بارورسازی ابرها در گیلان انجام شد اما در ترکمنستان بارید!

حسین اردکانی، پدر هواشناسی ایران با انتقاد از برخی ادعاهای غیرعلمی مبنی بر افزایش بارندگی در کشور، از صداوسیما گلایه کرد. وی بیان کرد: رسانه ملی باید میزگردهای علمی را با کارشناسانی که در حوزه های مختلف از جمله اقلیم فعالیت کرده اند تشکیل دهد تا به جای ارائه اظهارنظرهای موردی و پراکنده در این حوزه، به صورت کارشناسی این موضوعات مطرح شود.

به گزارش ایسنا، اردکانی گفت: به سختی می توان گفت بدون مبنای علمی ابر ایجاد می کنیم، آنها را می بریم و باران ایجاد می کنیم. مکانیسم تشکیل ابر شناخته شده است. متاسفانه در سامانه فعلی که از روز شنبه وارد ایران شده است رطوبت چندانی وجود ندارد و ممکن است سواحل کمی باران ببارد اما وقتی به تهران می رسد فقط ابر دیده می شود و باران نمی بارد.

وی با اشاره به تجربه خود در زمینه بارورسازی ابرها در دهه 40 و 50 افزود: در سال های 1340 تا 1350 کانادایی ها قصد بارورسازی ابرهای پشت سد کرج را داشتند چرا که در آن سال ها چندین سال خشکسالی داشتیم. من با این طرح که در آن زمان 50 میلیون تومان هزینه داشت مخالفت کردم و همه اطلاعات لازم را به مسئولان دادیم.

اردکانی با ارزیابی اینکه بارورسازی ابرها کار بسیار مهمی است، ادامه داد: در فرآیند بارورسازی ابرها باید دانست که یدید نقره یا یخ پودری یا کربن مایع در کجا، در چه دما و در چه ارتفاعی باید پاشیده شود. پاشش کربن مایع در حال حاضر در ایالات متحده استفاده می شود. کربن مایع که توسط یک ژاپنی-آمریکایی پیشنهاد شده بود، بارش را افزایش داد.

اردکانی افزود: علاوه بر این هدف گذاری بارندگی ها نیز حائز اهمیت است. چند سال پیش خواندم که در گیلان طرح کوددهی می کردند چون خشکسالی بود. اما بعدا وزارت نیرو اعلام کرد که کوددهی انجام شده اما در قرقیزستان و ترکمنستان باران بارید! این مسائل بسیار حساس و پیچیده است.

وی همچنین طرح پیشنهادی خود برای احیای دریاچه ارومیه را اینگونه تشریح کرد: در آن پروژه همه مسائل به دقت مورد توجه قرار گرفت. چه نوع سیستمی باید به منطقه بیاید، توزیع دما چگونه باشد، بلورهای یخ چه نقشی در رقص قطرات آب خواهند داشت. همه اینها علم است. فیزیک و دینامیک. در این گونه پروژه ها باید هدف و هدف کاملاً مشخص و علمی باشد و اجرای کار به صورت دقیق و حساب شده انجام شود.

پدر هواشناسی ایران با تاکید بر اینکه بارورسازی تنها در انواع خاصی از ابرها امکان پذیر است، نسبت به ساده سازی این فرآیند علمی هشدار داد. وی تصریح کرد: هر ابری را نمی توان بارور کرد. ابرهای گوشته، ابرهای کومولونیمبوس و انواع مختلفی از ابرها وجود دارد و برای هر کدام باید محاسبات دقیقی انجام شود. شما نمی توانید فقط به آب پاشی بروید و منتظر باران باشید. به خدا قسم اینطور نیست.

اردکانی با اشاره به تجربیات کشورهای مختلف گفت: طبق مطالبی که خواندم اسپانیا و برخی کشورهای اروپایی این کار را زیاد انجام داده اند، ایران نیز این کار را انجام می دهد و محققان کانادایی اعلام کردند با بارورسازی ابرها میزان بارش را 20 درصد افزایش دادند. هر خواربارفروشی می گوید جنسیت من شیرین است نه ترش و باید دید از چه روش سنجش و علمی استفاده می شود تا صحت این ادعاها مشخص شود.

این محقق که در حوزه هواشناسی فعالیت می کند، ادامه داد: گاهی ممکن است بارندگی های طبیعی وجود داشته باشد اما با مداخله نادرست میزان بارندگی کاهش می یابد و این بدان معناست که افزایش بارندگی همیشه ناشی از کوددهی نیست. یدید نقره، پودر یخ یا کربن مایع اگر در دما و ارتفاع نامناسب اسپری شود، می تواند اثر معکوس داشته باشد. طبیعت خود به خود می تواند زایمان کند و ما باید به او کمک کنیم نه اینکه مانع آن شویم.

اردکانی بر اهمیت دانش علمی درباره ابرها تاکید کرد و افزود: نوع ابر، میزان بلورهای یخ، میزان قطرات آب سرد ابر و نسبت آب فوق سرد باید به دقت کنترل شود. اینها مسائل صرفاً علمی و فنی است و در صورت عدم استفاده کامل از بهره برداری علمی می تواند منجر به هدر رفتن سرمایه شود.

بله یا خیر

اردکانی خطاب به شبه علم دزدی و جنگ ابری پاسخ داد: سرقت ابری کاملا بی معنی است، واقعاً می خواهم بگویم… سرقت ابری یعنی چه؟ این بدان معناست که شما ابر را از یک مکان به مکان دیگر می برید.

پدر هواشناسی ایران با پرداختن به شایعات مبنی بر «دزدی ابرها» و دخالت انسان در کاهش یا افزایش بارش ها در مناطق مختلف تاکید کرد: این ادعاها مبنای علمی ندارد و تنها می توان شدت و نه جهت بارش در یک سامانه را تغییر داد.

وی با اشاره به یکی از این روایات گفت: یک سال که رژه مهمی در مسکو برگزار می شد، من سیستمی شنیدم – حالا ممکن است سیاسی باشد یا تبلیغاتی – که می گفت باران شدیدی از دریای سیاه به سمت مسکو می بارید و قبل از اینکه سیستم به مسکو برسد در حومه اطراف باران زیادی می بارید تا کشور در روز رژه باران کمتری داشته باشد، زمانی که سیستم رژه کمتر بود و به این سمت می رسید.

اردکانی ادامه داد: معلوم نیست چنین موضوعی چقدر سیاسی، چقدر تبلیغاتی است و چقدر واقعی است. اما از منظر علمی – همانطور که گفتم – می توان یک سامانه متحرک را هدف قرار داد و در نقطه ای بارش آن را افزایش داد تا زمانی که به هدف خود رسید کاهش بارندگی را تجربه کند و یا حتی بدون بارش از منطقه عبور کند. این نوع تنظیم امکان پذیر است. با این حال، نمی توان ابر را از یک منطقه بدزد و به منطقه دیگر برد.

وی در تشریح ادعاهای مطرح شده درباره تشکیل یا حرکت ابرها گفت: برخی معتقدند که می توان ابر تولید کرد و به مناطق یا ارتفاعات خاصی منتقل کرد، اما تحقق چنین ادعایی کاملاً به وزش بادهای لایه های بالایی جو، جهت، نیمرخ و ارتفاع وزش باد بستگی دارد. تغییر این جریان ها بسیار دشوار است و پویایی جو را نمی توان تغییر داد. بنابراین نمی توان مسیر یک سیستم جوی را تغییر داد.

اردکانی خاطرنشان کرد: ابرها تقریباً همراه با وزش باد در لایه های بالایی جو حرکت می کنند. ارتفاعی که ابر در آن قرار دارد و جهت و سرعت باد در آن ارتفاع تعیین می کند که سیستم در کدام جهت حرکت کند. بنابراین نمی توان مسیر آن را تغییر داد.

وی همچنین تاکید کرد: می توان تنظیمات فیزیکی را انجام داد. به عبارت دیگر سیستم را تضعیف یا تقویت کرد. این کار قابل انجام است. با این حال، سرقت یک ابر یا تغییر کامل مسیر یک سیستم جوی قابل تعریف و اجرا نیست. سیستم در همه موارد به منطقه می رسد. اکنون یا به صورت اصلاح شده است یا فعال شده است، اما امکان تغییر مسیر وجود ندارد.

افسانه هایی در مورد چنگ گفته شد

وی با اشاره به پدیده جنگ گفت: در پاسخ به این سوال باید توضیح دهم که دو ابرقدرت دنیا یعنی روسیه و آمریکا دارای سیستم هایی هستند که با استفاده از آنتن های ویژه کار می کنند. روس ها این آنتن ها را در سیبری و آمریکایی ها در آلاسکا قرار دادند. اگر به آلاسکا بروید، متوجه خواهید شد که به دلیل گستردگی منطقه، امکان ورود آزادانه به برخی از این قسمت ها وجود ندارد، زیرا این مکان ها محل این آنتن های ویژه هستند.

اردکانی با بیان اینکه این آنتن ها برای انتشار امواج رادیویی با فرکانس بالا به لایه یونوسفر طراحی شده اند، گفت: این سیستم ها تنها می توانند قسمت کوچکی از لایه یونوسفر را برای مدت کوتاهی گرم کرده و تغییرات محدودی در رفتار امواج رادیویی ایجاد کنند. فرآیندهای مربوط به یونوسفر پیچیده است، اما برخلاف برخی تصورات، این گرم شدن محدود به معنای تولید یا انتقال انرژی به نقاط خاصی از زمین نیست و استفاده از آن بیشتر در حوزه های تحقیقاتی و مخابراتی است.

در آن زمان پیشنهاد شد که ممکن است یک زلزله قدرتمند در اقیانوس آرام (همان رویداد 9.2 ریشتری که امواج مرگبار ایجاد کرد و تا ژاپن گسترش یافت) به چنین سیستم هایی نسبت داده شود. این امواج حتی یک جزیره بزرگ را تحت تاثیر قرار داد. برخی معتقدند که این حادثه می تواند نتیجه آزمایش چنین فناوری هایی باشد، اما این ادعا بسیار بعید است و هیچ مدرک قطعی برای آن وجود ندارد.

این پژوهشگر هواشناسی تاکید کرد: این انرژی در نهایت کجا و چگونه استفاده می شود اغلب در حوزه مسائل سیاسی و امنیتی است و من در آن عرصه هیچ ورودی ندارم. فقط از منظر فیزیکی، می توانم بگویم که اصول این فناوری وجود دارد و روسیه و آمریکا هر دو روی آن کار می کنند. مدل های هواشناسی نیز در این منطقه بررسی شده است.

وی در خصوص چشم انداز اقلیمی کشور گفت: ایران در سال های آینده به سمت شرایط خشک تری پیش می رود اما این روند مطلق و خطی نیست. برای تجزیه و تحلیل دقیق، یک دوره حداقل 50 ساله باید بررسی شود. سازمان هواشناسی می‌تواند با استخراج داده‌ها و ارائه نمودارهای مربوطه نشان دهد که در چه سال‌هایی میزان بارندگی کم، در چه سال‌هایی در محدوده نرمال و در چه دوره‌هایی بالاتر از میانگین است.

وی افزود: وقتی به میانگین 50 ساله نگاه می کنیم می توان دوره های بالا، نرمال و کم را تشخیص داد. اما متاسفانه یکی از مشکلات این است که برخی از موضوعات مهم پژوهشی اصلا رعایت نمی شود. مثلاً مسائلی مانند «شار گرما» که بارها بر آن تاکید کرده ام، نیاز به بررسی جدی در سازمان دارد. با این حال، به نظر می رسد هیچ فشار و برنامه ریزی مورد نیاز برای این نوع تحقیقات وجود ندارد.

به همین دلیل اردکانی با بیان اینکه به طور قطعی نمی توانم بگویم کشور به سمت خشکسالی پیش می رود یا دوره هایی با بارندگی های شدید را تجربه خواهیم کرد، ادامه داد: در مجموع بارندگی ما کم است اما ممکن است یک یا دو سال بارندگی بالاتر از حد متوسط ​​باشد و بعد از چند سال دوباره به زیر میانگین برسد.

وی با اشاره به ضرورت مدیریت منابع آب، مدیریت صحیح به معنای توجه به سال هایی است که الگوی بارندگی در آنها نوسان دارد، مانند سال های پر بارندگی مانند سال 1395/1397 یا 2018، گفت: هواشناسی دارای دوره هایی با ساختار تکراری است. دو سال پیش باران های تابستانی غیرعادی داشتیم. اتفاق مشابهی در سال 1335 رخ داد، سالی که من در بریتانیا تحقیقاتم را انجام دادم. بر اساس همین الگو اعلام کردم بارندگی های تابستانی می تواند تکرار شود و همینطور هم شد. پس از 65 سال، بارندگی های موسمی تابستان دوباره رخ داد.

اردکانی خاطرنشان کرد: بنابراین تاکید می‌کنم این دوره‌های بازگشت وجود دارد، اگرچه پیش‌بینی زمان دقیق ظهور آن‌ها مشکل است، بنابراین نمی‌توان گفت که کشور دائماً به سمت خشکسالی می‌رود، ممکن است هر چند سال یک بار شاهد بارش‌های کوتاه‌مدت شدید باشیم، اما در همان دوره‌هایی که بارندگی زیاد است، باید برای سال‌های کم بارندگی نیز برنامه‌ریزی کنیم.

وی ادامه داد: در حال حاضر واقعاً در شرایط بحرانی قرار داریم و این موضوع باعث نگرانی هم در افکار عمومی و هم در مسئولان شده است. رئیس جمهور محترم ما به حق نگران این وضعیت است. متأسفانه به جایی رسیده ایم که بحران جدی یا به دلیل ضعف مدیریتی و یا ناتوانی سازمان هواشناسی در نشان دادن مواضع مناسب و برنامه ریزی لازم به وجود آمده است.

اردکانی تاکید کرد: اما از مردم می خواهم که نگران نباشند. امید است با مدیریت صحیح به تدریج بارندگی ها به ویژه از ابتدای دهه دوم آذر آغاز شود. مدل‌هایی که من مطالعه کرده‌ام چنین روندی را نشان می‌دهند و اگر مفروضات درست باشند، زمستان و بهار می‌توانند به ما در رفع نگرانی‌های فعلی کمک کنند.