مجازات به جای زندان

بعدی-این مجازات جایگزین حبس نهادی است که در تصویب قانون مجازات اسلامی جدید با هدف کاهش تراکم جمعیت در زندان ها و دستیابی بهتر به اهداف مجازات ها از جمله اصلاح و بازپروری مجرمان پیش بینی شده است. . از سوی دیگر، با توجه به اینکه در حال حاضر حبس مجازات مناسبی نیست و در مواردی آثار زیانبار آن بیشتر از منافع آن است، قانونگذار مجازات هایی را جایگزین حبس تعیین کرده است.

بر اساس گزارش فردا، مجازات های جایگزین زندان طبق ماده 64 قانون مجازات اسلامی؛ این جرم شامل مدت نگهداری، خدمات اجتماعی بدون حقوق، جزای نقدی، جریمه روزانه و محرومیت از حقوق اجتماعی به دلیل سن، مهارت، موقعیت، شخصیت و سابقه است. با تعیین مجرم، وضعیت قربانی و سایر شرایط اعمال می شود.

تبصره- دادگاه علاوه بر مجازات، شدت و تناسب مجازات را با شرایط و صلاحیت‌های مقرر در این ماده نیز تعیین می‌کند. دادگاه نمی تواند در مورد بیش از دو مجازات جایگزین تصمیم گیری کند.

الف- مدت آزمایش: طبق ماده ۸۳ قانون مجازات اسلامی مدتی است که طی آن محکوم به حکم دادگاه و با نظارت دادگاه به اجرای یک یا چند مورد از قرارهای مندرج در تعویق اجرای آزمایش محکوم می شود. قاضی اعدام مثل این:

1- در جرائمی که مجازات قانونی آنها حداکثر 3 ماده و تا 6 ماه حبس باشد.

2- برای جرائمی که مجازات قانونی آنها حبس از 91 روز تا 6 ماه است و برای جرائمی که نوع و میزان مجازات آنها در قوانین مربوط مشخص نشده است به حبس از 6 ماه تا یک سال.

3- از یک سال تا دو سال برای جرائم با مجازات قانونی حبس از 6 ماه تا یک سال.

4- حبس از 2 تا 4 سال برای جرایم غیرعمد با مجازات قانونی بیش از یک سال حبس.

تصمیم تعویق بازداشت از دادگاه

تصمیماتی که دادگاه می تواند در مورد تعویق مراقبت بگیرد در ماده 43 قانون مجازات اسلامی تصریح شده است.

قانونگذار در این ماده تصریح کرد: در مورد حضانت معوق، دادگاهی که با در نظر گرفتن جرم ارتکابی، خصوصیات و شرایط زندگی مرتکب تصمیم می‌گیرد، به نحوی که موجب مهم و اساسی نشود. اخلال در زندگی یا خانواده او، مرتکب را به اجرای یک یا چند دستور زیر در مدت تعویق دستور می دهد:

1- حرفه آموزی یا استخدام در یک حرفه خاص.

2- ماندن یا نماندن در فلان مکان

3- درمان بیماری یا رهایی از اعتیاد

4- پرداخت نفقه به اشخاص ذی نفقه

5- خودداری از مالکیت تمام یا قسمتی از وسایل نقلیه موتوری.

6- اجتناب از فعالیتهای حرفه ای مرتبط با جرم ارتکابی یا استفاده از وسایل مؤثر در این جرم.

7- پرهیز از ارتباط و معاشرت با افراد دیگر از قبیل شرکا یا دستیاران جرم یا قربانی که دادگاه تعیین می کند.

8- گذراندن دوره یا دوره های آموزشی ویژه و فراگیری مهارت های اولیه زندگی یا شرکت در دوره های آموزشی، اخلاقی، دینی، تحصیلی یا ورزشی.

ب- خدمات عمومی رایگان: طبق ماده 84 قانون مجازات اسلامی خدمتی است که برای مدت معینی با رضایت محکوم له دستور داده شده و با نظارت قاضی اجرای احکام به شرح ذیل انجام می شود.

1- برای جرائمی که حداکثر مجازات قانونی آنها تا 3 ماه و 270 ساعت حبس است.

2- 270 تا 540 ساعت برای جرائمی که مجازات قانونی آنها حبس از 91 روز تا 6 ماه است و جرائمی که نوع و میزان مجازات آنها در قوانین مربوط مشخص نشده است.

3- جرائمی که مجازات قانونی آنها حبس از 6 ماه تا یک سال و حبس از 540 تا 1080 ساعت است.

4- جرایم غیرعمد با مجازات قانونی بیش از یک سال حبس بین ساعت 1800 تا 2160.

ساعات کار خدمات عمومی برای کارمندان بیش از 4 ساعت در روز و برای افرادی که کار نمی کنند 8 ساعت بیشتر نیست. در هر صورت ساعات خدمت روزانه نباید مخل معیشت عادی زندانی باشد.

دستور ارائه خدمت عمومی منوط به رعایت کلیه ضوابط و مقررات قانونی مربوط به آن خدمت از جمله ضوابط ویژه شرایط کار زنان و جوانان، حفاظت فنی و بهداشتی و کارهای سنگین و زیان آور خواهد بود.

رایگان بودن خدمت وظیفه عمومی منوط به رضایت محکوم به انجام وظیفه عمومی است.

قاضی اجرای احکام با توجه به وضعیت جسمانی و نیاز به خدمات پزشکی یا از کارافتادگی خانوادگی و موارد مشابه می تواند انجام خدمات عمومی را به طور موقت حداکثر تا سه ماه تعلیق کند یا دادگاه را به مجازات جایگزین دیگری تبدیل کند. سازمانی که سفارش می دهد باید پیشنهاد دهد.

ج- جزای نقدی روزانه: طبق ماده 85 قانون مجازات اسلامی 8/1 تا 4/1 درآمد روزانه محکوم علیه و با نظارت قاضی وصول می شود. محکوم له مکلف است در پایان هر ماه ظرف مدت 10 روز تمام جریمه روزانه آن ماه را پرداخت کند.

1- جرائمی که مجازات قانونی آنها حبس از سه ماه تا 180 روز است

2- جرائمی که مجازات قانونی آنها حبس از 91 روز تا 6 ماه است و جرائمی که نوع و میزان مجازات آنها در قوانین مربوطه مشخص نشده است، حبس از 180 روز تا 360 روز است.

3- جرائمی که مجازات قانونی آنها از 6 ماه تا یک سال حبس و از 360 تا 720 روز متغیر است.

4- جرائم غیر عمد با مجازات قانونی بیش از یک سال حبس از 720 تا 1440 روز.

د- جزای نقدی به جای حبس: بر اساس ماده ۸۶ قانون مجازات اسلامی، میزان جزای نقدی به جای حبس به شرح زیر محاسبه می شود.

1- حبس تا 9.000.000 ریال برای جرائم با حداکثر مجازات قانونی سه ماه حبس.

2 از 9000000 ریال تا 18000000 ریال برای جرائمی که مجازات قانونی آنها حبس از 91 روز تا 6 ماه است و جرائمی که نوع و میزان مجازات آن در قوانین مربوط مشخص نشده باشد.

3- برای جرائم با مجازات قانونی حبس از 6 ماه تا یک سال از 18.000.000 ریال تا 36.000.000 ریال.

4- جرایم غیرعمد با مجازات قانونی از 36.000.000 ریال تا 72.000.000 ریال و بیش از یک سال حبس.

به محرومیت از حقوق اجتماعی: دادگاه می تواند علاوه بر مجازات حبس، با توجه به نوع جرم ارتکابی و وضعیت محکوم، یک یا چند مجازات ثانویه یا اضافی را نیز تعیین کند. در این صورت مدت مجازات مورد نظر نباید بیش از 2 سال باشد.

مجازات های اضافی پیش بینی شده در قانون به شرح زیر است:

الف- اقامت اجباری در یک مکان خاص

ب – ممنوعیت اقامت در مکان یا مکان های معین

ص ـ ممنوعیت از کار در یک حرفه، حرفه یا تجارت خاص

ت. ترک خدمات دولتی و عمومی

Th. ممنوعیت رانندگی یا داشتن وسیله نقلیه موتوری

ج – ممنوعیت نگهداری دسته چک یا صدور اسناد تجاری

چ. ممنوعیت حمل سلاح

ح – ممنوعیت خروج اتباع ایرانی از کشور

خ. اخراج اتباع خارجی از کشور

د- تعهد خدمات عمومی

ض- ممنوعیت عضویت در احزاب، گروه ها و سازمان های سیاسی یا اجتماعی

ر – مصادره ابزارهای مورد استفاده برای ارتکاب جرایم یا رسانه ها یا نهادهای دخیل در جرایم

ض- الزام به فراگیری حرفه، شغل یا تجارت خاص.

J. لازم برای کار

س. اعلام محکومیت قطعی

بر اساس ماده 26 قانون مجازات اسلامی مجازات های فرعی به شرح زیر است:

الف – داوطلب شدن در انتخابات ریاست جمهوری، شورای خبرگان رهبری، شورای شورای اسلامی و شوراهای اسلامی شهر و روستا.

ب – عضویت در شورای حفاظت، شورای انطباق یا هیئت دولت و تصدی سمت معاونت رئیس جمهور

ص – رئیس قوه قضائیه، دادسرای عمومی، دیوان عالی کشور و دیوان عدالت اداری

ت- انتخاب یا عضویت در انجمن ها، شوراها، احزاب و جوامع به موجب قانون یا رأی مردم.

Th. عضویت در هیأت منصفه و هیأت امناء و شوراهای حل اختلاف

ج- استخدام به عنوان مدیر مسئول یا سردبیر رسانه های گروهی

چ. استخدام یا استخدام در کلیه نهادهای دولتی اعم از قوای سه گانه و سازمان ها و شرکت های وابسته به آنها، صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، نیروهای مسلح و سایر نهادهای تحت رهبری آن، شهرداری ها و مؤسسات خدمات عمومی و مؤسساتی که باید مشخص شوند. یا اسامی مشخص شده که شامل قانون مربوط به آنها باشد.

ح – وکالت، مدیریت دفاتر اسناد رسمی و ازدواج و طلاق و وکالت

خ. انتخاب شدن در سمت هایی به عنوان متولی، معتمد، معتمد، سرپرست یا مدیر بنیادهای عمومی

د – انتخاب شدن به عنوان داور یا کارشناس در مراجع رسمی

ز. استفاده از نشان های دولتی و عناوین افتخاری

ر – تأسیس، مدیریت یا عضویت در هیئت مدیره شرکتهای دولتی، تعاونی و خصوصی یا ثبت تجاری یا مؤسسات آموزشی، پژوهشی، فرهنگی و علمی.

دادگاه نمی تواند در مورد بیش از دو مجازات جایگزین حبس تصمیم گیری کند.

در برخی موارد محاکمه لازم است، در برخی موارد جایز نیست و در مواردی مجازات جایگزین حبس ممنوع است.

الف – شرایط اجباری تبدیل مجازات حبس به حبس جایگزین

1- مرتکب جرایم عمدی که مجازات قانونی آنها حداکثر 3 ماه حبس است به جای حبس به مجازات جایگزین محکوم خواهند شد.

2- مرتکب جرایم عمدی که حداکثر مجازات قانونی آنها حبس از 91 روز تا 6 ماه می باشد مشروط بر اینکه سابقه محکومیت کیفری در جرایم عمدی مندرج در ذیل را نداشته باشند به جای حبس به مجازات جایگزین محکوم خواهند شد. چند سال از اعدام او نگذشته است:

2-1 در صورت بیش از یک محکومیت تا 6 ماه حبس یا جزای نقدی بیش از 10.000.000 ریال یا تا شلاق.

2-2 دارای سابقه حبس یا مجازات بیش از 6 ماه یا محکومیت به قصاص یا پرداخت بیش از یک پنجم دیه است.

3- مرتکب جرایم غیرعمد به مجازات جایگزین حبس محکوم می شوند مگر اینکه مجازات قانونی جرم ارتکابی بیش از 2 سال حبس باشد. در این صورت حبس جایگزین تعیین می شود.

4- مرتکبین جرائمی که نوع و میزان مجازات آنها در قوانین مربوط مشخص نشده است به جای حبس محکوم خواهند شد.

ب- موارد تبدیل اختیاری مجازات حبس به مجازات های جایگزین حبس

1- در جرایم عمدی در صورتی که حداکثر مجازات بیش از 6 ماه تا یک سال حبس باشد قاضی می تواند آن را به مجازات جایگزین حبس تبدیل یا به حبس محکوم کند تا زمانی که ارتکاب جرم سابقه نداشته باشد. جرم عمدی به شرح فوق بوده و 5 سال از اجرای آن نگذشته است که در این صورت اعمال مجازات به جای حبس ممنوع است.

2- در جرائم غیر عمدی که مجازات قانونی جرم ارتکابی بیش از 2 سال حبس باشد.

ج – مواردی که دادگاه اعمال مجازات جایگزین را ممنوع کرده است

1- جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی

2- در اکثر جرایم عمدی مجازات قانونی حداقل برای یکی از آنها حبس بیش از 6 ماه است.

3- در جرایم عمدی که مجازات قانونی آنها بیش از یک سال حبس است، در صورت کاهش مجازات به کمتر از یک سال، دادگاه نمی تواند حکم حبس جایگزین را صادر کند.

تضمین عدم اجرای احکام جایگزین حبس

طبق ماده 82 قانون مجازات اسلامی، چنانچه مانعی برای اجرای تمام یا قسمتی از احکام جایگزین حبس وجود داشته باشد، حکم یا قسمتی که اجرا نشده است، پس از رفع این مانع اجرا می شود. اگر مانع مورد نظر ناشی از رفتار عمدی باشد و برای توقف مجازات ایجاد شود، مجازات واقعی اعمال می شود.

بر اساس ماده ۸۱ قانون مجازات اسلامی، در صورت تخلف محکوم علیه از مفاد حکم یا دستورات دادگاه، به پیشنهاد قاضی اجرای احکام و رای دادگاه، برای بار اول به مجازاتی بین یک ربع تا یک ثانیه محکوم می شود. به حکم اضافه می شود و در صورت تکرار حکم حبس اعمال می شود.