انتخابتو، آلودگی هوا یکی از مهم ترین معضلات زیست محیطی قرن حاضر است که سلامت میلیون ها نفر در سراسر جهان را تحت تاثیر قرار داده است. بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، سالانه حدود 7 میلیون مرگ زودرس در جهان به دلیل آلودگی هوا رخ می دهد. این آمار اهمیت حیاتی توجه به این معضل و یافتن راه حل های موثر برای مقابله با آن را نشان می دهد.
آلاینده های هوا از جمله ذرات معلق، اکسیدهای نیتروژن، اکسیدهای گوگرد، ازن سطح زمین و ترکیبات آلی فرار می توانند از طریق سیستم تنفسی وارد بدن شده و اثرات مضری بر سلامت انسان داشته باشند.
ازن گازی است که از ما در برابر پرتوهای فرابنفش خورشید در لایه های بالایی جو محافظت می کند، اما به عنوان یک آلاینده خطرناک برای سلامتی در سطح زمین در نظر گرفته می شود. استنشاق ازن می تواند باعث مشکلات تنفسی مانند درد قفسه سینه، سرفه، تحریک گلو و التهاب ریه شود. این آلاینده می تواند بیماری های مزمن تنفسی مانند آسم و برونشیت را تشدید کند و ریه ها را در برابر عفونت ها آسیب پذیرتر کند.
قرار گرفتن طولانی مدت در معرض ازن حتی می تواند منجر به آسیب دائمی بافت ریه و افزایش خطر ابتلا به سرطان ریه شود. کودکان، افراد مسن و افراد مبتلا به بیماری های تنفسی بیش از دیگران در معرض خطر اثرات مضر ازن هستند. بنابراین توصیه می شود در روزهایی که سطح ازن بالاست، به خصوص در ساعات گرم روز از فعالیت های شدید در فضای باز خودداری کنید.
آلاینده های هوا می توانند باعث استرس اکسیداتیو و التهاب سیستمیک در بدن شوند و به سلول ها و بافت های مختلف آسیب بزنند. به دلیل اندازه بسیار کوچک، ذرات معلق کوچکتر از 2.5 میکرون (PM2.5) می توانند از سد خونی مغزی عبور کنند و مستقیماً بر سیستم عصبی مرکزی تأثیر بگذارند. در این میان تغذیه مناسب می تواند نقش مهمی در محافظت از بدن در برابر اثرات مضر آلودگی هوا داشته باشد.
یکی از راه های موثر برای کاهش اثرات مضر آلودگی هوا، تغذیه مناسب است.
لاله عباسی، متخصص تغذیه و رژیم درمانی وی در گفت و گو با خبرنگار ایمنا در خصوص تاثیرات آلودگی هوا بر سلامت گفت: آلودگی هوا یکی از چالش های مهم زندگی امروزی است و تاثیرات آن بر سلامت انسان بسیار جدی تر از آن چیزی است که فکر می کنیم. اگرچه این مشکل می تواند برای همه افراد جامعه خطرناک باشد، اما گروه های خاصی مانند کودکان، سالمندان، زنان باردار و افراد مبتلا به بیماری های قلبی و ریوی بیشتر در معرض آسیب های ناشی از آن هستند.
وی با بیان اینکه یکی از راه های موثر برای کاهش اثرات مضر آلودگی هوا تغذیه مناسب است، ادامه داد: مصرف میوه ها و سبزیجات تازه به ویژه آنهایی که سرشار از پکتین هستند می تواند نقش مهمی در حفاظت از بدن داشته باشد. میوه هایی مانند سیب، پرتقال، توت فرنگی، لیمو، هویج و غلات کامل منابع غنی پکتین هستند که می توانند سموم موجود در هوا را جذب کرده و از آسیب به سلول های بدن جلوگیری کنند.
این متخصص تغذیه گفت: مصرف مواد غذایی سرشار از ویتامین E مانند روغن های گیاهی، مغزها مانند گردو و بادام، زیتون، جوانه گندم، جگر و سبزیجات دارای برگ سبز و همچنین مواد غذایی حاوی ویتامین D مانند شیر می تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کند. سیستم ، کره و زرده تخم مرغ می توانند اثرات سمی گازهای آلاینده را خنثی کنند.
وی تصریح کرد: مصرف لبنیات به ویژه پنیر و ماست به دلیل دارا بودن کلسیم بالا می تواند در کاهش جذب عناصر سنگین مانند سرب موثر باشد. با رعایت این توصیه های تغذیه ای می توان اثرات مضر آلودگی هوا بر سلامت بدن را به میزان قابل توجهی کاهش داد.
منابع غنی ویتامین C به از بین بردن سرب و سایر آلاینده های موجود در هوای آلوده کمک می کند
عباسی خاطرنشان کرد: تغذیه مناسب می تواند نقش مهمی در حفظ سلامت ما در شرایط آلودگی هوا داشته باشد. یکی از مهم ترین مواد مغذی که باید به آن توجه کنیم بتاکاروتن است که در میوه ها و سبزیجاتی مانند خربزه، انبه، کدو سبز، فلفل، اسفناج، کلم و زردآلو یافت می شود. این ماده پیش ساز ویتامین A در بدن است و نقش مهمی در تقویت سیستم ایمنی دارد.
وی با تاکید بر اینکه سلنیوم یکی دیگر از مواد معدنی ضروری است که تاثیر بسزایی در سیستم ایمنی بدن دارد، گفت: این ماده معدنی را می توان در غذاهای دریایی، مرغ و غلات کامل یافت. علاوه بر این، مصرف غذاهای غنی از ویتامین E و C که منابع غنی آنتی اکسیدان هستند، به بدن کمک می کند تا با رادیکال های آزاد مبارزه کند و آلاینده های مضر را از بین ببرد.
این متخصص تغذیه اضافه کرد: منابع غنی ویتامین C شامل مرکبات، فلفل سبز، براسیکا (کلم بروکلی، گل کلم و کلم پیچ)، گوجه فرنگی، سبزی های برگ دار، اسفناج، کیوی، طالبی و توت فرنگی است. این غذاها به از بین بردن سرب و سایر آلاینده ها از هوای آلوده کمک می کنند.
وی تصریح کرد: چای سبز و آب انار گزینه های بسیار خوبی برای نوشیدنی های سالم در روزهای کثیف هستند. این نوشیدنی ها سرشار از ویتامین C و آنتی اکسیدان هستند و به دفع سموم از بدن کمک می کنند. در نهایت مصرف ماهی های چرب غنی از اسیدهای چرب امگا 3 می تواند در کاهش تنگی نفس و اثرات مضر آلاینده ها بسیار موثر باشد.
آیا آلودگی هوا باعث افزایش وزن و چاقی می شود؟
عباسی در خصوص ارتباط آلودگی هوا با افزایش وزن تاکید کرد: آلودگی هوا و تاثیر آن بر افزایش وزن موضوعی است که توجه بسیاری از کارشناسان را به خود جلب می کند. تحقیقات نشان می دهد که آلودگی هوا می تواند وزن بدن را به طرق مختلف تحت تاثیر قرار دهد. یکی از مهمترین این اثرات واکنش طبیعی بدن به سموم و فلزات موجود در هوای آلوده است. بدن این مواد سمی را در بافت چربی ذخیره می کند تا از سلول های خود محافظت کند و شروع به تولید بیشتر و بیشتر بافت چربی می کند. این فرآیند باعث کاهش متابولیسم بدن و در نتیجه افزایش وزن می شود.
وی گفت: آلودگی هوا بر سیستم هورمونی بدن تأثیر بسزایی دارد. این اثر شامل کاهش ترشح هورمون لپتین که مسئول کنترل اشتها است و کاهش هورمون های تیروئید است. هورمون های تیروئید نقش مهمی در تنظیم متابولیسم بدن دارند و کاهش آنها می تواند منجر به افزایش وزن شود.
این متخصص تغذیه و رژیم درمانی افزود: آلودگی هوا بر کیفیت خواب تاثیر می گذارد و باعث افزایش هورمون کورتیزول می شود که می تواند باعث تجزیه بافت عضلانی و پروتئین های بدن شود و مستقیما بر وزن تاثیر بگذارد.
وی ادامه داد: یکی دیگر از پیامدهای آلودگی هوا کاهش فعالیت بدنی در فضای باز است. افراد ترجیح می دهند در روزهای کثیف در خانه بمانند و این ماندن در خانه منجر به کاهش مصرف کالری و در نتیجه افزایش وزن می شود.
عباسی خزر خاطرنشان کرد: نکته مهمی که باید به آن توجه کرد این است که کاهش وزن در افرادی که در شهرهای آلوده زندگی می کنند باید با دقت و زیر نظر کارشناسان انجام شود. رژیم های خودسرانه و کاهش وزن سریع می تواند مشکلاتی را ایجاد کند زیرا با تجزیه سریع بافت چربی، سموم ذخیره شده به سرعت وارد جریان خون می شود که می تواند متابولیسم را کند کرده و روند کاهش وزن را متوقف کند، بنابراین برای افرادی که قصد کاهش وزن دارند توصیه می شود. اگر در حال افزایش وزن هستید، با یک متخصص تغذیه مشورت کنید تا برنامه کاهش وزن اولیه را متناسب با وضعیت آنها تنظیم کند.
گفته می شود که آلودگی هوا یک معضل جدی برای سلامت عمومی است و تأثیرات گسترده ای بر سلامت انسان از افزایش وزن گرفته تا اختلالات متابولیک دارد. با این حال، اثرات مضر آن را می توان تا حد زیادی با اتخاذ استراتژی های تغذیه ای مناسب کاهش داد. مصرف منظم میوه ها و سبزیجات تازه و همچنین غذاهای غنی از ویتامین های C، E و D، آنتی اکسیدان ها، سلنیوم و امگا 3 می تواند به عنوان یک سپر محافظ در برابر آلاینده ها عمل کند.
توجه به این نکته ضروری است که کاهش وزن در شرایط آلودگی هوا باید با دقت و زیر نظر متخصصان تغذیه انجام شود تا از عوارض احتمالی ترشح سموم ذخیره شده در بافت چربی جلوگیری شود. علاوه بر رعایت اصول تغذیه ای، حفظ سبک زندگی سالم، انجام فعالیت های بدنی مناسب در داخل خانه و رعایت توصیه های بهداشتی می تواند به حفظ سلامت در شرایط آلودگی هوا کمک کند.