سید محمد بطحایی رئیس سازمان امور اجتماعی کشور به تشریح وضعیت خودکشی در کشور پرداخت و گفت: مقابله با پدیده خودکشی نیز مانند سایر آسیب های اجتماعی دارای دو جنبه است. جهت اول، برخورد عمیق با این پدیده و مداخله رادیکال تر است. به عبارت دیگر باید آموزش های لازم را برای بالا بردن آستانه تحمل و استقامت انجام دهیم تا افراد در هنگام مواجهه با کوچکترین شکست های زندگی خود دست به خودکشی نزنند.
ایلنا ادامه داد: دلیل واقعی این حادثه و این آسیب اجتماعی این است که مردم آنقدر تحمل می‌کنند که احساس می‌کنند ثبات دیگر امکان‌پذیر نیست و در نتیجه دست به خودکشی می‌زنند، آستانه تحمل یا استقامت مردم در برابر رویدادهای اجتماعی را می‌توان کم یا زیاد کرد.
بطحایی با انتقاد از ضعف نظام آموزشی کشور در این زمینه گفت: متاسفانه در نظام آموزشی کشور چه در مدرسه و چه در دانشگاه با مشکل جدی مواجه هستیم. تا جایی که یک جوان 9 تا 10 ساله در مقابل کوچکترین فشاری در زندگی، خانواده یا مدرسه می تواند در آن لحظه دست به خودکشی بزند و متأسفانه در مواردی جان خود را از دست بدهد.
وی اولین نوع مداخله در پدیده خودکشی را اقدامی پیشگیرانه دانست و تصریح کرد: این اولین نوع مداخله ای است که همه کشورها و جوامع با آن سروکار دارند اما متاسفانه هنوز در کشور ما به طور موثر آغاز نشده است. برنامه های درسی دانشگاه و مدارس همچنان به این موضوع اهمیت کافی نمی دهند و بی تفاوت می مانند.
وی در تشریح نوع دوم مداخله گفت: اما نوع دوم مقابله، واکنش فوری و سریع به این پدیده است. به عبارت دیگر اگر فردی یک بار اقدام به خودکشی کرده باشد احتمال خودکشی این فرد در آینده بسیار بیشتر است و باید به صورت موردی ساختارهای لازم برای مداخله موثر ایجاد شود.
وی با اشاره به نقش نهادهای مسئول در این زمینه گفت: در کشور ما اورژانس اجتماعی و مراکز «سراج» وابسته به وزارت بهداشت این کار را بر عهده دارند و تلاش زیادی می کنند اما این تلاش ها کافی نیست. با این حال، روش مداخله برای افرادی که در معرض خطر خودکشی هستند، افکار خودکشی دارند یا سابقه اقدام به خودکشی ناموفق دارند، کامل و مؤثر نیست.
راه های زیادی داریم که سفر نکرده ایم
بطحایی با اشاره به آمار خودکشی در کشور گفت: متأسفانه در سال های اخیر با روند افزایشی میزان خودکشی چه در موارد واقعی و چه در موارد فوتی مواجه بوده ایم. اگرچه میزان خودکشی در ایران هم از نظر اقدام و هم از نظر مرگ بر اثر خودکشی کمتر از میانگین جهانی است، اما میزان آن در کشور ما رو به افزایش است.
وی افزود: برخی کشورها با مداخلات هدفمند موفق به کاهش میزان خودکشی شده اند. به عنوان مثال بسیاری از کشورهای اروپایی حتی کره جنوبی و ژاپن در این زمینه به موفقیت هایی دست یافته اند.
به گفته وی، ایران نیز در سال های اخیر گام هایی در این راستا برداشته است. ما در 3-4 سال گذشته کار جدی را شروع کرده ایم اما هنوز جای کار زیادی داریم. این مشکل به ویژه با گسترش فضای مجازی شدت گرفته است. همانطور که می دانید فضای مجازی نقش مهمی در پایین آوردن آستانه تحمل و استقامت افراد دارد و متاسفانه در مواردی حتی منجر به تشویق افراد به خودکشی می شود.
روش های خودکشی بدون درد را در محیط مجازی آموزش می دهیم!
وی با ابراز نگرانی از انتشار مطالب خطرناک در فضای مجازی گفت: اکنون سایت ها و شبکه هایی در فضای مجازی وجود دارد که افراد را به خودکشی تشویق می کنند و حتی روش های خودکشی بدون درد را آموزش می دهند. با گسترش این حوزه، آمار خودکشی نیز افزایش یافته است و باید بسیار فعالتر از گذشته با این آسیب اجتماعی مبارزه کرد.
افزایش نگران کننده مصرف مواد مخدر در 6 ماه گذشته
رئیس سازمان امور اجتماعی کشور در پاسخ به این سوال که آیا خودکشی در بین دانش آموزان رو به افزایش است، گفت: بله، متاسفانه به ویژه در گروه سنی زیر 12 سال که قبلا بسیار نادر بود، اکنون شاهد افزایش موارد خودکشی و حتی مرگ و میر ناشی از خودکشی هستیم.
بطحایی در پاسخ به این سوال که با توجه به خطرات احتمالی این زنان در صورت تعطیلی مراکز حمایتی زنان آسیب دیده توسط شهرداری چه اتفاقی می افتد، ادامه داد: خوشبختانه با گسترش اورژانس اجتماعی که از سال گذشته توسط سازمان بهزیستی کشور ایجاد شده، اقدامات خوبی آغاز شده است. امیدواریم در سال 1404 گام های جدی تری برداشته شود زیرا منابع مناسبی از نظر اعتباری به این بخش اختصاص یافته است. شورای اجتماعی کشور نیز حمایت های خود را نسبت به گذشته افزایش داده است تا بتوانیم گام های موثرتری در توسعه اورژانس اجتماعی برداریم. امیدواریم امسال این آسیب کمتر شود.
وی ادامه داد: در بازدید از مراکز اورژانس اجتماعی مشاهده کردم که حمایت از زنان آسیب دیده در این مراکز نسبت به سال گذشته سریعتر و گسترده تر شده است.
بطحایی کاهش خشونت را یکی از شاخص های شفابخش در حوزه آسیب های اجتماعی ارزیابی کرد و گفت: خوشبختانه یکی از شاخص هایی که شاهد کاهش آسیب های اجتماعی هستیم بحث خشونت است و آمارها نشان می دهد که میزان خشونت به ویژه در تعارضات اجتماعی نسبت به سال های گذشته کاهش چشمگیری داشته است.
تعارضات اجتماعی در حال کاهش است
وی در ادامه اظهارات خود اینگونه بیان کرد: شاید برخی تصور کنند که خشونت با دیدن اخبار زیاد افزایش یافته است اما باید توجه داشت که سرعت و حجم انتشار اخبار در شبکه های اجتماعی این تصور را ایجاد می کند. آمارهای رسمی پلیس، پزشکی قانونی و وزارت بهداشت نشان می دهد که خشونت و به ویژه نزاع های دسته جمعی کاهش یافته است.
بطحایی همچنین گفت: از ابتدای سال جاری همکاری شهرداری تهران، قوه قضائیه، وزارت امور داخله و بهزیستی در سطح شهر تهران برای حمایت از زنان آسیب دیده آغاز شد. اقدامات مقدماتی خوبی انجام شده اما هنوز در مرحله عملیاتی نیستیم. انتظار می رود در صورت اجرای این طرح الگویی موفق ارائه شود که در سراسر کشور قابل استفاده باشد و سایر استان ها نیز از آن بهره مند شوند.
وی با تاکید بر این مطلب افزود: ما مشکل زنان آسیب دیده را به عنوان یک معضل جدی اجتماعی می پذیریم و آن را در دستور کار خود قرار می دهیم. امیدواریم با تخصیص منابع کافی بتوانیم خانه های کمک و حمایت از زنان آسیب دیده را گسترش دهیم.
وی ادامه داد: زیرا اگر از زنان آسیب دیده حمایت نشود، منشا بسیاری از آسیب های دیگر در جامعه می شوند. بنابراین اولین قدم در مبارزه با برخی آسیب های اجتماعی حمایت از این زنان است تا بتوانند به زندگی سالم خود بازگردند.
وی در پاسخ به این سوال که چرا آمار دقیقی از آسیب های اجتماعی از جمله اعتیاد و خودکشی منتشر نمی شود، گفت: آمار برخی آسیب های اجتماعی از جمله خودکشی عموماً منتشر نمی شود زیرا انتشار آن می تواند به انتشار آن کمک کند. این یک سرپوش نیست، اما تجربه جهانی نشان می دهد که در برخی موارد انتشار گسترده آمار می تواند به گسترش این آسیب کمک کند.
وی در خصوص وضعیت اعتیاد در کشور افزود: متأسفانه با گسترش اعتیاد به ویژه در زمینه مصرف مواد مخدر صنعتی مواجه هستیم. با پیشرفت ما، استفاده از مواد سنتی کاهش می یابد و مواد صنعتی یا کامپوزیتی جایگزین آن می شوند. این در حالی است که اثرات و پیامدهای مصرف مواد صنعتی بسیار عمیق تر و درمان آن دشوارتر از مواد معمولی است. بنابراین می توان گفت که روند افزایشی در حوزه اعتیاد وجود دارد، اما نمی خواهم بگویم این افزایش تند است، اما در کل روند رو به افزایش است.
بطحایی گفت: آنچه نگران کننده تر از اعتیاد است افزایش اعتیاد به مواد مخدر است. فردی که فقط یک بار یا گهگاه از مواد افیونی استفاده می کند طبق تعریف علمی «معتاد» محسوب نمی شود. به عنوان مثال، فردی که یک بار در ماه یا در یک مهمانی هر دو یا سه ماه یکبار از مواد افیونی استفاده می کند، رسماً به عنوان معتاد طبقه بندی نمی شود.
وی تاکید کرد: اما متأسفانه شدت افزایش مصرف این گونه تفننی ها بسیار بیشتر از افزایش تعداد معتادان است. به عبارت دیگر، تعداد افرادی که به طور موقت و برای رهایی از استرس موقت از مواد افیونی استفاده می کنند، به ویژه در شش ماه اخیر در کشور ما افزایش چشمگیری داشته است.
اعتیاد در حال افزایش است
رئیس سازمان امور اجتماعی کشور گفت: متاسفانه مصرف مشروبات الکلی نیز به همین منظور افزایش می یابد: فرار موقت از استرس.
بطحایی ادامه داد: برای روشن شدن موضوع لازم است به این نکته اشاره کنم که در دنیا هم چنین وضعیتی وجود دارد. امروزه تقریباً 300 میلیون نفر بالای 16 سال در جهان حداقل سالی یک بار مواد مخدر مصرف می کنند. البته این به این معنا نیست که 300 میلیون نفر معتاد هستند، بلکه به این معناست که تجربه استفاده از آن را دارند.
وی افزود: اما نکته مهم در اینجا این است که فردی که ماهی یک بار مواد مخدر مصرف می کند، عموما مدت مصرف خود را کوتاه می کند. از یک تا سه هفته در ماه، سپس دو هفته و سپس یک بار در هفته متغیر است. در نهایت در دسته معتادان قرار می گیرد و تبدیل به یک معتاد تمام عیار می شود; احتمال بازگشت از این وضعیت تقریباً صفر است.
وی در پایان اظهار داشت: به همین ترتیب باید گفت که تعداد معتادان در کشور رو به افزایش است اما نرخ رشد بالا نیست. اما در بین کسانی که تریاک را به صورت تفریحی، مهمانی یا ناخواسته مصرف می کنند، میزان رشد و فراوانی در این گروه بسیار بالاست.