درمان ام اس به طور کلی کنترل و کاهش پیشرفت بیماری است.
1. درمان دارویی
در این روش پزشکان از داروهای خوراکی، تزریقی و وریدی برای کاهش شدت حملات و پیشرفت بیماری و کنترل علائم بیماری مانند خستگی و اسپاسم عضلانی استفاده می کنند. مکمل های درمانی مانند قرص های ویتامین نیز با نظر پزشکان به عنوان یکی از درمان های مکمل این بیماری شناخته می شوند.
2. فیزیوتراپی، کاردرمانی و گفتار درمانی
استفاده از تمرینات ورزشی خاص یکی از روش های کنترل ام اس است و باعث بهبود تعادل و هماهنگی اعضای بدن در افراد مبتلا می شود. علاوه بر فیزیوتراپی، گفتار درمانی و کاردرمانی نیز کیفیت زندگی بیماران ام اس را بهبود می بخشد.
۳. تغییر در سبک زندگی
سبک زندگی نادرست یکی از عوامل ابتلای افراد به ام اس می باشد. تغییر سبک زندگی، مدیریت استرس، ترک سیگار و خواب کافی باعث تقویت سیستم ایمنی، کاهش التهاب و در نهایت کنترل بیماری می شود.
توصیه هایی برای بیماران مبتلا به ام اس یا مولتیپل اسکلروزیس
1. تغذیه مناسب
تغذیه مناسب یکی از بهترین راه ها برای زندگی بهتر افراد مبتلا به ام اس است. علاوه بر غذاهای پروبیوتیک و فیبر، استفاده از مکمل های ویتامین D باعث تقویت سیستم ایمنی این افراد می شود.
2. استراحت کافی
همچنین خواب کافی و به موقع باعث آرامش و کنترل خلق و خوی افراد مبتلا به ام اس می شود.
3. دوری از استرس و محیط های پر استرس
اجتناب از استرس و محیط های استرس زا و برنامه ریزی برای کاهش استرس باعث کاهش علائم ام اس می شود.
4. سیگار را ترک کنید
همچنین ترک سیگار باعث کاهش التهاب در بدن و تقویت سیستم ایمنی بدن می شود.