الهه جعفرزاده: در سال های اخیر موضوع ثبت میراث فرهنگی ناملموس (معنوی) در یونسکو و ادعای کشورهای مختلف مبنی بر آیین ها و سنت های مبتنی بر تاریخ و فرهنگ ایرانی بارها به بحثی جدی تبدیل شده است. از نوروز تا چوگان، از نان لواش تا گل رز. هر بار اخباری مبنی بر ثبت این میراث به نام کشورهای دیگر منتشر می شود و حساسیت ها را افزایش می دهد.
علیرضا ایزدی، مدیرکل اداره ثبت آثار باستانی و حفاظت و احیای دارایی های معنوی و طبیعی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ضمن بررسی دقیق این موضوع به انتخابتو گفت: قراردادی به تاریخ 72 داریم که در زمینه آثار محسوس، میدان جمشارق و… علاوه بر اینها، سال 2003 نیز وجود دارد. سازمان ملل متحد و بنیاد علم و فرهنگ یونسکو، کنوانسیون، که در چارچوب کنوانسیون عمل می کند، کمیته میراث جهانی را برای بررسی آثار ناملموس یا معنوی و غیر مادی تأسیس کرده است. مقام چهارم جهان اتفاق می افتد.”
یزدی مدیرکل ثبت آثار باستانی و حفاظت و احیای سرمایه های معنوی و طبیعی
“مالکیت” در دعاوی ارث نامشهود / دعاوی مشترک ذکر نشده است. از آیین های باستانی تا آلات موسیقی
مدیر کل اداره ثبت کار تاکید می کند: قرارداد سال ۱۳۸۲ در مرحله ثبت آثار مطرح نیست. مالکیت نمی شود، چیزی را تحت عنوان مبدأ نمی پذیرد و به صراحت اعلام می کند که به دنبال بحث های تفرقه افکنانه ای نیست که به وحدت انسانی و فرهنگی لطمه بزند. این کنوانسیون همه عناصری را که هدفشان وحدت بین اقوام، ملت ها و فرهنگ هاست رعایت می کند. اینکه بگوییم برخی از کشورها برخی از آداب و رسوم ما را دزدیده اند، دیدگاهی متعصبانه است که اتهامات منفی را وارد می کند. زیرا این دیدگاه بحث برانگیز است و یونسکو هرگز چنین چیزی را در اهداف خود دنبال نخواهد کرد.
نوروز مصداق بارز آن است; این یک جشن رایج در سراسر فرهنگ های وسیع بالکان، منطقه دریای سیاه، قفقاز، آسیای مرکزی، خاورمیانه و حتی بخش هایی از شبه قاره هند است. این دین سابقه ای بیش از سه هزار سال دارد و ارزش هایی مانند صلح، همبستگی، سازش و دوستی را در میان ملت ها ترویج می کند. بنابراین یونسکو آن را به عنوان میراث فرهنگی ناملموس بشریت می شناسد.
ایزدی در توضیح این موضوع می‌گوید: «تلاش‌ها برای ثبت نوروز در یونسکو از اواخر دهه 1980 آغاز شد و پس از مدتی به ثمر نشست و در ابتدا بسیاری از کشورها در این امر مشارکت داشتند، اما امروز نوروز به‌عنوان میراث مشترک 13 کشور در فهرست یونسکو ثبت شده است. حتی مغولستان نیز با وجود دوری از فرهنگ نوروزی خود، خود را بخشی از فرهنگ نوروزی خود می‌بیند.
وی در نمونه ای دیگر می افزاید: در زمینه ثبت آیین سده نیز با تاجیکستان همکاری می کنیم، افطار را هم ثبت کردیم، اگرچه منشا آن عربستان سعودی است، اما در قرارداد به مالکیت نگاه نمی شود و می گوید هر کشوری که اشتراکی داشته باشد، می تواند پرونده مشترک ارائه کند.
در زمینه «آینه کاری» نیز با برخی کشورها مکاتبه کردیم تا اگر آثار مشابهی دارند به پرونده ما اضافه شوند. در مورد سازهای «رباب» و «عود» هم همین رویکرد را داشتیم. منشا عود کشورهای عربی است، اما ما کمی تغییر دادیم و آن را ایرانی کردیم. هنگام ثبت نام، به کشورهای مختلف نامه نوشتیم تا در صورت تمایل به این هدف بپیوندند. او گفت: «افغانستان در قضیه رباب نزد ما آمد و این قضیه بیشتر تکمیل شد.
چه چیزی پشت ادعای عربستان برای ثبت «گل محمدی» بود؟
یزدی در پاسخ به این سوال می گوید: فایلی با عنوان گل محمدی، آداب و مهارت های مربوط به آن را ارسال کردیم. نظر ما متفاوت است. با این حال، عربستان سعودی فقط “عصاره گل رز طائف” را ثبت کرده است.
در مورد گلاب گل محمدی به آداب، جشن ها و سفره های فراوان مربوط به آن اشاره شده است. به عبارت دیگر عنوان گل رز در ادبیات فرهنگی ما از آن به عنوان یک شاخص نمونه یاد می شود و با نمونه عربستان قابل مقایسه نیست. گل رز طائف مورد جداگانه ای است که عربستان سعودی ادعای مالکیت این گل را می کند و جوهر آن را می گیرد و آن را «جوهر گل رز طائف» می نامد.
وی می افزاید: هدف ما این است که پرونده گلاب را با توجه به فرهنگ خودمان پیش ببریم، اصطلاح گلاب را فقط برای یک چیز به کار می بریم و آن عصاره گل سرخ است و به هیچ عصاره دیگری گلاب نمی گوییم اما کشورهای دیگر به همه مشروبات الکلی «عصاره» می گویند.
ثبت وراثت؛ انحصار یا اشتراک؟
مدیرکل ثبت آثار کشور بیان کرد: ثبت میراث از طرف یک کشور، وابستگی اگرچه کنوانسیون کار مشترک را تشویق می کند، اما هر کشوری می تواند هر میراثی را به طور مستقل ثبت کند. مثلا ما افطار را ثبت کردیم و عربستان جزو آرمان ما نیست. اگر روزی عربستان بخواهد افطاری را جداگانه ثبت کند، یونسکو هیچ منعی برای این کار ندارد.
وحدت و رشد فرهنگی؛ معیارهای ثبت میراث یونسکو
ایزدی در پاسخ به این سوال که یونسکو در ثبت آثار چه معیارهایی را مد نظر قرار می دهد، توضیح می دهد: میراث باید بر اساس ارزش های زنده و جاودانه ای باشد که وحدت آفرین و نشاط آور باشد و به توسعه فرهنگی جامعه کمک کند و آثار اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نیز داشته باشد.
در این فرآیند باید پرونده های مربوط به کار به درستی تکمیل و مشکلات برطرف شود. معمولاً یک سال طول می کشد تا پرونده در جلسات سالانه بررسی و رأی گیری شود و نتیجه ثبت شود.»
۴۷۲۳۲
گردآوری شده از رسانه خبر آنلاین