اگرچه زوال عقل از نظر فنی یک بیماری نیست و اصطلاحی است که برای اختلال در توانایی فکر کردن، به خاطر سپردن یا تصمیم‌گیری استفاده می‌شود، اما یکی از ترسناک‌ترین اختلالات دوران سالمندی است.
به گزارش ایسنا، با ورود افراد به دهه 90 سالگی میزان ابتلا به این بیماری به میزان قابل توجهی افزایش می یابد. طبق آمار، حدود پنج درصد از افراد 71 تا 79 ساله به زوال عقل مبتلا هستند، در حالی که حدود 37 درصد از افراد 90 ساله به این اختلال مبتلا هستند.
افراد مسن ممکن است نگران از دست دادن عملکرد مغز و همچنین هزینه و فشار مراقبت از فرد مبتلا به زوال عقل باشند. نتایج یک مطالعه در سال 2018 تخمین زد که هزینه زندگی مراقبت از یک فرد مبتلا به بیماری آلزایمر، شایع ترین شکل زوال عقل، در ایالات متحده به حدود 329360 دلار می رسد. این رقم بدون شک در حال افزایش است و فشار بیشتری را بر سیستم های خدماتی و تامین اجتماعی وارد خواهد کرد.
اول از همه، باید درک کنیم که تشخیص زوال عقل نمی تواند از راه دور یا توسط فردی که پزشک نیست انجام شود. زیرا برای تشخیص این بیماری نیاز به معاینه پزشکی دقیق است. گاهی اوقات حتی تصویربرداری از مغز ضروری است. بنابراین فراموش کردن یک کلمه گاه به گاه یا حتی فراموش کردن جایی که کلیدهای خود را گذاشته اید به این معنی نیست که شما دچار زوال عقل هستید. از دست دادن حافظه می تواند اشکال مختلفی داشته باشد و می تواند ناشی از بیماری های دیگر، زمین خوردن یا مصرف برخی داروها از جمله گیاهان دارویی، مکمل ها یا داروهای بدون نسخه باشد.
از دست دادن حافظه طبیعی
با افزایش سن، همه ما با تغییرات فیزیکی و شناختی زیادی روبرو هستیم. افراد مسن معمولاً کاهش توانایی به خاطر سپردن را تجربه می کنند که طبیعی است. آیا تا به حال در به خاطر سپردن اطلاعات خاصی با مشکل مواجه شده اید، گویی که باید آن را از ذهن خود دور کنید؟ تصور کنید کسی را می بینید که سال هاست در فروشگاه ندیده اید. ممکن است چهره خود را به خاطر بسپارید، اما تا عصر نمی توانید نام خود را به خاطر بسپارید. این طبیعی است و بخشی از تغییرات مورد انتظار با افزایش سن است.
مشکل جدی‌تر این است که ممکن است نام شخصی را که هر روز می‌بینید فراموش کنید، راه رسیدن به مکانی را که مرتباً به آن سر می‌زنید فراموش کنید یا در انجام فعالیت‌های روزانه مانند غذا خوردن، لباس پوشیدن و بهداشت شخصی دچار مشکل شوید.
اگر در به خاطر سپردن مشکل دارید اما بر فعالیت های روزانه شما تأثیر نمی گذارد، «اختلال شناختی خفیف» دارید که می تواند بدتر شود، بنابراین مراجعه به پزشک بسیار مهم است.
توصیه می شود به روند شکل گیری مشکل توجه شود. مشخص می کند که از دست دادن حافظه تدریجی یا ناگهانی است تا پزشک بتواند آزمایش های لازم را برای ارزیابی شناختی انجام دهد.
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های ایالات متحده مشکلاتی را در زمینه‌های زیر به عنوان علائم احتمالی زوال عقل فهرست می‌کند:
حافظه، توجه، ارتباط، قضاوت و استدلال، و حل مسئله، و همچنین ادراک بصری که فراتر از تغییرات معمول مربوط به سن در بینایی است.
در موارد حاد و زمانی که از دست دادن حافظه باعث اختلال در فعالیت های روزانه می شود، لازم است با پزشک مشورت شود زیرا انواع مشکلات جدی حافظه وجود دارد. زوال عقل معمولاً طی ماهها یا سالها به کندی پیشرفت می کند. مشکلی مانند هذیان ممکن است ناگهانی‌تر باشد و در عرض چند ساعت یا چند روز و اغلب در طول یک بیماری حاد رخ دهد. از سوی دیگر، افسردگی می تواند باعث تغییراتی در حافظه به خصوص با افزایش سن شود.
زوال عقل و سایر مشکلات مغزی
بیماری آلزایمر شایع ترین نوع زوال عقل است و پس از آن دمانس عروقی قرار دارد. علائم این دو بیماری مشابه است. از جمله سردرگمی، گم شدن، فراموش کردن دوستان یا اعضای نزدیک خانواده، یا ناتوانی در انجام محاسبات مانند چک کردن حساب بانکی. برخی از بیماری ها مانند اختلالات تیروئید یا سیفلیس نیز می توانند علائمی شبیه زوال عقل ایجاد کنند. در حالی که انواع کمتر رایج زوال عقل نیز می توانند علائم متفاوتی داشته باشند، آلزایمر دارای مجموعه خاصی از علائم است که اغلب با تغییرات خاصی در مغز مرتبط است.
تمرکز بر ایمنی و نظارت مناسب، به ویژه در خانه، برای همه افراد مبتلا به زوال عقل حیاتی است و یک پزشک یا مددکار اجتماعی می تواند در این مورد کمک کند.
همچنین آگاهی از دو عامل دیگر که می تواند منجر به کاهش عملکرد ذهنی شود، مهم است: هذیان و افسردگی.
دلیریوم یک تغییر سریع در شناخت یا عملکرد ذهنی است و می تواند در افراد مبتلا به بیماری های حاد مانند ذات الریه یا حتی ویروس کرونا رخ دهد. خطر هذیان با افزایش سن یا آسیب های مغزی گذشته افزایش می یابد و علائم شامل کاهش تمرکز و مشکلات حافظه است.
افسردگی مشکلی است که می تواند افراد را در هر سنی تحت تاثیر قرار دهد، اما با افزایش سن شیوع آن بیشتر می شود. افسردگی اغلب به عنوان فردی تعریف می شود که دائماً احساس غمگینی، بی حوصلگی یا ناراحتی می کند و علاقه خود را به فعالیت هایی که قبلاً از آنها لذت می برد از دست می دهد. افراد گاهی اوقات دوره های مکرر افسردگی را تجربه می کنند. در برخی موارد، اندوه طولانی می تواند به افسردگی تبدیل شود. علائم شامل اضطراب، ناامیدی، کم انرژی و مشکلات حافظه است. اگر علائم افسردگی را در خود یا اطرافیانتان تشخیص دادید، حتما با یک متخصص مشورت کنید.
همه این شرایط می توانند ترسناک باشند، اما ترسناک ترین آنها زوال عقل تشخیص داده نشده یا نادیده گرفته شده است. بنابراین، هر گونه تغییر در حافظه یا تفکر خود را صادقانه و آشکار با پزشک خود در میان بگذارید. زوال عقل یک “نقص شخصیتی” نیست و نباید به عنوان وسیله ای برای انتقاد از شخص استفاده شود. برعکس، این یک مشکل بهداشتی است که نیاز به تشخیص و درمان دقیق دارد.