خانم فتانه؛ گلوی زن کردستان که در مدت کوتاهی خاموش شد

بهترین برای: فتانه ولیدی 12 مهرماه در سن 71 سالگی در سنندج دار فانی را وداع گفت. پیکر این خواننده کرد روز ششم مهرماه با حضور مردم با نوای تنبور و نوای «لای لای دلم لای» در بهشت ​​محمدی سنندج تشییع شد. فتانه ولیدی هنر موسیقی را نزد اساتید موسیقی مانند حسن کامکار و پدرش محمد شریف ولیدی آموخت. خبر درگذشت این خواننده واکنش های بسیاری را در پی داشت. به همین مناسبت روزنامه اعتماد با ژیوار شیخ الاسلامی خواننده و سرپرست گروه ژیوار درباره جایگاه و تاثیر هنری فتانه ولیدی گفت وگو کرده است. با ما همراه باشید.

گالری هنری فتانه ولیدی

استاد فتانه ولیدی سنت را در زمان و مکان و موقعیت خود در عرصه آواز بر هم زد و ساختارشکنی کرد. پیش از این زنان از خوانندگی منع می‌شدند، اما سعی می‌کردند بر این محدودیت غلبه کنند. آنها به هنرستان موسیقی می رفتند. خانم ولیدی هم موسیقی کردی را به خوبی اجرا کرد و هم به موسیقی ایرانی تسلط داشت و متن های فوق العاده زیبایی نوشت. هنرمندان کردستانی او و هنرش را به خوبی می شناسند و البته تمام فعالیت هایش تا ۲۱ سالگی ادامه داشت و پس از آن تحصیلاتش را رها کرد.

یعنی این همه شهرت و هیاهو مربوط به فعالیت های او تا 21 سالگی است؟

بله، بعد از آن آن را نخواندند…

چرا بیشتر نخواندند؟

نمی دانم؛ صحبت های زیادی شده است، همه یک چیزی می گویند. اینکه چرا نخوانده اند کاملاً مشخص نیست، اما آثارشان هنوز در یادها مانده و الان هم اگر کارهایشان را بشنویم تازه است.

سال ها از خلق آثار او می گذرد، نزدیک به 50 سال. اما خبر درگذشت او بازتاب زیادی در بین هنرمندان و هنردوستان داشت. ویژگی آثار ولیدی هانیم چه بود؟

به نظر من خیلی چیزها در ماندگاری آثار او مهم است. اول از همه، کلمات و ترکیب خوب؛ اینها البته به دوره ای برمی گردد که خوانندگان، آهنگسازان و شاعران همیشه باید کار را گروهی انجام می دادند و هرکسی در درون خودش کار می کرد. او تخصص خود و همچنین کارهای قبلی خود را حفظ کرد. دیگر هر خواننده ای ترانه های خود را نمی نوشت و شعر می خواند یا برعکس. از طرفی صدایش خاص بود. ظرافت و زنانگی در صدای بانو فتانه آهنگ های او را بسیار دوست داشتنی کرده است. همه اینها باعث شد که کار ولیدی هانیم ماندگار و زیبا باشد.

برای شما که یک خواننده کردزبان و یک معلم آواز ایرانی هستید، چه جایگاهی دارند و به نظر شما چرا هنر ولیدی هانیم مهم است؟

حقیقت این است که الگوی خوانندگی من خانم فتانه ولیدی بود. بنابراین، من برای اولین بار آن را با علاقه و لذت او خواندم. من جزو اولین کسانی بودم که هیچ وقت فعالیتم را در عرصه موسیقی و خوانندگی قطع نکردم و همیشه روی صحنه بودم. خانم فتانه ولیدی و سایر خوانندگان زن الگوی من هستند. باید بگویم به خاطر علاقه ای که به فتانه ولیدی داشتم به خوانندگی به زبان کردی روی آوردم و در همان ابتدای کار خوانندگی آثار خانم ولیدی را بازخوانی کردم.

با این حال اگر بخواهید از بین آثار خانم ولیدی که خوانده اید انتخاب کنید کدام یک از آثار او را دوست دارید؟

همه آثار بانو فتانه ولیدی زیباست. اما آنها اثری دارند که داستان عاشقانه ای را از زبان یک زن روایت می کند، برای دل او لالایی می خواند و او را آرام می کند: ترانه ای که در آن طلسم پدری عشق او را با تمام وجود فریاد می زند و شعر او معنای واقعی را تداعی می کند. عشق زندگی “قلب من در باغ سینه ام است. آنها یک اثر فوق العاده زیبا و احساسی دیگر به نام “بهار و گل و عشق” دارند که همه آثارشان زنده است، روح و احساس دارند و هر آهنگی که فتانه خوانده است. ولیدی هیچ وقت پیر نمی شود و فکر می کنم از 7 سالگی در دهه 40 با موسیقی بزرگ شد و در 21 سالگی در مجموع 65 کتاب کردی را ضبط کردند و ترانه های فارسی در رادیو کرمانشاه و سنندج اشاره می کنم که خانم فتانه ولیدی، معروف ترین بانوی موسیقی که مدت ها سکوت کرده بود و زندگی سختی داشت، درگذشت. درد و تنهایی در 21 سالگی همه چیز برایش ساکت بود و زنی بود که رنج زیادی کشید، صدایش برای همیشه باقی خواهد ماند.

گفتگو با حسین علیزاده

همایون زارعان با انتشار تصویری از دیدار حسین علیزاده با فتانه ولیدی، نقل قولی جالب از این نوازنده بزرگ ایرانی را منتشر کرد.

حسین علیزاده درباره این دیدار می گوید: این خواننده زن یکی از بهترین خواننده های کردی است که با حسن کامکار کار کرده است، زندگی هنری این خواننده بسیار عجیب است و در این سفر متوجه شدم که بهمن قبادی این داستان را بر اساس زندگی فتانه ساخته است. فیلم نیو مانگ این کار را کرد.

درباره فیلم نیو مانگ ساخته بهمن قبادی

داستان نیوئه مانگ به «مامو» نوازنده قدیمی و مشهور کردستانی برمی گردد که پس از صدام به همراه فرزندانش برای اجرای کنسرت در عراق به راه افتاد. در این سفر، کاکو، مرد میانسالی که خود را از علاقه مندان به مامو می داند، به عنوان راننده او را همراهی می کند و در اتوبوسی که از دوستش قرض گرفته است. مامو بچه هایش را که در مناطق مختلف زندگی می کنند یکی یکی جمع می کند، اما پسر آخر از پدرش می خواهد که دقایقی قبل از سوار شدن به اتوبوس از ماشین پیاده شود. پسر به مامو می گوید که “پیرمرد” روستا گفت مامو بهتر است به این سفر نرود زیرا وقتی ماه کامل شود برایش اتفاقی می افتد.

مامو می گوید این راه را که سال هاست مسدود شده است، هر چه باشد ادامه خواهد داد. مامو به سراغ خواننده زنی به نام هشو (به معنی خوشه انگور) می رود که سال هاست با 1334 زن در تبعید زندگی می کند، اما هشو صدای قدیمی خود را در کنار اعتماد به نفسش از دست داده است. آنها هنگام عبور از مرز با حوادث و موانع مختلفی مواجه می شوند.

Niue Mang یک فیلم جاده ای است که فضای واقعی و سورئال را ترکیب می کند. در سال هایی که موسیقی در ایران مغفول مانده بود، یکی از دغدغه های هنرمندان به تصویر کشیدن این وضعیت بود. البته بسیاری از مردم این واقعیت را نادیده گرفتند. با این حال، بهمن قبادی، فیلمساز سرشناس، در چهارمین فیلم بلند خود، نیوئه مانگ، موسیقی کردی را ترجیح داد.

بهمن قبادی درباره تولید این اثر می گوید: اگرچه به دلیل برخی مشکلات محدودیت های زیادی داریم، اما این فیلم نشان می دهد که هنرمندان سه ساعت در شبانه روز این همه درد را تحمل می کنند. برای رسیدن سنندج به اربیل، پایتخت کردستان عراق. درد آنها مشکل من بود.