طراحی پوستر جشنواره جهانی فیلم فجر با الهام از دنیای شاعرانه سینمای کیارستمی

به گزارش مرکز خبر جشنواره جهانی فیلم فجر خبرگزاری انتخابتو، مهدی دوایی طراح پوستر چهل و سومین جشنواره جهانی فیلم فجر در گفت و گوی خود درباره ایده اولیه طراحی پوستر این دوره گفت: آنچه در این دوره از جشنواره برای من خوشایند بود، هماهنگی انرژی و جهان بینی مشترک ما و دبیری جشنواره روح الله و سایر بخش های جشنواره بود. ما یک علاقه فکری مشترک به سینما بدون تحمیل سلیقه داشتیم. این فیلمی است که ما نسبت به آن احساس خوبی داریم و استانداردهای سلیقه ای بالاتری را برای ما تعیین می کند. کمتر از دو ماه پیش به طور اتفاقی حوصله ام سر رفت و دوباره تمام فیلم های نوری بیلگه جیلان و کیارستمی را دیدم و البته در هر فیلم یکی دو روز وقت گذاشتم. کیارستمی، برگمان، آنتونیونی، تارکوفسکی، آنجلوپولوس و… این جهان‌شمول بودن و نزدیکی ذهنی به سینما که با سینما معنا پیدا می‌کند و موضوع آن اساساً «انسان» است، وظیفه ما را برای تعیین مسیر طراحی پوستر به شکلی واضح و هماهنگ آشکار کرد.

این طراح پوستر با اشاره به اینکه اولین قدم در خلق ایده های بصری جشنواره «سینمای شاعرانه» بود، گفت: من و آقای حسینی بدون اینکه زیاد حرف بزنیم حرف یکدیگر را فهمیدیم. او در اولین جلسه گفت که می‌خواهم عنوان این مراسم “ادای احترام به زندگی” باشد. جالب اینجاست که در سال ۱۳۹۵ فیلم مستندی به همین نام ساختم که در آن عباس کیارستمی از جنسیت نگاهش به زندگی، سینما، گرافیک، نقاشی و عکاسی و ارتباط آن با دنیای خودش صحبت کرد. در روند طراحی این فعالیت، به تدریج متوجه شدم که این موضوع در دنیا نیز وجود دارد و توالی فعالیت ها می تواند به طور خودکار به ایجاد سایر اجزای کسب و کار ما کمک کند. این اجماع تصادفی نیست. برای ما جهانی که افرادی مانند کیارستمی نماینده آن هستند چیزی نیست که با جشنواره شروع و به پایان برسد. این هوایی است که انسان متفکر و خلاق تنفس می کند. کیارستمی قبل از اینکه فیلمساز، عکاس یا طراح شود، فردی ناآرام و دارای روحیه جستجوگری بود. او بدون اینکه در احساسات و ملودرام بیفتد، با زیرکی آثارش را از اینها جدا کرد و دنیای شعری خودش را ساخت که هم ایرانی است و هم خیلی ساده.

وی ادامه داد: سادگی آثار کیارستمی حاصل یک روند سخت و وسواسی حذف است. با دور ریختن برگ های زائد به اصل شکل و معنا می رسد. شاید به همین دلیل بود که او کار خود را با طراحی گرافیک آغاز کرد. لازمه دید گرافیکی رفع افراط و رسیدن به اصل فرم است. این رویکرد را می توان در میزانسن های محدود و انتخاب آگاهانه زوایای دوربین مشاهده کرد و آن را به زبان شخصی او تبدیل کرد. من احساس می کنم ذهنیت من در اینجا به عنوان یک طراح گرافیک در مورد این ظاهر ساده و مینیمال است. این نزدیکی فکری تضمین کرد که فرآیند طراحی پوستر با وجود بازه زمانی کوتاه به خوبی پیش رفت. زیرا اگر دیدگاه متفاوتی بر کار حاکم بود، احتمالاً پروژه با اصطکاک مواجه می شد.

دوایی درباره انتخاب فیلم «زیر درختان زیتون» به عنوان موضوع پوسترها اینگونه توضیح داد: با اینکه فضای مرگ در متن آثار کیارستمی وجود دارد و به آن فکر کرده، مرگ و فقدان را با زندگی سازگار یافته و درک کرده است. نوعی نیهیلیسم فعال که در آن، علیرغم اینکه می‌دانیم زندگی چیز مهمی نیست، این تنها چیزی است که فوری داریم و باید با آن مقابله کنیم. شاید ظاهری شبیه به خیام. این همان چیزی است که یک «میوه» در فیلم طعم گیلاس نشان می دهد یا طاهره در زیر درختان زیتون حسین را به تقلا می کشاند. در میان ویرانه های نابودی و مرگ، کودکی به دنبال امید است. طاهره نماد این امید و زندگی است.

وی ادامه داد: «زیر درختان زیتون» یکی از متمایزترین فیلم‌های کیارستمی است که نشان‌دهنده «زندگی» است. زندگی در میان آوار و مرگ. نهال کوچکی در میان خرابه های مهیب زلزله. این فیلم برای ما (من و دبیر) شاید یکی از بارزترین نمونه های وجود زندگی در سینمای کیارستمی باشد. در دل ویرانی و مرگ، جایی که خانه ها فرو ریخت و هزاران نفر جان باختند، کودکی به دنبال طاهره یا زندگی می گردد و طاهره به معنای واقعی کلمه به این نماد تبدیل می شود. حسین از ابتدا تا انتهای فیلم سعی می کند زندگی را بنوشد و در پایان کارگردان با تلفیق موسیقی و میزانسن، پیروزی زندگی بر مرگ و وجود نوعی پیوند را در پایان تایید می کند. به همین دلیل «زیر درختان زیتون» به عنوان نماینده این دیدگاه انتخاب شد. این نگاهی است که در سینمای کیارستمی زندگی را تایید می کند و طاهره این مفهوم را به عنوان یک نماد نمایش می دهد. بر اساس همین ایده، از نگاتیو عکاسان فیلم، فیگور طاهره را در استودیو و در سینمای ملی نسخه مثبت فیلم را ساختیم و با فتومونتاژ تصویر چهره طاهره را روی پوستر بازسازی کردیم. این پوستر در کنار پوستری که در آن عباس کیارستمی بی خیال روی انبوهی از یونجه دراز کشیده و در ژست «گودروار» زبانش را به سمت ما می کشد و ژست رسمی خود را با طنز آمیخته به نظرم بسیار خوشایند به نظر می رسید. اینها اجزای زندگی هستند که من خیلی دوستشان دارم. جدی گرفتن چیزها در حالی که هیچ چیز را جدی نگرفتن. نوعی نیهیلیسم فعال.

دوایی درباره گرایش پوستر گفت: ترکیب خلاقانه حروف و تصاویر چالشی همیشگی برای طراحان گرافیک است. نحوه چیدمان عناوین پوستر و سایر اطلاعات مکتوب و محل قرار دادن آنها در صفحه برای جلوگیری از تکرار طرح، و همچنین از چه فونتی استفاده شود و چگونه آن را در تصویر بگنجانیم تا خلاقانه و بدیع باشد و همچنین «تکنیک و پیچیدگی» را برای بیننده و موضوع آشکار نکند. اینها همه چیزهایی است که من در طول طراحی با آن مواجه شدم و البته فکر می کنم بزرگترین چالش و امتیاز کار من در این مجموعه پوستر، روش ترکیب متن و بصری است. تابلوی متن فارسی جشنواره طی پیش نویس های مختلفی بین ما و خوشنویس احمد زیرک بیگ ترسیم شد و در نهایت پس از اعمال دستی آن، تنظیمات صندلی و سایر جزئیات در کامپیوتر میزان پیج نهایی شد و در نهایت به همان شکل روی پوستر ارائه شد.

دوایی درباره مراحل انتخاب عکس و طراحی پوستر گفت: پس از انتخاب فیلم به سراغ آرشیو عکس علیرضا انصاریان و جاسم قضبانپور عکاسان فیلم های «زیر درختان زیتون» و «زندگی و هیچ» رفتیم. چالش دیگر این بود که اکثر نماهای این دو برای عکاسی سینمای منظره قاب شده بودند و ما مجبور شدیم آن را در ابعاد عمودی پوستر فتومونتاژ کنیم و در نهایت تصویری با ابعاد جدید ایجاد کنیم. آقای انصاریان به دلیل شرکت در پروژه ای در شهرستان مراغه بودند و نتوانستند به تهران بیایند اما با لطف و اعتماد کامل خود فریم های خود را از فیلم با اتوبوس برای ما ارسال کردند. فریم ها به صورت حرفه ای اسکن شده و در فرآیند فتومونتاژ مورد استفاده قرار گرفتند. در نسخه اول پوستر، تصویر شلوغ بود و شامل موارد اضافی زیادی بود. بنابراین ما لباس‌ها را بازسازی کردیم، میزانسن را با ترکیب چند نما در استودیو بازسازی کردیم و دوباره آن را فیلمبرداری کردیم.

این هنرمند همچنین به عکسی از جاسم قضبانپور عکاس فیلم «زندگی و هیچ» اشاره کرد و گفت: از او پرسیدم این شات را چطور پیدا کردی؟ او گفت که کیارستمی عموماً تمایلی به گرفتن عکس از پشت صحنه نداشت و همیشه کاری برای اسپویل کردن عکس انجام می داد. اما آن روز به دلیل درد شدید کمر روی نی دراز کشیده بود و من توانستم از او عکس بگیرم. وقتی به تصویر با دقت نگاه می کنید، می بینید که زبان او کمی بیرون زده است. نوعی شیطنت که جدیت کادر را مختل می کند. این روح اوست. رویکردی طنزآمیز به زندگی که ماهیت نگاه او به زندگی را آشکار می کند. به نظر من انسان هر چه بیشتر به زندگی نگاه طنز داشته باشد زندگی اش را جدی تر می گیرد. در حین گفتگو و معاشرت با دوستان نزدیک کیارستمی، کم کم متوجه شدم که او منظم و منظم است، اما کارش را با دیدی منعطف و طنز انجام می دهد. شاید همین رویکرد بود که در نهایت آغوش زندگی و موفقیت را به روی او باز کرد.

سرانجام گفت: همه اینها برای من عبرت است. مفهوم زندگی و کار زمانی بیشتر نمایان می شود که به شخصیت افرادی که از همکاران صمیمی هستند مانند سیف الله صمدیان، علی اکبر صادقی، فرشید معقلی، امرالله فرهادی، قباد شیوا یا مرتضی ممیز نگاه کنیم. کجا و چقدر سخت کار کنیم و کجا رها کنیم. و گاهی این رها شدن است که توسط دنیا جدی گرفته می شود.

59243