در آن سال‌های دور که دنیا هنوز جوان بود و مردم در دامنه کوه و دشت زندگی می‌کردند، تاریکی و روشنایی در جنگی جاودانه بودند. مردم آن زمان هر روز مشتاقانه منتظر طلوع خورشید بودند و شب های خود را در ترس از تاریکی و سکوت به امید طلوع دوباره طلوع می گذراندند.
روزی فرا رسیده است که به گفته راهنمای شما، شب طولانی تر از همیشه است. سرما از کوه های پوشیده از برف پایین آمد و به دل دشت ها نفوذ کرد. تاریکی آنقدر شدید بود که مردم می ترسیدند خورشید دیگر طلوع نکند. زمین سرد و سخت شده بود و همه چیز رنگ پاییزی به خود گرفته بود. در چنین شبی که تاریکی به اوج خود رسید، مادر زمین صدایی شنید. صدای خرچنگ که هنگام بلند کردن سنگ ها ایجاد می شود. نوری از دل عمیق ترین سنگ تابید و از آن نور مهر متولد شد.
مهر، یزدی با چهره ای نورانی و لباسی از آفتاب، بر فراز کوه ها ایستاد و به دنیا نگاه کرد. با تولد او تاریکی فروکش کرد. مردم با تعجب به آسمان می نگریستند که چگونه نور به تدریج زمین را گرفت و خورشید دوباره طلوع کرد، گویی مهر و موم شده بود.
مهر: خدای نور و عهد و عدالت
تولد مهر برای جهان نشانه تولدی دوباره بود. برآمده از دل سنگ های سخت؛ گویی نور از دل تاریکی بیرون آمده است. با تولد مهر زمین دوباره نفس کشید و گرمای دلنشینی بر جهان پیچید. داستان ها می گویند که مهر نه تنها خورشید را زنده کرد، بلکه عدالت و حقیقت را نیز به ارمغان آورد. او به مردم الهام داد تا در برابر تاریکی زندگی مقاومت کنند و به نور ایمان بیاورند.
مهر تنها نماد خورشید در فرهنگ ایران باستان نبوده است. او همچنین خدای عهد، وفاداری و دوستی به حساب می آمد. در اساطیر ایرانی، مهر ضامن قراردادهای بین انسان و خدا بود. مصراع های اوستایی مهر را خدایی با قدرت بی پایان در حفظ پیمان ها توصیف می کند. می گویند هر جا معامله ای شکست، مهر با نیزه ای درخشان پا به میدان می گذارد و عدالت را باز می گرداند.
در کتاب اوستا، به ویژه مهر یشت، مهر به عنوان ایزدی قدرتمند و عادل معرفی شده است. اوست که بر بلندترین قله های البرز می ایستد و همه چیز را تماشا می کند. هیچکس نمی تواند از نگاه نافذ مهر بگریزد. او نه تنها نگهبان خورشید و نور، بلکه حافظ زندگی و عشق و عدالت است. مهر یشت او را به عنوان یک جنگجوی قدرتمند به تصویر می کشد که همیشه آماده مبارزه با نیروهای شیطانی و حکومت نور بر جهان است.
نبرد مهر با تاریکی
اما این پایان ماجرا نبود. تاریکی نمی خواست به این راحتی شکست را بپذیرد. همانطور که مهر با نور خود زمین را گرم کرد، دیو تاریکی از تاریکی بیرون آمد. او می خواست بار دیگر جهان را در تاریکی فرو ببرد. مهر با نیزه سبک به جنگ اهریمن رفت.
یک جنگ بزرگ آغاز شد. مردم صدای رعد و برق را از خانه هایشان شنیدند و آسمان را دیدند که می لرزید. این مبارزه نه تنها در آسمانها، بلکه در دل انسانها نیز رخ داد. جایی که امید و ناامیدی در جنگی بی پایان است. مهر با شجاعت و نیرویی که از نور الهی دریافت کرد، سرانجام اهریمن را شکست داد و او را به اعماق تاریکی ها کشاند. این پیروزی نه تنها پیروزی ایزد مهر بلکه پیروزی تمام بشریت بود.
جشن یلدا و نمادهای اساطیری آن
به یاد این پیروزی، مردم همه ساله در طولانی ترین شب سال گرد هم می آیند تا بازگشت نور را جشن بگیرند. آنها آتشی را به نشانه نور مهر روشن می کنند، اناری می خورند که آنها را به یاد خون جانبخش مهر می اندازد و هندوانه را که نماد روشنایی تابستان است، روی سفره های خود می گذارند. آنها تا صبح بیدار می مانند زیرا می دانند که پس از تاریک ترین لحظه، نور درخشان تری پدیدار می شود.
یلدا نه تنها شب شادی و جشن است، بلکه هر قسمت از مراسم نمادی از این افسانه کهن است:
انار: دانه های درخشان انار نماد خون و زندگی جدید است. هر دانه انار مانند شعله ای از نور است که تاریکی را روشن می کند.
هندوانه: هندوانه با درون قرمزش نماد گرما و درخشندگی خورشیدی است که مهر به جهان می بخشد.
آتش: در شب یلدا آتشی به یاد جنگ مهر و اهریمن روشن می شود. آتشی که نور و گرما را به جهان باز می گرداند.
یلدا امید
یلدا نماد تولد دوباره است تا شبی طولانی. تولدی که ریشه در افسانه ای زیبا و جاودانه دارد. این شب به ما یادآوری می کند که همیشه امید وجود دارد و پس از هر تاریکی نوری باشکوه در انتظار ماست. همانطور که مهر از دل سنگ شکوفا شد و جهان را از نو روشن کرد، ما می توانیم در لحظات سخت از دل تاریکی نور بیافرینیم. یلدا شب پیروزی است؛ پیروزی نور بر تاریکی، عشق بر نفرت و امید بر ناامیدی.
زمزمه امید در دل این شب کهن است. گویی مهر همچنان از دل تاریک ترین سنگ ها در گذر از سختی ها و سختی ها متولد می شود و یادآوری می کند که زندگی هر چقدر هم که سخت باشد با نور و امید معنا پیدا می کند. حکایت یلدا حکایت همه ماست. داستانی از شکوفایی، مبارزه و پیروزی در تاریک ترین لحظات زندگی.