دفعه بعد – دیک چنی معاون رئیس جمهور سابق آمریکا درگذشت. شخصیتی که بسیاری از فعالان رسانه ای و سیاسی او را یکی از تاثیرگذارترین سیاستمداران آمریکایی، قدرتمندترین معاون رئیس جمهور، مردی که پشت دولت 8 ساله جورج بوش پسر و یکی از منفورترین سیاستمداران این کشور است که به همراه دونالد رامسفلد، وزیر دفاع بوش، نقشی اساسی در نابودی خاورمیانه ایفا کردند، می دانند. وی همچنین در دوره چهار ساله دولت جورج بوش پدر وزیر دفاع آمریکا بود و نباید فراموش کرد که چنی در 8 سال دولت کلینتون به جز فعالیت های اقتصادی در شورای روابط خارجی (CFR) و American Enterprise، دو اندیشکده که از اندیشکده های اصلی جنبش نومحافظه کار آمریکا محسوب می شوند، از عرصه سیاسی دور ماند.
بر اساس گزارش فردا، چنی نمونه ای از سیاستمداران کلاسیک جمهوری خواه آمریکایی بود و بسیاری معتقدند که او سیاست امنیتی کشور را به دلیل علاقه اش به صنعت نفت آمریکا نوشت و اجرا کرد، به ویژه پس از 11 سپتامبر 2001، معروف به جهان علیه ترور. با این حال، سیاست های اجرا شده توسط دیک چنی نیز خصلت ضد ایرانی داشت که پیامدهای آن هنوز از خاورمیانه خارج نشده است. او چه در دوران قدرت و چه زمانی که او را یک سیاستمدار بیمار و بازنشسته می‌دانستند، شخصیت ضدایرانی خود را حفظ کرد و سیاستمداران آمریکایی را از هرگونه تعامل با تهران برحذر داشت. در این گزارش به بررسی نگرش های متفاوت او نسبت به ایران می پردازیم.
دیک چنی به عنوان وزیر دفاع
او به مدت چهار سال به عنوان وزیر دفاع در دولت یک دوره ای بوش خدمت کرد. از سال 1989 تا 1993، موضوع ایران هنوز جایگاه قابل توجهی در سیاست و برنامه های آمریکا نداشت. در این دوره آمریکا با مسئله اتحاد جماهیر شوروی و جنگ سرد مواجه بود و در عین حال موضوع جنگ خلیج فارس نیز روی میز بود. او قبل از ورود به دولت و در زمان حضور در کنگره، یکی از اعضای جمهوریخواه کمیته تحقیق درباره رسوایی ایران-کنترا در دولت ریگان بود. او مانند دیگر دولتمردان آمریکایی در این دوره، ایران را به بی ثبات کردن منطقه خاورمیانه متهم کرد.
دیک چنی به عنوان مدیر نفت
پس از ترک پنتاگون در سال 1993، او به بخش خصوصی رفت و بیشتر به صنعت نفت علاقه مند شد. در سال 1995، او به عضویت هیئت مدیره غول نفتی هالیبرتون درآمد و تا زمانی که نامزد معاونت ریاست جمهوری در دولت بوش شد، به عنوان مدیر عامل شرکت خدمت کرد. داستان هالیبرتون و لابی نفتی آمریکا در جنگ عراق با نام چنی گره خورده است. جست و جوهای این دوره نشان می دهد که دیک چنی با زمانی که معاون رئیس جمهور بوش بود متفاوت بود. وی در این مدت از اولین تحریم های آمریکا علیه ایران که اجازه ورود شرکت های آمریکایی به این بازار را نمی داد انتقاد کرد.
او در سال 1998 در مصاحبه ای با رسانه های استرالیایی و به عنوان یکی از مدیران شرکت نفت هالیبرتون گفت: «دولت خودمان مانع از ورود ما به ایران می شود.» با ورود دیگران، سهم بازار را از دست می دهیم. البته این به معنای رویکرد مثبت چنی به ایران نبود. در آن زمان به دلیل نبود تحریم های بین المللی و تحریم های ثانویه آمریکا، ایران به راحتی با کشورهای مختلف از جمله کشورهای اروپایی همکاری می کرد.
دیک چنی به عنوان معاون رئیس جمهور آمریکا
وقتی خبر درگذشت چنی در سن 84 سالگی در رسانه های جهان بررسی می شود، مشاهده می شود که افراد زیادی از عنوان قدرتمندترین معاون رئیس جمهور آمریکا برای توصیف وی استفاده می کنند. او به عنوان یکی از معماران اصلی سیاست امنیتی ایالات متحده در دهه اول هزاره سوم شناخته می شود. دوره ای که آمریکا دو جنگ بزرگ را در افغانستان و عراق به راه انداخت و کمپین خود را جنگ علیه تروریسم نامید. پرونده هسته ای ایران در این دوره باز شد.
و 15 فوریه 2002 وی در سخنانی در شورای روابط خارجی که مدیر سابق آن است، در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آینده روابط با ایران را چگونه می بینید، گفت: زمانی که در بخش خصوصی خارج از دولت بودم، در مناسبت های مختلف درباره اهمیت تلاش برای ترمیم روابط با ایران صحبت می کردم؛ پس از این همه سال از سال 1979، با توجه به وسعت و اهمیت ایران و آن بخش از جهان که قبل از بقیه روابط، زمانی طولانی بود که آن روابط هنری بود. وی سپس سخنان خود را ادامه داد و مدعی شد که وقتی به دولت بازگشت و رفتار ایران را دید، «عمیقاً ناامید شد» زیرا به گفته او، «ایران در حال نابودی روند صلح اعراب و اسرائیل، حمایت از تروریسم و به دنبال توسعه سلاح‌های کشتار جمعی بود». به همین دلیل او ایران را «مسئله ای مهم» و «نگرانی بزرگ» آمریکا خواند.
7 مارس 2006 او در سخنرانی خود در آیپک به صراحت گفت که آمریکا اجازه نخواهد داد ایران سلاح هسته ای داشته باشد. فوریه 2007 او احتمالاً برای اولین بار به عنوان معاون رئیس جمهور ایالات متحده، با تاکید بر اینکه دیپلماسی راه اصلی و ارجح بر سایر ابزارها است، گفت: «همه گزینه ها روی میز است». او در اکتبر سال جاری در موسسه سیاست خاور نزدیک واشنگتن سخنرانی بسیار تندی علیه ایران داشت. وی در بخشی از سخنان خود با اشاره به سفر احمدی نژاد به سازمان ملل گفت: با توجه به حضور اخیر رئیس جمهور ایران در نیویورک، هیچکس نمی تواند ماهیت رژیمی را که این مرد نمایندگی می کند درک کند. وی سپس به سیاست منطقه‌ای ایران و اتهامات مکرر ایران مبنی بر حمایت از تروریسم پرداخت و گفت: رژیم ایران باید بداند که اگر جامعه جهانی به مسیر کنونی خود ادامه دهد، آماده تحمیل عواقب جدی است. ایالات متحده در ارسال پیامی روشن به سایر کشورها می‌پیوندد: اجازه نخواهیم داد ایران به سلاح هسته‌ای دست یابد.»
او در طول هشت سال تصدی خود در کاخ سفید، از طرفداران این دیدگاه بود که ایران باید غنی سازی را متوقف کند و سپس بین دو طرف مذاکره کند. او مخالفت خود را با حل دیپلماتیک مسئله با ایران تا آخرین روز زندگی خود ادامه داد. او همچنین به عنوان یکی از جدی ترین حامیان سیاست تغییر رژیم در ایران شناخته می شود.
دیک چنی به عنوان سیاستمدار بازنشسته
او پس از پایان مسئولیت خود گفت و نوشت که از حمله نظامی برای توقف برنامه هسته ای ایران حمایت می کند. آن تابستان ۱۳۸۸ اگرچه تنها چند ماه از انتقال قدرت به دولت اوباما می گذرد، اوباما در مصاحبه با فاکس نیوز گفت که تصمیمی برخلاف توصیه های جورج بوش در مورد برنامه هسته ای ایران گرفته است. چنی اعتراف کرد که بیشتر از سایر مقامات ارشد دولت جورج دبلیو بوش طرفدار حمله نظامی به ایران بود، اما «در نهایت جورج دبلیو بوش تصمیم گرفت سیاست دیپلماتیکی را در قبال ایران دنبال کند». وی در این دیدار و در برخی دیگر از سخنان خود اعلام کرد که اگر همه گزینه ها روی میز نباشد، مذاکره با ایران به نتیجه نمی رسد. او دو ساله است ۱۳۹۰ وی در مصاحبه خود با رسانه نیوزمکس موضوع حمله اسرائیل به ایران را برای جلوگیری از هسته ای شدن کشورمان مطرح کرد.
سال ۱۳۹۳ وی در سخنرانی خود در امریکن اینترپرایز در اوج مذاکرات ایران و 1+5 گفت: ما باید شفاف سازی کنیم که ایران مجهز به سلاح هسته ای یک خطر واقعی برای اسرائیل و دیگر کشورهای منطقه است. ما باید هرگونه توافقی را که به ایران اجازه دهد سانتریفیوژهای خود را بچرخاند و اورانیوم غنی‌سازی کند، رد کنیم. تهران باید بداند که آمریکا این اجازه را نخواهد داد و در صورت لزوم باید دست از مداخله نظامی بردارد. سال چینی ۱۳۹۴وی توافق هسته ای با ایران را دیوانگی توصیف کرد.
چنی به عنوان یک جمهوری خواه از بایدن در انتخابات 2020 و از کامالا هریس در انتخابات 2024 حمایت کرد. چون به سیاست های او اعتقادی نداشت. او فکر می کرد که سیاست ترامپ در خاورمیانه به ویژه مخرب است. اما احتمالا تنها زمانی که ترامپ را تحسین کرد، زمانی بود که از برجام خارج شد.