بعدی- Rishi Iyenga خبرنگار خاورمیانه برای مجله فارین پالیسی است
به گفته انتخابتو از مجله فارین پالیسی: عصر پنجشنبه، دولت دونالد ترامپ سرانجام «استراتژی امنیت ملی» جدید و معوقه خود را منتشر کرد. سندی که در آن دو مفهوم متضاد در سیاست خارجی آمریکا در کنار هم قرار گرفته اند: «حفظ حق حاکمیت جهانی» و «خروج هدفمند از بسیاری از نقش های دیرینه».
یک ریسمان مرکزی همه چیز را در سراسر این سند به هم پیوند میدهد، که گاهی از مداخلهگرایی دفاع میکند و گاهی محکوم میکند: «پیشبرد آرمانهای آمریکا». در مقدمه این سند، دونالد ترامپ تاکید کرد که “ما آمریکا را در هر کاری که انجام می دهیم در اولویت قرار می دهیم” و متن را “نقشه راهی برای اطمینان از اینکه ایالات متحده بزرگترین و موفق ترین کشور تاریخ باقی می ماند” نامید.
با این حال، متن اصلی سند مسیر متفاوتی را دنبال می کند و معماری نظم جهانی پس از جنگ سرد تحت رهبری آمریکا را به چالش می کشد. این دستوری است که دولت ترامپ اکنون به وضوح از آن دور میشود. در بخش کلیدی این سند آمده است: “نخبگان سیاست خارجی آمریکا خود را متقاعد کرده اند که تسلط دائمی ایالات متحده بر جهان به نفع ملت است. اما حقیقت این است که امور سایر کشورها تنها زمانی به ما مربوط می شود که مستقیماً منافع ما را تهدید کنند.”
نظم جدید در حیاط خلوت; نیمکره غربی به عنوان میدان آزمایشی برای سیاست ترامپ استفاده می شود
لحن و زبان استراتژی جدید دولت ترامپ بازتاب روشنی از ادبیات افراط گرایان ملی گرا سفیدپوست دارد. سند هشدار می دهد که “تمدن در حال محو شدن” در اروپا است و بر ضرورت احیای “هویت غربی” این قاره تاکید می کند. این متن همچنین نگرانی دیرینه دولت ترامپ در مورد کاهش نرخ زاد و ولد را برجسته میکند: «افزایش خانوادههای سنتی که فرزندان سالم تربیت میکنند برای بازسازی سلامت فرهنگی و معنوی آمریکا حیاتی است».
این استراتژی جهان را به پنج منطقه اصلی تقسیم میکند و برای هر کدام مجموعهای از اصول، دستورالعملها و دستورالعملهای رفتاری را برای متحدان، شرکا، رقبای استراتژیک و سایر بازیگران ترسیم میکند. یکی از بارزترین چرخش های این سند، تمرکز مجدد آن بر حلقه داخلی واشنگتن است. تغییری که نشانه های آن ماه ها پیش ظاهر شد. اوایل این هفته، دولت ترامپ اصل ترامپ را به دکترین مونرو 1823 اضافه کرد و اعلام کرد: “این مردم آمریکا هستند، نه دولت های خارجی یا نهادهای جهانی که همیشه سرنوشت نیمکره غربی را تعیین می کنند.”
این جهت گیری به وضوح در متن استراتژی به عنوان خدمت به جلوگیری از جریان افراد و مواد مخدر در سراسر مرز جنوبی، یکی از اولویت های اصلی ترامپ، تعریف شده است. در این سند آمده است: “ما از دوستان باستانی خود در این نیمکره برای کنترل مهاجرت، توقف جریان مواد مخدر و تقویت ثبات و امنیت در خشکی و دریا کمک خواهیم گرفت.” این رویکرد به همکاری سیاسی و اطلاعاتی محدود نمی شود. همچنین شامل استقرار هدفمند برای ایمن سازی مرزها و مقابله با کارتل ها، و همچنین تنظیم مجدد ساختار نظامی ایالات متحده برای مقابله با تهدیدات فوری در این نیمکره است. حتی اگر بر اساس این سند «استفاده از نیروی مرگبار» ضروری بود.
امنیت ملی به سبک ترامپ؛ دیپلماسی در خدمات صورتحساب شرکتی
استراتژی جدید امنیت ملی دقیقاً مسیری را که دولت ترامپ طی می کند مشخص می کند: محو کردن خطوط بین امنیت، دیپلماسی و منافع تجاری. در بخشی از این سند آمده است که حضور دیپلماتیک ایالات متحده باید مستقیماً در خدمت موفقیت اقتصادی شرکتهای آمریکایی باشد: «همه سفارتخانههای ما باید از فرصتهای تجاری بزرگ در کشور میزبان، بهویژه قراردادهای دولتی آگاه باشند». هر مقام آمریکایی که با این کشورها تعامل دارد باید بداند که بخشی از ماموریت آنها کمک به شرکتهای آمریکایی برای رقابت و موفقیت است. موارد زیر، بدون نام بردن صریح از چین، هشدار می دهد که ایالات متحده باید نفوذ قدرت های خارجی در حال گسترش در آمریکای لاتین را مهار کند. در این سند آمده است: «هر مقام آمریکایی که در منطقه کار میکند باید تصویر کامل آسیبهای ناشی از عوامل خارجی را درک کند و از فشار و مشوقها برای تشویق کشورهای شریک برای محافظت از نیمکره ما استفاده کند».
در حیاط خلوت چین، استراتژی ترامپ از همان رشته رقابتی پیروی می کند که در سال های اخیر به وضوح در سیاست خارجی آمریکا تبدیل شده است: بسیج متحدان و شرکا برای مهار بزرگترین رقیب واشنگتن. در این سند با لحنی کنایه آمیز و مصمم آمده است: «برای موفقیت در خانه، باید در آنجا هم با موفقیت رقابت کنیم».
سند امنیت ملی توافقات دولت ترامپ با ژاپن، کره جنوبی و برخی از کشورهای آسیای جنوب شرقی را به عنوان نمونه هایی از استراتژی بزرگ واشنگتن برای مهار چین تبلیغ می کند. استراتژی مبتنی بر دو رکن اصلی: تعادل اقتصادی و بازدارندگی نظامی. در حوزه اقتصادی، این سند از متحدان منطقهای و فرامنطقهای، از اروپا و ژاپن گرفته تا کره جنوبی، استرالیا، کانادا و مکزیک میخواهد تا سیاستهایی اتخاذ کنند که اقتصاد چین را به سمت مصرف داخلی هدایت کند. زیرا طبق این سند، سایر نقاط جهان نمی توانند مازاد عظیم تولید چین را جذب کنند. در زیر پیشنهاد می شود از 7 تریلیون دلار دارایی خالص خارجی کشورهای اروپایی و آسیایی و همچنین 1.5 تریلیون دلار منابع موسسات مالی بین المللی برای ایجاد تعادل در برابر پکن استفاده شود.
با وجود تمام لایههای پیچیده این معماری اقتصادی، یک اصل تغییر ناپذیر در قلب همه آن باقی میماند: «اول آمریکا». در این سند به صراحت آمده است: “این دولت متعهد است از موقعیت رهبری خود برای اعمال اصلاحاتی استفاده کند که تضمین کند این نهادها در خدمت منافع آمریکا هستند.”
در این سند بر “حفظ برتری مطلق” در زمینه نظامی به منظور بازدارندگی در موضوع تایوان تاکید شده و تصریح شده است که ایالات متحده با هرگونه اقدام یکجانبه با هدف تغییر وضعیت موجود در تنگه تایوان مخالف است. این موضعی است که نشان دهنده سیاست تندرو دولت ترامپ در قبال پکن است. واشنگتن همچنین در تلاش است تا بار امنیتی بیشتری را بر دوش متحدان آسیایی خود بگذارد. در این سند آمده است: «ما باید این کشورها را تشویق کنیم تا با تمرکز بر قابلیتهای حیاتی برای بازدارندگی، از جمله قابلیتهای جدید، هزینههای دفاعی خود را افزایش دهند.
با وجود سرد شدن بی سابقه در روابط واشنگتن و دهلی نو در دوران ترامپ، این سند موقعیت مهمی را برای هند ترسیم می کند. تمرکز این نقش حفظ همکاری امنیتی در چارچوب چهارگانه است. مکانیزمی که ایالات متحده، ژاپن، استرالیا و هند را در یک چارچوب امنیتی غیررسمی گرد هم می آورد تا چین را متعادل کند.
اروپا در آینه استراتژی ترامپ؛ هشدار از نابودی تمدن و امید به راست افراطی
در مقایسه با سایر بخشهای سند، نسخه اروپایی «استراتژی امنیت ملی» ترامپ بسیار واضحتر، تندتر و ایدئولوژیکتر نوشته شده است. بخشی که به وضوح به سخنرانی جنجالی جی دی مربوط می شود. ونس در کنفرانس امنیتی مونیخ شرکت می کند و آن را هماهنگ می کند. این سند به طرز نگران کننده ای از “تخریب تمدن” در اروپا صحبت می کند و این را به عوامل متعددی از جمله سانسور آزادی بیان، سرکوب مخالفان سیاسی، کاهش نرخ زاد و ولد و فرسایش هویت ملی و اعتماد به نفس جوامع اروپایی نسبت می دهد.
علیرغم شعار «اول آمریکا»، این سند مدعی است که واشنگتن باید به اروپا در «تصحیح مسیر خود» کمک کند. اما نه از طریق همکاری کلاسیک فراآتلانتیک، بلکه با تشویق و تقویت مقاومت در داخل کشورهای اروپایی. در متن سند، افزایش نفوذ احزاب راست افراطی “وطن پرست” در قاره سبز به عنوان “منبع بزرگ خوش بینی” توصیف شده است. بیانیه ای که نشان دهنده تعهد آشکار به جنبش های پوپولیستی و احساسات ضد نظام حاکم در اروپا است.
در مورد روسیه، این سند استدلال می کند که مذاکرات جاری برای پایان دادن به جنگ در اوکراین برای بازگرداندن ثبات استراتژیک در اوراسیا و کاهش خطر درگیری بین روسیه و اروپا ضروری است. در حالی که این سند از «پایان سریع خصومتها» و «بازسازی پس از جنگ» صحبت میکند، اما در مورد شرایط و چارچوب مشخص برای پایان جنگ سکوت میکند و به جای آن به اتهامات علیه رهبران اروپایی اشاره میکند: «اکثریت قریب به اتفاق اروپاییها خواهان صلح هستند، اما این تمایل در سیاست منعکس نمیشود، زیرا دولتها فرآیندهای دموکراتیک را تضعیف کردهاند». این بیانیه دقیقا مصادف است با بیانیه های بحث برانگیز منتشر شده در واشنگتن در ماه های اخیر. روایتی که سیاست های رسمی اروپا را برخلاف افکار عمومی به تصویر می کشد.
یکی از بحث برانگیزترین بخش های سند، تکرار یکی از خطوط اصلی تبلیغات روسیه درباره ناتو است. سند گفت: پایان دادن به تصور و جلوگیری از واقعیت گسترش دائمی ناتو یکی از اهداف اساسی آمریکا است. این رویکرد به وضوح فاصله قابل توجهی با سیاست سنتی ایالات متحده دارد. سیاستی مبتنی بر تقویت اتحاد آتلانتیک و توسعه بازدارندگی جمعی. اکنون، سند استراتژی ترامپ به وضوح نشان دهنده تغییر اساسی در رویکرد آمریکا در قبال امنیت اروپاست. تحولی که اروپا را نه به عنوان یک شریک برابر، بلکه به عنوان یک منطقه بازسازی ژئوپلیتیک از منظر “اول آمریکا” می بیند.
بازگشت ترامپ به خاورمیانه؛ از دموکراسیسازی تا رئالیسم انعطافپذیر
بخش خاورمیانه از “استراتژی امنیت ملی” ترامپ شاید واضح ترین انحراف از سنت ریشه دار سیاست خارجی ایالات متحده باشد. در حالی که واشنگتن دهه ها حضور خود را در منطقه با شعار ترویج دموکراسی توجیه می کند، سند جدید به صراحت می گوید: «مشارکت با کشورهای منطقه مستلزم کنار گذاشتن تجربه نادرست وادار کردن این کشورها به ویژه پادشاهی های خلیج فارس به کنار گذاشتن سنت ها و اشکال حکومتی خود است.
این سند به جای اعمال فشار خارجی برای اصلاحات، حمایت از تغییرات را تنها زمانی توصیه می کند که “به طور طبیعی به وجود می آیند”. این رویکرد در قالب مفهومی تبیین شده است که سند آن را «رئالیسم نرم» می نامد: «ما به دنبال روابط خوب و تجارت مسالمت آمیز با مردم جهان هستیم، بدون تحمیل تغییرات دموکراتیک یا اجتماعی که با سنت ها و تاریخ آنها ناسازگار است».
متن سند، برخلاف جریان تحلیل غالب، با کمی خوشبینی نشان میدهد که شدت بحرانهای خاورمیانه کمتر از آن چیزی است که رسانهها نشان میدهند و پیشبینی میکند:
1- ایران از نظر سند “به شدت تضعیف” شده است;
2- مناقشه اسرائیل و فلسطین به عنوان یک «گره دشوار» اما «در مسیر صلح پایدار» توصیف شده است.
3- سوریه «به طور بالقوه هنوز مشکل ساز است، اما می تواند باثبات شود».
4- در عین حال، کشورهای عربی خلیج فارس نه به عنوان بازیگران امنیتی یا سیاسی، بلکه به عنوان «منبع کلیدی که از فناوری برتر هوش مصنوعی آمریکا پشتیبانی می کند» معرفی می شوند.
این سند با جملهای پایان مییابد که نشاندهنده یک تغییر استراتژیک بزرگ است: «روزهای تسلط خاورمیانه بر سیاست خارجی بلندمدت و عملیات روزمره آمریکا، خوشبختانه به پایان رسیده است؛ نه به این دلیل که خاورمیانه دیگر اهمیتی ندارد، بلکه به این دلیل که دیگر محرک ثابت تنش و فاجعه نیست».
این جمله حاوی جوهر دیدگاه جدید دولت ترامپ در منطقه است: کاهش تعهدات و حضور مستقیم، تمرکز بر نوعی از ثبات حداقلی به جای پروژههای مهندسی سیاسی بلندپروازانه، کنار گذاشتن هدف دموکراسیسازی به عنوان محور اعلامشده سیاست آمریکا و حرکت به سمت روابط مبتنی بر منافع اقتصادی و فناوری. چرخشی که در عمل به طور آشکار و ساختاری موقعیت خاورمیانه را در سلسله مراتب اولویت های ژئوپلیتیک ایالات متحده تغییر داده است.