ایران بهشت ​​قاچاقچیان فیلم است

نرگس کیانی: 13 آبان 1404 نه برای اوکتای براهنی کارگردان پیرپسار و نه برای بابک حمیدیان و حنیف سروری تهیه کنندگان آن روز خوبی نبود. توزیع نسخه غیرقانونی «پیرمرد» با آرم جشنواره روتردام و واترمارک For Preview در کانال‌های تلگرامی نه اولین نمونه از قاچاق فیلم ایرانی است و نه آخرین نمونه. اما براهنی، حمیدیان و سروری با فاصله چند ساعتی به سراغ «پیرپسر» رفتند تا کتک این قاچاقچی را بگیرند. از یکی از پلتفرم های شبکه خانگی آن را در اینترنت منتشر کردند اما کشف نسخه بوتلگ این اثر بار دیگر شور و هیجان سینمای ایران را تازه کرد.

ضعف خارجی: عدم حضور ایران در کنوانسیون برن / ضعف داخلی: بازگشت آخرین نسخه قانون حمایت از حقوق نویسندگان، نویسندگان و هنرمندان به 1348

فهرست فیلم های ایرانی قاچاق شده در یکی دو سال اخیر به قدری طولانی است که برای به خاطر سپردن نیازی به جست و جو نیست. از «برادران لیلا» سعید رئوستی و «جنگ جهانی سوم» هومن سیدی تا «خط فضی» فرنوش صمدی و «تفریق» مانی حقیقی. از «بی رویا» به کارگردانی آرین وزیردفتری و «ارادتمند؛ نازنین، بهاره، تینا» به کارگردانی ابوالفضل کاهانی گرفته تا «بی مادر» به کارگردانی مرتضی فاطمی و… تا فیلم هایی که در موارد مختلف سرنوشتی مشابه داشتند. هر کدام پرونده ای است که در یکی از چرخه های صفحه نمایش هفت خان و با ظهور نسخه بوتلگ بسته شده است.

امیرحسین علم الهادی کارشناس پیشکسوت سینما وی در پاسخ به این سوال که آیا چاره ای نداریم جز اینکه بپذیریم این سرنوشت محتوم برخی از فیلم های ما لو رفتن نسخه غیرقانونی برخی فیلم ها به ویژه فیلم های نمایش داده شده در جشنواره های بین المللی است؟ “نکته ای که باید به خاطر داشت این است که موضوع قاچاق آثار هنری از جمله آثار تجسمی فقط موضوعی نیست که به ایران مربوط می شود، بلکه مشکلی برای کل جهان است. اما در مقایسه با سایر نقاط جهان، ایران به عنوان مکانی امن برای این قاچاقچیان دیده می شود. بنابراین اگر ساکن ایران هستید و چنین کاری انجام می دهید، مشمول مجازات های ویژه کشورهای دیگر که در خبر آنلاین دیده می شود، نخواهید شد.”

به این ترتیب، به گفته امیرحسین علم الهادی، مشکل اصلی این است که قوانین مربوط به این حوزه در ایران را نمی توان مانند بسیاری از نقاط جهان به عنوان قوانین محدودکننده در نظر گرفت. به عبارت دیگر، در بسیاری از نقاط جهان، فرد یا گروهی که اقدام به قاچاق آثار هنری از جمله آثار تجسمی می کند، با مجازات هایی از جمله جریمه های مالی سنگین مواجه می شود. در واقع اگر چه قاچاق یک موضوع بین المللی است و مختص ملت ما نیست، اما در ایران به دلیل خلأ قانون، پاسخگویی لازم و کافی وجود ندارد.

به گفته علم الهادی، ایران در این زمینه با دو مشکل اساسی مواجه است. اولی یک مشکل بین المللی است، دومی یک مشکل ملی است. وی تصریح می کند: از یک سو ایران عضو کنوانسیون برن نیست و از سوی دیگر آخرین قانون داخلی مصوب در این زمینه یعنی «قانون حمایت از حقوق مؤلفان، مؤلفان و هنرمندان» به سال 1348 برمی گردد و در واقع از یک سو، موافقت نامه بین المللی حمایت از خالق، پدیدآورنده، و پدیدآورندگان آثار هنری را به رسمیت نمی شناسیم. آنها ما را نمی شناسند قوانین داخلی خود قوانین هم 56 ساله است. اگر قوانین بین المللی را رعایت نکنیم و زیر چتر حمایتی آن رعایت نکنیم و اگر تاریخ تصویب قوانین داخلی ما به دلیل پیشرفت روز به روز تکنولوژی به حدود 60 سال پیش برود چه می شود؟ وقتی چنین اتفاقی رخ می دهد باعث می شود که سازندگان آثار ادبی و هنری ندانند باید چه کار کنند.

به گفته این کارشناس ارشد سینما، تلفیق این دو عامل منجر به اتفاق دردناکی شده که در سال های اخیر به ویژه در آثار تجسمی بارها شاهد آن بوده ایم: «ایران در حال تبدیل شدن به بهشت ​​قاچاقچیان فیلم است».

وی گفت: برای پایان دادن به وضعیت کنونی باید تعهد خود را به قوانین بین المللی بازنگری کنیم و قوانین داخلی خود را نیز بازنگری کنیم. وی افزود: ابتدا باید لزوم رعایت قوانین بین‌المللی و عضویت در کنوانسیون برن را بپذیریم و سپس قوانین جاری را در داخل کشور تصویب و اجرا کنیم تا جایی که اگر شخص یا گروهی بخواهد یک اثر سینمایی را قاچاق کند، قانون مانع از این کار شود. روند تنظیم و فیلم پرفروش «پسر پیر» نیز به چنین سرنوشتی دچار شد.

بر اساس آخرین اطلاعات امیرحسین علم الهادی از نسخه جدید قانون حمایت از حقوق مولفان، مصنفان و هنرمندان، به نظر می رسد این قانون یا همچنان در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است یا از آنجا به هیئت دولت ارسال شده و در شورای اسلامی شهر در دست بررسی است. این کارشناس پیشکسوت سینما خاطرنشان می کند: نماینده حقوقی وزارت ارشاد هم اکنون از آخرین وضعیت نسخه پیشنهادی این قانون مطلع است. وی همچنین بیان می کند که می توان تشخیص داد که آیا مانعی برای پیگیری این موضوع از سوی رسانه ها وجود دارد یا خبری مبنی بر اراده لازم وجود دارد. اما علم الهادی خاطرنشان می کند که تا زمانی که ایران به کنوانسیون نپیوسته باشد، هیچ قانونی ضمانت اجرایی لازم را ندارد.

وی در پایان گفت: اگر حقوق کشورهای دیگر به ویژه در صنعت تصویر را رعایت نکنیم، آنها هم به حقوق ما احترام نمی گذارند. وی در پاسخ به عدم مشارکت ایران در کنوانسیون برن گفت: به نظر می‌رسد اراده لازم وجود نداشته باشد، همچنین تا زمانی که عضو سازمان تجارت جهانی نشویم و سنت‌های این سازمان را رعایت نکنیم، نمی‌توانیم به کنوانسیون برن بپیوندیم، زیرا کنوانسیون برن خود زیرمجموعه‌ای از سازمان تجارت جهانی است. عضو نشوید سازمان تجارت جهانی طبق کنوانسیون برن، غذا غذا است و کاسه نیز کاسه است. جام است.”

از DCP های رمزگذاری شده تا نسخه های فشرده

موضوع دیگر این است که انتشار نسخه‌های بوتلگ آثار مورد بحث در دوره‌های مختلف زندگی آنها صورت گرفته است. یکی مثل «لیلا خواهران» با دیدن رنگ اکران سینما در زمان اکران نسخه بوتلگش در ایران در ترس و امید مصادره و ناامیدی بود، دیگری مثل «جنگ جهانی سوم» در روزهای قبل از اکرانش و یکی مثل «بی مادر» و «پسر پیر» ورود به سینما را گذرانده بود و مشتاقانه در حال اکران آنلاین بود. بیشتر این آثار دو چیز مشترک دارند. آنها متعلق به سینمای اجتماعی هستند و در جشنواره های خارجی نیز نمایش داده می شوند.

کامران سحرخیز مدیر استودیو روشنا بهرام بیضایی برنده جایزه بهترین فیلم ترمیم شده هشتاد و دومین جشنواره فیلم ونیز برای ترمیم و تصحیح رنگ و صدای اثر بهرام غریبه کوچ به انتخابتو گفت: قبل از هر چیز باید اشاره کنم که ما با «مدل توزیع دو خروجی» روبه‌رو هستیم. این مدل امکان کپی شدن را دارد. با اطمینان 100٪ از خروجی تحویل شده حذف می شود. در واقع امکان بازکردن قفل امنیتی این بسته سینمای دیجیتال توسط تحویل دهنده و گیرنده خارج از یک بازه زمانی مشخص وجود ندارد. با این حساب مشکل اینجا پیش نمیاد. آنچه مشکل ساز است، DCP های رمزگذاری نشده یا فایل هایی با حجم کم و احتمالاً با کیفیت پایین هستند که به راحتی قابل انتقال هستند. در واقع، انتشار نسخه‌های بی‌معنای فیلم‌ها اغلب زمانی اتفاق می افتد که هیچ سطحی از امنیت نمی تواند تضمین شود. در شرایط خاص رخ می دهد. خروجی کار یا در سخت افزار یا نرم افزار تصور می شود.

وی با تاکید بر اینکه مطمئن است اکثر کسانی که به خروجی آثار دسترسی دارند، افراد عاقل، محترم و درستکار هستند، افزود: با این حال تصور کنید خروجی تحویل شده به فردی تنها در یک لحظه توسط شخص دیگری کپی و منتشر شود، این اتفاق برای ما افتاده است و از این رو به احترام به همه دوستان می گوییم ترجیح ما این است که خروجی یک فایل کوچک با یک فایل کوچک در دسترس نباشد. هر کسی این است حتی به عنوان مثال با توضیحات “برای بررسی…” به اعضای تیم سازنده. ارائه شده برای انتشار احتمالی با حجم کم صحیح است. حرف من این است که بارها این اتفاق افتاده است. به عنوان مثال، لحظه ای که دوستی کلمه “من اهمیت می دهم” را گفت، شخص دیگری کپی کرده و نسخه او را منتشر کرده است. یا در مثالی دیگر، من و همکارم در حال کار روی یک محصول برای یک تولید کننده هستیم. طبیعتاً هر دوی ما به اندازه کافی از داشته هایمان مراقبت می کنیم. اما تصور کنید کسی در استودیوی من یا همکارم دسترسی داشته باشد به نسخه ای که داریم به اندازه کافی صادق نیستیم که آن را ارائه کنیم. از جمله اصلاحات، ساخت تیزر و … که هر کدام احتمال لو رفتن نسخه ای از اثر را به همراه دارد. آنها نمونه هایی از مراحل مختلف هستند مانند.

مدیر استودیو روشنا، عضو انجمن حمایت از تولیدات سینمایی و مراکز فنی ایران، با بیان اینکه نمی‌خواهم گرفتار توهم توطئه شوم، ادامه داد: علی‌رغم عبارت «جشنواره بین‌المللی فیلم روتردام 2024» در ابتدای نسخه هلندی، من فکر نمی‌کنم که این موضوع بیشتر به عقیده من منتشر شده است. به احتمال زیاد توسط یک فرد ایرانی منتشر شده است. هلند به طور تصادفی به این نسخه دسترسی پیدا کرد و آن را در کانال تلگرام خود قرار داد. من آپلودش کردم ولی در ضمن پیدا کردن منبع خیلی سخته. از طرفی با توجه به اینکه امکان استفاده از واترمارک روی خروجی مدل DCP رمزگذاری شده وجود ندارد، مشاهده واترمارک در نسخه غیرقانونی به معنای رمزگذاری نشدن خروجی مدل DCP است.

انتشار نسخه‌های غیرقانونی فیلم‌های ایرانی، صرف‌نظر از قصد و جهت‌گیری، با بازتاب‌های اخلاقی که بر هنرمندان ایجاد می‌کند، بیش از پیش چرخ‌های اقتصاد سینمای ایران را مختل خواهد کرد و با وجود اینکه سال‌ها از انتشار سریالی فیلم‌های غیرقانونی می‌گذرد، هنوز مشخص نیست این فیلم‌ها چگونه و توسط چه کسانی در شبکه‌های مجازی پخش می‌شوند.

۵۹۲۴۲