انتخابتو، آلودگی هوا به عنوان تهدیدی نامرئی ذهن انسان را تحت تاثیر قرار می دهد و برخلاف بیماری های مرئی، آلودگی هوا به صورت بی صدا و تدریجی عمل می کند و این ویژگی باعث می شود افراد احساس کنند با خطری روبرو هستند که نمی توانند آن را کنترل کنند. این احساس ناتوانی، اضطراب را تشدید می کند و خود را در نگرانی دائمی در مورد آینده سلامت خود و خانواده نشان می دهد. در شهرهای آلوده این اضطراب فردی به اضطراب جمعی تبدیل می شود و جامعه در مجموع در فضایی از اضطراب و بی اعتمادی به محیط غوطه ور می شود.
یکی از ابعاد کمتر مورد بررسی اضطراب ناشی از پیش بینی بحران آلودگی است. وقتی مردم بدانند که کیفیت هوا در روزهای آینده بدتر خواهد شد، قبل از وقوع بحران، اضطراب آنها افزایش می یابد و این اضطراب پیش بینی کننده باعث می شود افراد برنامه های روزانه خود را تغییر دهند، از فعالیت های اجتماعی دوری کنند و حتی احساس کنند زندگی آنها کاملا تحت کنترل شرایط محیطی است. این نوع اضطراب کیفیت زندگی را کاهش می دهد و افراد را در چرخه دائمی نگرانی گرفتار می کند.
آلودگی هوا می تواند باعث نگرانی زیست محیطی شود و برخی از افراد ممکن است از بودن در فضاهای باز ترس داشته باشند. بسیاری از شهروندان ترجیح می دهند در خانه بمانند تا کمتر در معرض آلودگی قرار بگیرند. اگرچه این رفتار محافظتی ممکن است در کوتاه مدت منطقی به نظر برسد، اما در دراز مدت باعث کاهش تعاملات اجتماعی، محدود کردن فرصت های تفریحی و افزایش احساس انزوا می شود. انزوا خود یکی از عوامل تشدید کننده اضطراب است و در نهایت دور باطلی شکل می گیرد که فرد را از جامعه و اضطراب اجتماعی جدا می کند. افزایش می یابد
دانشآموزان و دانشآموزان نیز تحت تأثیر اضطراب ناشی از آلودگی قرار میگیرند و کاهش تمرکز، نگرانیهای بهداشتی و محدودیت فعالیتهای بیرونی کیفیت یادگیری را کاهش میدهد. کودکان به دلیل سیستم عصبی حساس ترشان آسیب پذیرتر هستند و اضطراب ناشی از آلودگی می تواند منجر به مشکلات رفتاری و کاهش انگیزه تحصیلی شود. این امر نه تنها آینده فردی آنها را تهدید می کند، بلکه پیامدهای اجتماعی و اقتصادی گسترده ای برای جامعه دارد.
ذرات ریز معلق و گازهای سمی باعث ایجاد تغییرات شیمیایی می شود که تشدید اضطراب می شود / اضطراب ناشی از آلودگی هوا تنها به واکنش های بیولوژیکی محدود نمی شود.
سامیه طاهری، روانشناس و مشاور خانواده وی با بیان اینکه آلودگی هوا نه تنها یک تهدید فیزیکی است، بلکه به طور مستقیم بر روان انسان تأثیر می گذارد، به خبرنگار ایمنا گفت: یکی از مهم ترین پیامدهای روانی افزایش اضطراب در افراد ساکن در شهرهای آلوده است. ذرات معلق ریز و گازهای سمی مانند دی اکسید نیتروژن و ازن باعث تغییرات شیمیایی در بدن و مغز می شود که باعث التهاب و تشدید اضطراب می شود.
وی با بیان اینکه تحقیقات نشان می دهد قرار گرفتن طولانی مدت در معرض آلودگی هوا باعث افزایش سطح هورمون های استرس مانند کورتیزول می شود، ادامه می دهد: این افزایش هورمونی به طور مداوم سیستم عصبی را در حالت آماده باش قرار می دهد و فرد دچار اضطراب، بی قراری و تحریک پذیری بیشتری می شود و به همین دلیل زندگی در کلانشهرهای آلوده می تواند اضطراب مزمن را به یک بیماری شایع تبدیل کند.
این روانشناس و مشاور خانواده می گوید: اضطراب ناشی از آلودگی هوا تنها به واکنش های زیستی خلاصه نمی شود، بلکه تجربیات روحی و اجتماعی افراد را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. زمانی که افراد هر روز با هشدارهای هوای خاکستری و آلودگی مواجه می شوند، احساس ناامنی و درماندگی نسبت به محیط زیست به وجود می آید و این احساس می تواند اضطراب را تشدید کند و حتی منجر به کاهش کیفیت خواب و تمرکز شود.
قرار گرفتن در معرض آلودگی می تواند اضطراب اجتماعی و مشکلات رفتاری را افزایش دهد / سلامت روحی و جسمی در هنگام آلودگی هوا به هم مرتبط هستند.
طاهری با اشاره به اینکه کودکان و نوجوانان به ویژه در مقابل این عوارض آسیب پذیر هستند، ادامه می دهد: سیستم عصبی در حال رشد آنها نسبت به تغییرات محیطی حساس تر است و قرار گرفتن در معرض آلودگی می تواند اضطراب اجتماعی و مشکلات رفتاری را افزایش دهد. این معضل نه تنها سلامت روانی افراد را تهدید می کند، بلکه پیامدهای بلندمدتی نیز برای جامعه دارد.
وی با اشاره به اینکه اضطراب ناشی از آلودگی هوا می تواند در قالب نگرانی های جمعی و احساس بی اعتمادی ظاهر شود، می گوید: وقتی مردم می بینند که بحران آلودگی به طور موثر مدیریت نمی شود، اضطراب آنها از سطح فردی فراتر رفته و به اضطراب اجتماعی و حتی خشم جمعی تبدیل می شود.
این روانشناس و مشاور خانواده با بیان اینکه راهکارهای مقابله با این وضعیت تنها به کاهش آلودگی محدود نمی شود، بلکه تقویت تاب آوری روانی افراد را نیز شامل می شود، اظهار داشت: آگاه سازی عموم مردم از اثرات روانی آلودگی، ایجاد فضای سبز شهری و برنامه های حمایتی برای گروه های حساس می تواند اضطراب ناشی از آلودگی را کاهش دهد و در نهایت سلامت روانی و جسمی را در این بحران با هم مرتبط کند.
آلودگی هوا به عنوان یک محرک محیطی می تواند درک دائمی از تهدید را در ذهن افراد ایجاد کند/ واکنش بیش از حد به محرک های کوچک با قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا
ریحانه صادقی، روانشناس و مشاور خانواده و عضو سازمان نظام روانشناسی کشور وی با بیان اینکه آلودگی هوا به عنوان یک محرک محیطی می تواند احساس تهدید دائمی را در ذهن افراد ایجاد کند، به خبرنگار ایمنا گفت: این تهدید نامرئی اضطراب را در قالب نگرانی دائمی برای سلامتی و خانواده خود تقویت می کند. بسیاری از شهروندان در کلانشهرهای آلوده گزارش می دهند که احساس ترس و ناراحتی در زندگی روزمره خود افزایش یافته است، حتی اگر هیچ علائم فیزیکی وجود نداشته باشد.
وی با بیان اینکه یکی از مکانیسم های مهم در این زمینه تاثیر آلودگی بر عملکرد مغز است، ادامه می دهد: ذرات آلاینده می توانند از سد خونی مغزی عبور کرده و فعالیت نواحی مرتبط با تنظیم احساسات را تحت تاثیر قرار دهند. آمیگدال این اختلال باعث میشود که واکنشهای اضطرابی شدیدتر و طولانیتر شده و فرد نسبت به محرکهای کوچک بیش از حد واکنش نشان دهد.
یک روانشناس و مشاور خانواده و یکی از اعضای سازمان نظامهای روانشناختی کشور با اشاره به اینکه اضطراب ناشی از آلودگی هوا اغلب با علائم جسمانی همراه است، خاطرنشان میکند: این علائم شامل تپش قلب، سردرد و مشکلات تنفسی است که بهعنوان محرکهای ثانویه عمل و اضطراب را تشدید میکند، به این معنا که فرد در چرخهای گرفتار میشود که در آن آلودگی، علائم جسمی مجدد و اضطراب هر یک دیگر را احساس میکند.
اضطراب ناشی از آلودگی هوا می تواند سبک زندگی را تغییر دهد / راهکارهایی برای بازگرداندن احساس امنیت روانی در جامعه
صادقی با بیان اینکه این اضطراب در محیط کار نیز خود را نشان می دهد، ادامه می دهد: شاغلان در شهرهای آلوده بیشتر از خستگی روحی، از دست دادن تمرکز و نگرانی همیشگی نسبت به آینده سلامت خود گلایه دارند که علاوه بر کاهش بهره وری فردی، فرسودگی شغلی و مشکلات روابط شغلی را نیز به دنبال دارد.
وی با اشاره به اینکه از منظر فرهنگی، اضطراب ناشی از آلودگی هوا می تواند منجر به تغییر سبک زندگی شود، می گوید: بسیاری از خانواده ها به دلیل نگرانی از کیفیت هوا، فعالیت در فضای باز را محدود می کنند. این محدودیت ها فرصت های اجتماعی و تفریحی را کاهش می دهد و احساس انزوا و اضطراب اجتماعی را افزایش می دهد.
یک روانشناس و مشاور خانواده از اعضای سازمان نظام روانشناسی کشور تنها راهکارهای محیطی را برای مقابله با این بحران کافی نمی داند و می افزاید: باید برنامه های روانشناختی و اجتماعی نیز در این زمینه طراحی شود. برنامه هایی مانند مشاوره گروهی، کمپین های آگاهی بخشی، ایجاد فضاهای امن برای فعالیت های اجتماعی ممکن است مفید باشد و چنین اقداماتی می تواند اضطراب ناشی از آلودگی را کاهش دهد و به برقراری مجدد احساس امنیت روانی در جامعه کمک کند.
آلودگی هوا حتی بر روابط خانوادگی نیز تأثیر می گذارد و والدین به دلیل نگرانی در مورد سلامت فرزندان خود، فعالیت های خارج از منزل را محدود می کنند. این محدودیت ها گاهی می تواند منجر به تنش در خانواده شود زیرا کودکان به بازی و تعامل اجتماعی نیاز دارند. نگرانی والدین در این زمینه می تواند به فرزندانشان نیز منتقل شود و چرخه مشترکی از اضطراب ایجاد شود و در نتیجه خانواده به جای اینکه منبع آرامش باشد به محیطی پر از اضطراب و نگرانی تبدیل شود.
اضطراب ناشی از آلودگی هوا تنها محدود به سطح ذهنی نیست بلکه پیامدهای اقتصادی نیز دارد. برای کاهش اضطراب، افراد ممکن است به خرید تصفیه کننده هوا، ماسک های پیشرفته یا آرام بخش روی بیاورند. این فشار بیشتری بر خانواده ها وارد می کند و منبع جدیدی از اضطراب می شود.
در سطح شهر، اضطراب ناشی از آلودگی هوا می تواند اعتماد عمومی را کاهش دهد که می تواند مشارکت اجتماعی را تضعیف کند و احساس تعلق به جامعه را کاهش دهد و در نهایت، اضطراب ناشی از آلودگی هوا نه تنها سلامت فردی را تهدید می کند، بلکه انسجام اجتماعی را نیز بی ثبات می کند.
راهکارهای جدید برای کاهش اضطراب ناشی از آلودگی هوا باید چند لایه باشد و سیاستهای زیستمحیطی مانند کاهش ترافیک، توسعه انرژیهای پاک ضروری است اما کافی نیست و برنامههای روانشناختی و اجتماعی مانند مشاوره گروهی، کمپینهای آگاهیبخشی، ایجاد فضای سبز شهری نیز باید طراحی شود، زیرا این اقدامات میتواند حس ایمنی روانی را بازگرداند و به مردم کمک کند تا با سیاستهای محیطزیستی بهتر مقابله کنند. آیا می توان بحران را حل کرد. به طور موثر مدیریت شد.