داروهای کمیاب، قیمت های نجومی; بیمارانی که نیاز به درمان دارند

بعدی- سال گذشته رئیس سازمان غذا و دارو اعلام کرده بود که افزایش قیمت دارو قابل توجه نخواهد بود. با این حال، کارشناسان اکنون از کمبود جدی دارو و افزایش قیمت صحبت می کنند.

بر اساس گزارش فردا، وزیر بهداشت از تامین ارز برای رفع نیاز دارویی می گوید و اعلام می کند 90 درصد پول مورد نیاز را بانک مرکزی تامین می کند. با این حال، هم اظهارات او و هم مشاهدات میدانی نشان می دهد که این دارو هنوز گران و کمیاب است. وی همچنین اذعان می کند: خواسته های ما برای تامین دارو به طور کامل محقق نشد.

اما دغدغه مردم فراتر از این حرف هاست. چه به دنبال داروی خاص باشند و چه به دنبال داروی معمولی باشند، یا با کمبود مواجه هستند یا از عهده هزینه آن بر نمی آیند. یکی از نمایندگان مجلس پیش از این اعلام کرده بود که قیمت دارو 400 درصد افزایش یافته است. برخی گزارش ها نشان می دهد که از هر 10 مراجعه 3 نفر به داروخانه دست خالی ترک می کنند.

در عین حال، با وجود هشدار مسئولان مبنی بر افزایش مرگ و میر ناشی از سوء تغذیه و توصیه متخصصان تغذیه برای جبران کمبود اسیدهای چرب، مکمل هایی مانند امگا 3، این داروها تحت پوشش بیمه قرار نگرفته و مصرف آنها به یک اقدام غیر اولویت دار تبدیل شده است.

چرا دارو گران است؟

آغداش 80 ساله که روزانه بیش از 30 قرص مصرف می کرد و به دلیل بیماری ام دی اس مجبور به استفاده از داروهای تقویت کننده زیادی بود، پس از صرف بیش از 10 میلیون دارو در یک ماه به فرزندانش گفت: دیگر حتی یک قرص هم نمی خورم! من زندگی ام را گذرانده ام و دیگر توان خرید دارو را ندارم!» اما وقتی می دانیم که بسیاری از مردم با این مشکل مواجه هستند، این یک مشکل حیاتی به نظر می رسد. دلیل چیست؟

اکثر کارشناسان بر این باورند که مهم ترین عوامل موثر بر قیمت دارو در کشور نوسانات ارزی، حذف ارز ترجیحی و افزایش هزینه های تولید است. گزارش ایرنا حاکی از آن است که بخش زیادی از کالاهای خام پزشکی وارداتی است و تغییر نرخ ارز هزینه خرید این کالاها را چند برابر کرده است. در نتیجه کارخانه ها مجبور به افزایش قیمت نهایی برای اقتصادی شدن تولید می شوند. علاوه بر این، تورم عمومی باعث افزایش هزینه های جانبی مانند بسته بندی، حمل و نقل، انرژی و ذخیره سازی شده و فشار مضاعفی بر هزینه های دارویی وارد کرده است.

یکی از نقاط عطف این روند لغو دارو، ارز ترجیحی بود. با این رویه هزینه واردات دارو و مواد اولیه بر اساس نرخ ارز آزاد محاسبه شد و قیمت ها سر به فلک کشید. پیش از اجرای کامل این سیاست، محمد رسول شیخی زاده نماینده قروه و دهگلان گفت: قیمت برخی از داروهای وارداتی نزدیک به 400 درصد افزایش یافت. این در حالی است که پیش از این برخی کارشناسان تاکید کرده بودند که مکانیسم ماشه نباید کالاهای حیاتی مانند دارو را تحت تاثیر قرار دهد و حتی بر اساس قوانین بین المللی از جمله مصوبات یونسکو، این کالاها باید از تحریم ها معاف شوند. اما در گزارش خبرگزاری مهر آمده است: تحریم ها نه کاغذ پاره می کند و نه مانع فعالیت صنعت داروسازی می شود، اما تاثیر واقعی آن بر اقتصاد، نرخ ارز و هزینه تولید غیرقابل انکار است.

علاوه بر این عوامل، افزایش مجوزهای جدید قیمت‌گذاری، اصلاح قیمت داروهای مضر و فشار مالی بر نظام سلامت نیز باعث افزایش قیمت‌ها شد. بازار دارو نیز با مشکلاتی مانند توزیع نامناسب، بازرسی ناکافی، احتکار و تاخیر در تحویل محموله ها مواجه است. به عنوان مثال روز یکشنبه ۱۳ آبان با عملیات مشترک نهادهای نظارتی و امنیتی، یک انبار بزرگ حاوی داروخانه های غیرمجاز در خرم آباد کشف و پلمب شد. قبلاً گزارش هایی مبنی بر کمبود برخی داروها در داروخانه ها وجود داشت. تولیدکنندگان انبارهای لازم را در انبارهای خود نگهداری می کردند.

مکمل های لوکس اما ضروری

در کنار داروهای درمانی، مکمل هایی که نقش مهمی در حفظ سلامتی دارند نیز با افزایش شدید قیمت مواجه شدند اما کمتر محسوس بودند. به عنوان مثال قیمت یک آمپول ویتامین B12 در مدت کوتاهی بیش از 228 درصد افزایش یافت. با وجود اهمیت این مکمل ها در پیشگیری از کمبودهای تغذیه ای، هیچ کدام تحت پوشش بیمه قرار نمی گیرند. نمایندگان بیمه در پاسخ می گویند: در صورت داشتن بیمه تکمیلی و ارائه نامه پزشک ممکن است بخشی از هزینه بازپرداخت شود در غیر این صورت حمایت فقط به بیماران خاص محدود می شود.

آیا همه داروها در دسترس هستند؟

علاوه بر صحبت از گرانی داروها، باید از کمیاب بودن آنها نیز صحبت کرد. یکی از بچه های آکداس که قبلاً ذکر شد کمبود انواع قرص ویتامین مادرش را اینگونه توضیح می دهد: «مثلاً داروی کاتالوگ که دارویی تقویت کننده کلیه است در داروخانه ها بسیار کمیاب است، داروخانه ها می گویند این دارو را نمی آوریم چون مردم آن را نمی خرند، با توجه به اینکه قیمت آن بالاست، این موضوع فقط مربوط به هورمون های زنانه نیست. در توسعه ارزیابی می شود. دسته قرص موتا است. 28 نفر از این دارو استفاده می کنند. فاطمه یک ساله می گوید: نزدیک به 10 داروخانه منطقه ما حتی اسم این قرص را نشنیده اند.

به همین دلیل موجودی دارویی کشور دچار بحران شده است. برخی از داروهای حیاتی و پرمصرف در لیست کمبود قرار دارند. گزارش های سال گذشته نشان می دهد که حدود 165 دارو با کمبود یا کمبود مواجه بوده اند. گزارش شده است که در دو سال گذشته نزدیک به 150 داروی رایج با کمبود جدی مواجه بوده و در داروخانه ها یافت نمی شود.

از دلایل این کمبود می توان به تاخیر در واردات مواد اولیه، مشکلات بانکی و ارزی، اختلال در زنجیره توزیع و حتی معکوس شدن قاچاق دارو به کشورهای همسایه (یعنی دارو با قیمت پایین از داخل کشور خریداری و به خارج از کشور قاچاق می شود) اشاره کرد. دکتر مردانی متخصص بیماری های عفونی در خصوص این موضوع به انتخابتو گفت: کشورهایی مانند افغانستان و عراق نیز تقاضای داروهای ایرانی دارند، زیرا قیمت دارو در ایران مقرون به صرفه تر است و همین امر باعث قاچاق دارو به این کشورها می شود. بنابراین، داده های موجود در مورد مصرف دارو ممکن است کاملاً دقیق نباشد.

گزارش ایرنا حاکی از آن است که قبل از اصلاح قیمت ها قاچاق معکوس 5 هزار میلیارد تومانی در بازار دارو در ایران انجام می شد که تا حدودی با طرح داروور کنترل شد. اگرچه بیش از 90 درصد داروهای مصرفی در کشور تولید داخل است، اما وابستگی به مواد اولیه وارداتی باعث می شود حتی داروهای داخلی نیز تحت تاثیر نرخ ارز قرار گیرند. در نتیجه، همه داروها در دسترس نیستند و بیماران مطمئن نیستند که می توانند نسخه ای را با قیمت فعلی پیدا کنند و تهیه کنند.

ایران بدون دارو چه شکلی است؟

اگر نان نخوریم تا چند روز دیگر می میریم، اما اگر دارو نخوریم احتمالاً کمی بیشتر زنده خواهیم ماند. این چیزی است که آکداس گفته است. در واقع شرایط زندگی مردم به جایی رسیده است که برای زنده ماندن باید بین بد و بدتر یکی را انتخاب کنند. در این میان با گران شدن و نایاب شدن این دارو، اولین قربانیان بیماران مزمن، کودکان، سالمندان و افراد کم درآمد هستند. بسیاری از گزارش ها حاکی از آن است که وقتی به داروخانه مراجعه کردند، با قیمت جدید مواجه شدند و مجبور شدند از خرید منصرف شوند. گفته شد که «از هر 10 مشتری داروخانه 3 نفر با دیدن قیمت دارو از خرید منصرف شدند».

در موارد بحرانی، برخی از بیماران مجبور به خرید داروهای SMA (بیماری نادر) در بازار آزاد با قیمت های گزاف (صدها میلیون تومان) یا ترک درمان می شوند که عواقب زیادی در پی دارد. یا وقتی نوبت به قطع انسولین، ارز انتخابی می‌رسد، بسیاری از افرادی که با این بیماری دست و پنجه نرم می‌کنند، احتمالاً به رشد و عواقب آن فکر می‌کنند که گاهی ممکن است منجر به قطع عضو شود.

البته مدیرعامل سازمان بیمه سلامت در این باره گفت: ارز ترجیحی برخی دستگاه های انسولین مانند قلم انسولین حذف می شود، ما برای قلمی که دارو را نگه می دارد بیشتر از خود دارو می پردازیم. یعنی زین پس دیابتی ها باید هزینه آن را بپردازند؟ این سوال هنوز بی پاسخ است و ممکن است با افزایش قیمت انسولین، برخی از بیماران مصرف انسولین را قطع کنند.

دکتر احمدی متخصص اهمیت کنترل قیمت دارو را اینگونه توضیح می دهد: ترک درمان یا کاهش دوز دارو به دلیل عدم کفایت مالی می تواند بیماری را تشدید کند، هزینه های درمان و بیمارستان را پیچیده تر کند و در درازمدت فشار بیشتری بر خدمات درمانی وارد کند. بنابراین ایران بدون طب ایرانی بحرانی است که در آن مردم برای زنده ماندن یک روز دیگر انتخاب های سختی می کنند یا برای سالم ماندن از مصرف مکمل ها دست می کشند زیرا همیشه یک چیز در اولویت است.

چه کسی مسئول بحران مواد مخدر در ایران است؟

با توجه به این نظرات، چه کسی مسئول بحران دارویی امروز ایران است؟ همانطور که کارشناسان خاطرنشان می کنند: “ریشه این بحران در ترکیبی از تصمیمات اقتصادی و مدیریتی نهفته است.” آنها می گویند حذف عجولانه ارز ترجیحی، نوسانات مداوم نرخ ارز، وابستگی زیاد به مواد اولیه وارداتی و نبود سیاست مشخص در قیمت گذاری دارو باعث افزایش شدید قیمت ها و کمبودهای گسترده در بازار شده است.

به گفته تحلیلگران، مسئولیت این وضعیت تنها بر عهده یک نهاد نیست. بلکه نتیجه یک زنجیره ناهماهنگ تصمیمات بین وزارت بهداشت، بانک مرکزی، سازمان غذا و دارو و نهادهای کنترل کننده تجارت خارجی است. در حالی که هر یک از این دستگاه ها برخی از وظایف خود را انجام می دهند، عدم هماهنگی بین آنها جز سردرگمی بیماران و افزایش فشار بر سیستم بهداشت و درمان نتیجه ای نداشته است.