دیوار غرق شده عظیم که در حدود 5800 سال قبل از میلاد در نزدیکی جزیره ایل دوسن در منتهی الیه بیرونی منطقه بریتانی فرانسه ساخته شد، اکنون یکی از اولین سازه های سنگی در مقیاس بزرگ است که توسط شکارچیان ساحلی در اروپا ایجاد شده است.
این دیوار که تقریباً 120 متر بر روی یک دره غوطه ور کشیده شده است، در عمق 7 تا 9 متری زیر سطح فعلی دریا قرار دارد. آنچه که در ابتدا به عنوان ناهنجاری های خطی ضعیف در نقشه برداری بستر دریا ظاهر می شد، پس از سال ها اکتشاف زیر آب، به عنوان یک ساختار مهندسی شده و محاسبه شده متشکل از بلوک های گرانیتی روی هم و صفحات سنگی عمودی تقویت شده توسط یکپارچه های عمودی تعیین شد. در برخی نقاط این صخره ها هنوز تقریباً دو متر ارتفاع دارند و علیرغم بیش از هفت هزار سال فرسایش دریا در جای خود ثابت مانده اند.
این کاوش با اندازه گیری عمق لیدار با وضوح بالا در سال 2017 آغاز شد. روشی که اشکال هندسی غیرطبیعی را در بستر دریا در غرب جزیره سن نشان می دهد. غواصی های بعدی که بین سال های 2022 و 2024 انجام شد، تأیید کرد که حداقل 11 سازه سنگی جداگانه در فلات غوطه ور منشأ انسانی دارند. در این میان، دیوار اصلی، که محققان آن را TAF1 نامیدند، به دلیل مقیاس، پیچیدگی و دوام خود متمایز است و شبیه هیچ چیز مستند شده در این دوره اولیه در فرانسه نیست.
زمانی که دیوار ساخته شد، چشم انداز منطقه کاملاً متفاوت بود. سطح دریا چندین متر پایینتر بود و فلات امروزی زیر آب، یک محیط ساحلی حاصلخیز از کانالهای جزر و مدی، پشتههای سنگی و درههای کم عمق را تشکیل میداد. باستان شناسان بدون شک تاریخ ساخت را انتقالی از اواخر میان سنگی به اوایل نوسنگی می دانند. دوره ای که جوامع در اروپا روش های جدیدی را برای سازماندهی کار، منابع و قلمرو آزمایش کردند.
چیزی که سازههای جزیره سن را خارقالعاده میکند، نه تنها قدمت، بلکه مهندسی آنها نیز هست. دیوار اصلی با بیش از 60 یکپارچه عمودی که در ردیف های موازی چیده شده و عمیقاً در سنگ بستر قرار گرفته اند، تقویت شده است. در میان این یکپارچه ها، سازندگان از صفحات عمودی استفاده می کردند و فضای سازه را با بلوک های گرانیتی زاویه دار پر می کردند. به این ترتیب آنها یک مانع بزرگ و نامتقارن ایجاد کردند که برای مقاومت در برابر جریان های جزر و مدی قوی و امواج اقیانوس اطلس طراحی شده بود. برخی از سازههای مجاور از اصول مشابه پیروی میکنند، در حالی که برخی دیگر از بلوکهای کوچکتر و ردیفهای باریکتری از سنگها تشکیل شدهاند.
نمای زمستانی 2023 از ساختار TAF1 نشان می دهد که عدم وجود جلبک، معماری سنگ را با وضوح فوق العاده ای آشکار می کند. ریسمان سبز رنگ که در امتداد محور شرقی-غربی قرار گرفته است، بر بالای دیوار و همترازی تکسنگها و تختهها تأکید دارد. تصاویر A و B نمای کلی ردیف های تک سنگ را در بالای سازه نشان می دهند، در حالی که تصاویر C و D نمای متمایز متشکل از ردیف های دوتایی تک سنگ های عمودی را به موازات محور دیوار و با فاصله تقریباً 1.5 متری از هم نشان می دهند. در تصویر C، طناب فاصله بین دو ردیف را مشخص می کند.
محققان بر این باورند که حداقل بخشی از این مجموعه غوطهور بهعنوان «میلههای ماهیگیری» عمل میکردند، تلههای سنگی که برای هدایت و به دام انداختن ماهیها در هماهنگی با ریتم جزر و مد طراحی شدهاند. چنین سازه هایی در جاهای دیگر اروپای ماقبل تاریخ شناخته شده اند، اما نمونه های جزیره سن از نظر اندازه، عمق و پیچیدگی معماری بزرگتر و پیشرفته تر از نمونه های ثبت شده قبلی هستند. ساخت آنها مستلزم کار هماهنگ، دانش دقیق جزر و مد و رفتار دریا و برنامه ریزی بلندمدت بود. اینها ویژگی هایی بودند که قبلاً تصور می شد فقط به جوامع کشاورزی متأخر تعلق دارد.
اما جرم و عظمت دیوارهای بزرگتر سؤالات دیگری را ایجاد می کند. برخی از محققان پیشنهاد می کنند که این ساختارها بیش از یک عملکرد دارند. از ترکیب ماهیگیری با حفاظت از ساحل گرفته تا نقش یک نشانگر سرزمینی در منظره ای با خط ساحلی پویا. عرض خارقالعاده دیوارها و ساحل تقویتشده آنها، راهبردهای عمدی را برای مقاومت در برابر امواج طوفان نشان میدهد و نشان میدهد که سازندگان نه تنها از ساحل بهرهبرداری کردهاند، بلکه فعالانه آن را شکل دادهاند.
این کشف همچنین نور جدیدی را بر ظهور تدریجی سنتهای مگالیتیک در بریتانیا میتاباند. سنگ های برجسته و گورهای دسته جمعی که بعدها هویت منطقه را مشخص کردند، قرن ها پس از ساخت این سازه های غرق شده ظاهر شدند. از این منظر، دیوارهای اطراف جزیره سن را می توان یک پیشرفت معماری در نظر گرفت. فصل فراموش شده در توسعه طولانی سنگ سازی در سواحل اقیانوس اطلس اروپا.
افسانه های محلی لایه دیگری از فانتزی را به این کاوش اضافه می کنند. روایات بریتانیایی از سرزمینی غرق شده یا سکونتگاه گمشده آن سوی خلیج ارنون صحبت می کند که در زمان های قدیم توسط دریا بلعیده شده بود. اگرچه باستان شناسان نسبت به تفسیرهای تحت اللفظی هشدار می دهند، اما اذعان دارند که خاطرات جمعی از خطوط ساحلی از دست رفته ممکن است بازتاب رویدادهای واقعی باشد که جوامع ماقبل تاریخ تجربه کرده اند، زیرا آب ها به آرامی بالا می روند.
نمای سه بعدی سازه های TAF1 رو به شرق، خطی بودن ظاهری سازه و نماهای نامتقارن ضلع شمالی (چپ) و جنوبی (راست) آن را برجسته می کند. زوم عمودی روی 3 برابر تنظیم شده است و رنگهای قهوهای صخرههایی را نشان میدهند که برای همیشه بالاتر از سطح دریا باقی میمانند.
با ادامه تحقیقات، دانشمندان قصد دارند تاریخ دقیق تری از سازه های جزیره سن بگیرند و به دنبال نشانه های بیشتری از سکونت در امتداد خط ساحلی غوطه ور باشند. هر غواصی جدید جزئیات بیشتری را به تصویری که تازه در حال شکل گیری است اضافه می کند: جهانی که در آن انسان های ماقبل تاریخ نه تنها با تغییرات محیطی سازگار شدند، بلکه با جاه طلبی، برنامه ریزی و عزم با آن روبرو شدند.