بهترین برای: کامبیز آتابایی از چهره های شاخص ورزش و مدیریت ایران پیش از انقلاب در سن 86 سالگی در آمریکا درگذشت و تا قبل از سال 1357 ریاست فدراسیون فوتبال ایران، فدراسیون سوارکاری و کنفدراسیون فوتبال آسیا را بر عهده داشت و بسیاری او را یکی از مهم ترین طراحان ساختار مدرن فوتبال ایران می دانند.
امیرحسن خدیر در عصرایران درباره معمار فوتبال مدرن ایران نوشت: آیا درگذشت کامبیز آتابایی، رئیس فدراسیون فوتبال ایران در دهه 50، بهانه ای است یا فرصتی برای اینکه بدانیم او کیست، چرا دهه ها بعد فراموش نشد و چه نقشی در پایه گذاری فوتبال مدرن ایران داشت؟
اگرچه ایران برای اولین بار در دوران ریاست جمهوری او (1978-آرژانتین) به جام جهانی راه یافت، اما ماجرا فراتر از آن اتفاق است و البته در این 24 ساعت پس از مرگ او اطلاعات نادرستی درباره اتبا منتشر شده است که بیشتر به دلیل ناآگاهی و اتکا به محتوای شبکه های اجتماعی، تکرار دروغ ها و کمبود اطلاعات تاریخی است.
این شامل دو بار قهرمانی ایران در جام ملت های آسیا در دوران ریاست جمهوری او می شود. هر چند در سال 1351 خورشیدی و پس از فتح این جام و شرکت در المپیک مونیخ منصوب شد.
اطبایی رئیس فدراسیون فوتبال ایران و همچنین رئیس فدراسیون سوارکاری و البته قائم مقام وزارت دادگستری شد و همین امر در کنار خصوصیات فردی او این اختیار را به او می داد که با دست باز و بالاترین حمایت ها را دریافت کند و هیچکس نتوانست جلوی او را از ایجاد تغییرات گسترده بگیرد.
بنابراین باید نقش و اهمیت او را فهمید که در زمان او به کدام تورنمنت رفتیم و کدام جام را بردیم. چرا که صحبت از ایجاد ساختاری است که فدراسیون فوتبال را از حالت کاملا آماتوری به نیمه حرفه ای تبدیل کند. با چنین دیدگاهی، به جای تکرار برخی اطلاعات پراکنده و گاه نادرست، در این مقاله به 10 موضوع قابل توجه و مهم می پردازیم:
1. عتبایی معاون وزیر دربار بود و عده ای از همکاران خود از جمله هوشنگ دهبان و حسین معتمدی را از آنجا آورد تا با اختیارات بیشتری عمل کند. اولی را دبیر فدراسیون، دومی را رییس هیات فوتبال و در واقع یک تیم 3 نفره بود نه یک نفر.
جالب است بدانید که دود تغییر سازه با فشار یا ابتکار این مثلث به سود تهران تاج و باشگاه فوتبال افتاد. چرا چون هیچ باشگاهی حق حضور بیش از یک تیم در مسابقات سراسری ایران را نداشت و از بین تیم های یک خانواده فقط یک تیم باقی ماند و به صورت حرفه ای فعالیت کرد و بقیه مجبور شدند حتی در رده جوانان آماتور شوند. بدین ترتیب تیم های دیهیم (گام)، افسران و تمام تاج های شهرها ناگزیر آماتور شدند.
در برخی موارد، کسب و کار از حرفه ای به آماتور تغییر کرد و منحل شد. همزمان با انحلال تاج آبادان که معدن بازیکن هم بود، تاج اهواز هم منحل شد. در تهران هم تیمی دیهیم یا پله شد شرکت گاز تهران (بوتان).
2. بزرگترین اقدام فدراسیون اتابا برگزاری مسابقات در سراسر کشور و ایجاد لیگ باشگاهی به زبان امروزی بود. زیرا قبل از آن به صورت شهرستانی برگزار می شد نه کشوری و به همین دلیل اولین دوره این مسابقات در سال 1352 با نام «جام تخت جمشید» ایجاد شد.
آنها سه شرط برای همه تیم های فعلی تعیین کردند: اول، داشتن زمین تمرین (نه ورزشگاه). دوم: از هر خانواده فقط یک تیم حق شرکت دارد (برای از بین بردن امکان تبانی در صورت نیاز به امتیاز). شرط سوم این است که هر باشگاه باید مدیر و متولی باشگاه نیمه حرفه ای داشته باشد و در مسابقات انتخابی شرکت کند. ضمن اینکه همه جا سهام مشخص شد و تنها 7 تیم برتر تهران می توانستند در مسابقات شرکت کنند.
البته ذکر این نکات به معنای عبور نکردن این تصمیمات و عدم وجود نکات نامشخص نیست، بلکه یادآور می شود که پرسپولیسی ها مسابقات تهران را در رده نهم به پایان رساندند و با این حساب البته نتوانستند در جام تخت جمشید شرکت کنند اما به دلیلی که هیچ وقت مشخص نشد در جام تخت جمشید حاضر شدند.
دیگر اینکه در حالی که باشگاه آرارات برزگ را حذف کردند، نه تنها زمین اختصاصی داشتند، بلکه بعد از 50 سال هنوز یک استادیوم ورزشی خصوصی برجسته دارند، چه برسد به آن زمان! تیم دیهیم (پله) به همین دلیل نتوانست شرکت کند. با این حال پرسپولیس به جام تخت جمشید راه یافت و بازی معروف 6 نفره در همین مدت برگزار شد. دیدار مقابل بانک ملی به دلیل استفاده غیرمجاز حریف از بازیکنان 3 بر صفر به سود پرسپولیس اعلام شد و به مقام قهرمانی رسید.
3. یکی دیگر از تاثیرات مهم آتابایی انقلابی است که در تیم های ملی ایجاد کرد و از این رو او شایسته عنوان معمار فوتبال مدرن ایران است. در دوره او مسابقات جوانان در شهرها و حتی روستاهای دورافتاده برگزار می شد که هم شور و شوق به آن مناطق رفت و هم استعدادهای جدیدی کشف شد. وی سپس تصمیم گرفت این مسابقات را در یک مکان در یکی از شهرهای ایران متمرکز کند و عنوان ویژه ای برای این جام اندیشید که تنها محدود به جوانان نشد و به جوانان نیز رسید و بعدها نام دومی را ارتش خاتمی/جام خاتمی گذاشت. (شوهر و پسر خواهر شاه که از قضا در جوانی فوتبالیست و والیبالیست معروفی بود و در حال پرواز با بادبادک جان باخت، کمبیس نام داشت).
4. در دوران ریاست عتبه، روابط ایران با سازمان های بین المللی گسترش یافت تا جایی که فیفا مسابقات جوانان خوزستان را تصویب کرد و در تقویم سالانه خود گنجاند. اتفاقی که باعث شد تیم های بزرگ با بازیکنانی به ایران بیایند که بعدها نامشان بر سر زبان ها افتاد. بازیکنانی مانند رنات داسایف (دروازه بان شوروی)، اسکار (مدافع و کاپیتان برزیل)، جوزف مساروس (کاپیتان مجارستان) و آگیل، بهترین بازیکن برزیل در جام 1978، یا هم تیمی زیکو و سوکراتیس، ادر در سال 1982.
پس از این مسابقات تصمیم به میزبانی ایران گرفته شد و مسابقات قهرمانی جوانان آسیا حاصل این میزبانی است. ایران در تمام دوران سلطنت اتابا 4 بار قهرمان قهرمانی جوانان آسیا شد و قهرمانی کمکی را نیز باید به آن اضافه کرد. در حالی که جام با گل دقیقه 80 از دست رفت، ایران یک دقیقه قبل به تساوی کشیده بود. (در آن زمان مسابقات جوانان 80 دقیقه طول می کشید؛ 10 دقیقه کمتر از مسابقات بزرگسالان).
از آن زمان، تعدادی از مسابقات منطقه ای (مقدماتی برای المپیک یا جام جهانی) که در حال حاضر در عربستان سعودی یا قطر برگزار می شود، در ایران برگزار شده است.
5. آتابای مربی معروفی مثل فرانک اوفارل را به ایران آورد. او او را مستقیماً از منچستریونایتد آورد و آنها مجبور شدند تامی داک وتی را به جای او بیاورند. البته اوفارل تنها دو سال بود که در ایران بود، اما دو دستیار ایرانی او، حشمت مهاجرانی و حسن حبیبی، تا سال ها بعد منشأ کار بودند.
6. مهمترین دستاورد او البته صعود ایران به جام جهانی 1978 است (و نه دو عنوان قهرمانی در جام ملت های آسیا 1968 و 1972 که در ابتدا آمد و بعد از دومی اساساً فدراسیون را در دست گرفت و این دو در دوران ریاست مصطفی مکری اتفاق افتاد و متاسفانه این اشتباه در بسیاری از ساعات 2 بار قهرمانی او توسط رسانه ها تکرار شد. دوران نه در جام ملت های آسیا بلکه در بازی های آسیایی تهران است.
تنها یک تیم از آسیا و اقیانوسیه اجازه حضور در جام جهانی 1978 را داشت و ایران که در کل مسابقات 3 گل به ثمر رساند به عنوان تنها سهمیه حضور داشت.
7. گفته می شد که آتابایی رئیس فدراسیون سوارکاری نیز بوده و در این سمت یکی از بزرگترین مسابقات پرش با اسب را که سوارکاران زن و مرد در آن شرکت می کردند، برپا کرد. در این مسابقات که کامبیز آتابایی، نادر جهانبانی، منوچهر خسروداد، گلنار بختیار و علی رضایی حضور داشتند، تیم ایران موفق به پرش از مانع 2 متر و 3 سانتی متری شد. رکوردی که هنوز شکسته نشده است!
8. یکی دیگر از ویژگی های فدراسیون فوتبال عتبایی این است که در هر دو باشگاه پرسپولیس و تاج نگاه یکسانی دارد و وقتی صحبت از اجبار آنها به قانون، طرح باشگاهی و حوزه استاندارد می شود، از نفوذ و روابط چه پرویز خسروانی و چه عبده دریغ نکرده و بارها با هر دوی آنها مشکل داشته است.
9. راهیابی تیم ملی فوتبال ایران به جام جهانی 1978 (آرژانتین) با رای قاطع اعضای کنفدراسیون فوتبال آسیا به اخراج اسرائیل همزمان شد. این در حالی است که کوتیک مالزیایی به دلیل بیماری نتوانست به وظیفه خود ادامه دهد و از ریاست کنفدراسیون استعفا داد و کامبیز آتابایی معاون رئیس جمهور به عنوان رئیس موقت انتخاب شد. ریاست دائم او نیز کاملاً محتمل بود زیرا فوتبال ایران در اوج بود و ایران با درآمدهای نفتی سرشارش از خرج کردن ابایی نداشت، اما انقلاب در ایران تغییر مسیر داد و این نکته از دیگر اشتباهات مقالات 24 ساعت گذشته است که در آن اطبایی از (و باز هم در همان زمان!) به عنوان تنها رئیس جمهور ایرانی در تاریخ و رئیس اتحادیه بین المللی فوتبال آسیا یاد کرد. رئیس جمهور دائم
10. فیفا واکنش تندی به اخراج اسرائیل از آسیا نشان داد و آن را مصداق مداخله سیاسی در فوتبال دانست و تصمیم گرفت کنفدراسیون فوتبال آسیا را مجازات کند. لغو سهمیه آسیا در جام جهانی 1978 که تیمی جز ایران نبود! در همین حین، اتابایی ایده ای را مطرح کرد و پیشنهاد کرد که اسرائیل به عضویت یوفا در بیاید تا از غیله دلجویی کند. پس از آن اسراییل از آسیا خارج شد و تهدیدات و تنبیهات کنفدراسیون و فوتبال ایران نیز رد شد.
برای بررسی عمیق میراثی که دوران عتبایی برای فدراسیون فعلی به جا گذاشته است، نقل حکایتی جالب باشد: اشاره شد که مسابقات بین المللی جوانان که در دوره آتابایی برپا شد در رشد و ارتقای بازیکنان بسیار مؤثر بود و از جمله می توان به مسابقات بین المللی جوانان در اسفند 1357 اشاره کرد. یک ماه مانده به شروع مسابقات لیگ شیراز و اهواز.
هدف این است که در این دیدارها بازیکنی به نام مهدی تاج در بال چپ در تیم جوانان ایران مقابل تیم هایی مانند برزیل، مجارستان، لهستان، اسکاتلند و تیم باشگاهی آرسنال بازی کند و سپس به ذوب آهن بپیوندد. با این خاطره شیرین و تجربه شخصی جای تعجب دارد که به عنوان رئیس فدراسیون فوتبال این مسابقات را احیا نکرده باشد؟
همچنین در آن زمان مسابقات در دو ورزشگاه برگزار می شد: یکی در ورزشگاه تاج گذاری شیراز که بعد از انقلاب به شهدای ارتش شیراز تغییر نام داد و دیگری در ورزشگاه تختی فعلی اهواز که وضعیت این دو در حال حاضر خوب نیست.
هنگام بیان اهمیت و نقش مسابقات جوانان، یادآوری چند نام ممکن است مفیدتر باشد:
در مسابقات جوانان در سال 1355 پرویز مظلومی با 10 گل آقای گل شد و چهره شد، استعدادهایی چون حسین فرکی، محمد پنجعلی و بهتاش فریبا با آن گل معروف 40 متری در تیم ملی جوانان به شوروی معرفی شدند و در طول سال ها در فوتبال باشگاهی و ملی به شهرت رسیدند و درخشیدند.
با این سخنان، تقلیل نقش و نام کامبیز آتابایی به ریاست فدراسیونی که ایران برای اولین بار با آن در جام جهانی حضور داشت، نادیده گرفتن دیگر کارهای بزرگ است: ایجاد بستری برای کشف و ارتقای استعدادهای خام از سراسر ایران و تأسیس تیم ملی و تبدیل پیست از فوتبال آماتور به فوتبال نیمه حرفه ای و بعدها.
باید اضافه کرد که پس از انقلاب تنها رئیس فدراسیونی که از نظر مدیریت، روند و ساختار همتای آتابایی بود و حامی فدراسیون فوتبال ایران بود، محسن صفایی فراهانی بود.
به گزارش رسانه انتخابتو