آینده جمعی از نمایندگان برجسته مجلس طرحی را تحت عنوان ارائه کردند «حمایت و مبارزه با تخلفات صوتی و تصویری گسترده در فضای مجازی» آنها تلاش می کنند تمام فعالیت های تصویری رسانه های کشور را زیر نظر صدا و سیما بگیرند.
بر اساس گزارش فردا، در همه کشورها، از آزادترین کشورهای جهان گرفته تا نمونه هایی از دیکتاتوری، مقررات و کنترل هایی بر عملکرد رسانه ها وجود دارد. با این حال، شدت و ضعف این کنترل ها و چارچوب ها در کشورهای مختلف متفاوت است. در بررسی این گونه نمونه ها نمی توان کره شمالی را در سطح کشورهای اسکاندیناوی قرار داد و از عبارت «نظارت همه جا است» استفاده کرد. آنچه باعث واکنش رسانه ها و فعالان این عرصه می شود از یک سو استانداردهای صدا و سیما و تفاوت آن با جامعه و از سوی دیگر طراحان این طرح و طرح های مشابه برای محدودیت های اجتماعی است.
کدام نمایندگان طرح جدید را امضا کرده اند؟
این طرح دارای امضای 49 نماینده مجلس است که برخی از آنها بیشتر از دیگران شناخته شده اند: حمید تاسه، موسی غضنفرآبادی، رضا تقی پور، مهدی کوچ زاده، محمدتقی نقدعلی، حسینعلی حاجی دلیگانی، کامران غضنفری، مجتبی ذوالنوری، مرتضی آقا تهرانی و نصرالله پژمانفر. گروهی از نمایندگان تندرو مجلس که برخی از آنها عضو یا نمایندگان دو سازمان سیاسی هستند ثبات و شریان همانطور که مشخص است این نام ها با واکنش های منفی زیادی روبرو شد. چرا که نام آنها رکن طرح ها و قوانین دیگری مانند عفاف، حجاب و حفظ حقوق کاربران در فضای مجازی (طرح حمایت) است و سوابق قانونی آنها مشخص است.
طرح چه می گوید؟
ماده 2 طرح مورد بحث مبنای ایجاد محدودیت است. این ماده مسئولیت تنظیم، مجوز و نظارت بر خبرگزاریها، رسانهها، کتابها، آگهیها، بازیهای رایانهای و نظایر آن را در حوزه جامع صدا و تصویر به وزارت آموزش و پرورش میدهد. مجوز و نظارت بر رسانههای کاربر محور (شبکهها و پلتفرمهای اجتماعی مانند یوتیوب، اینستاگرام، دوربین، تلگرام و غیره) و پخشکننده (VOD) و شبکههای تلویزیون خانگی، بهویژه سریالها، برنامههای تلویزیونی و تولیدات مشابه و همچنین صدور مجوز، نظارت و تنظیم آگهیهای بازرگانی و تبلیغاتی در زمینه صدا و تصویر فراگیر به پخشکننده داده میشود.
بر اساس این طرح، رسانه هایی مانند خبرگزاری ها و سایت های خبری فعال در حوزه ویدئو باید مجوز جداگانه ای از وزارت آموزش و پرورش ملی دریافت کنند و در صورت نمایش همان محتوا در پلتفرمی مانند یوتیوب، باید تاییدیه صوتی و تلویزیونی دریافت کنند. در چنین محیطی، نقش پلتفرم های VOD و برنامه های مختلف که به طور خاص برای پلتفرم ها پخش می شوند، کاملا مشخص است. پس پادکست ها، تاک شوها، استندآپ کمدی ها و هر چیزی که در داخل کشور تولید می شود باید از این فیلترها بگذرد.
در طرح این قانون پیشنهادی، وزارت ارشاد، یکی از دو نهاد نظارتی، با توجه به سازوکار موجود و میزان نفوذ رسانه های مختلف در جامعه، در جایگاه پایین تری نسبت به وزارت ارشاد قرار گرفت. در چنین شرایطی صداوسیما مسئولیت صدور مجوز، نظارت و مدیریت را بر عهده دارد. ضمناً انحصار صدا و سیما نه به عنوان یک نهاد عمومی بلکه به عنوان یک سازمان رسانه ای بزرگ و قدرتمند با این قانون تأمین می شود. مثلاً اگر در ایران قرار است مراسم قرعه کشی جام جهانی 2026 را تماشا کنند، یا باید آن را با استانداردهای پخش تماشا کنند یا به گیرنده های ماهواره ای مراجعه کنند. هیچ تریبونی در کشور حق پخش این برنامه را ندارد. در نهایت همه راه ها به رادیو و تلویزیون ختم می شود.
تفاوت یا نقطه تفاوت در معیارها
نکته ای که در ابتدای گزارش درباره تفاوت معیارها و وجود حسابرسی در کشورهای مختلف به آن اشاره کردیم در این موضوع نیز مشهود است. این کنترل در کشورهای آزاد نیز وجود دارد. در حالی که یک چارچوب خاص این کنترل و مکانیسم آن را مدیریت می کند، ابعاد و اندازه این چارچوب ها نیز متفاوت است. به عنوان مثال، امنیت ملی، تروریسم، محتوای جنسی و غیره موضوعات با تعاریف خاصی مورد بحث قرار می گیرند. از سوی دیگر، در این کشورها، بخشی از مشاهده محتوا با توجه به رده بندی سنی و دستورالعمل های ویژه به عهده خانواده ها گذاشته شده و به عهده آنهاست. برخی از کنترل ها نیز در چارچوب روابط کار در قالب اتحادیه و بر اساس ضوابط موجود اجرا می شود.
استانداردهای نظارتی محتوا و رسانه ساختاری مانند صدا و سیما، وزارت ارشاد و سترا در ایران تا چه اندازه با جامعه ای که در آن زندگی می کنیم سازگار و نزدیک است؟ چه بحث هایی از سوی جامعه به عنوان تهدیدی برای امنیت ملی تلقی می شود و این نهادهای نظارتی شامل چه مواردی در این مبحث می شوند؟ چه موقعیت هایی از نظر معیارهای رادیو و تلویزیون غیراخلاقی تلقی می شوند، اما جامعه یا بخشی از جامعه نسبت به آن احساس متفاوتی دارند؟ آیا معیارها هنگام تعیین نمونه کار می کنند یا می توان سلیقه ها را کنترل کرد؟ آیا در چنین مکانیزمی امکان بروز دیدگاه ها و بحث های فکری متضاد وجود دارد؟ یا برنامه های رادیویی در قالب ها و پلتفرم های دیگر تکرار خواهند شد؟ پاسخ به این سوالات در درک این طرح و آنچه اتفاق خواهد افتاد تعیین کننده است.
نگاهی به آخرین مصاحبه با خبرگزاری تسنیم پیمان جبلی، رئیس انتشارات وی همچنین می تواند این مسیر را با صراحت بیشتری بیان کند: صداوسیما تنها مسئولیت پخش برنامه های سرگرمی و خبری را بر عهده ندارد، در واقع این رسانه وظایف بسیار سنگینی در اطلاع رسانی و اطلاع رسانی به مردم دارد و از مدیریت بحران گرفته تا اطلاع رسانی دقیق در زمان جنگ و بحران، همه این وظایف بر دوش صداو سیما است.